1415 – Na zamku w Lidzbarku Warm. zm. bp warm. Henryk Vogelsang. Był synem piekarza z Lidzbarka Warmińskiego i dlatego używał przydomka „Heilsberg”. Studiował w Pradze. Przed wyjazdem do Czech był proboszczem w Sątopach, a po powrocie otrzymał probostwo w Barczewie, a biskup mianował go równocześnie swoim oficjałem. Niezadługo Heilsberg został kanonikiem warm. /1391/. Na bpa Warmii wybrany w 1401 r., mimo początkowej opozycji w. mistrza Konrada von Jungingena. Po bitwie grunwaldzkiej bp Vogelsang złożył hołd zwycięskiemu Władysławowi Jagielle. Przez Krzyżaków uznany został za zdrajcę i musiał uchodzić z Warmii. Z wygnania powrócił dopiero w kwietniu 1415 r. i niedługo po objęciu zarządu nad diecezją zmarł.
>> Achr., s. 49–54.
1517 – Mikołaj Kopernik dokonał w Klebarku Małym następującego zapisu: „Piotr, pasterz w Tomaszkowie, objął 2 łany opuszczone wskutek zbiegostwa Hansa. Otrzymał 2 krowy, 5 wieprzów, 1 konia. Przez obecne lata zadowoli się jedynie łąkami, podczas gdy rola zostanie przy dzierżawcach, a czynsz zapłaci po raz pierwszy w r. 1519. Poręczyli za niego tamtejszy sołtys Salomon i Matz na 6 lat”.
>> Kop. Lok., s. 21.
1539 – W Wittenberdze Marcin Luter wypowiada się niepochlebnie o teorii Mikołaja Kopernika: „Wspomniano o nowym astrologu, który chciał dowieść, że Ziemia porusza się i chodzi wokoło, a nie firmament albo niebo, Słońce i Księżyc /…/. Ale tak to teraz uchodzi: kto tam chce być mądry, ten musi sobie coś swojego wymyślić, to musi być najlepsze, co on zrobi! Ten głupiec chce wywrócić całą sztukę astronomii! Ale, jak wskazuje Pismo Święte, Jozue kazał Słońcu zatrzymać się, a nie Ziemi!”.
>> KMW 1967, s. 207.
1566 – Spisano akt nadania 4 włók dla sołtysa wsi Popioły /Popiollen/ niedaleko Węgorzewa. Wieś posiadała ponadto 39 i pół włóki. Osiedleńcom przyznano 10 lat wolnizny. Była to wieś królewska. W r. 1710 dżuma pochłonęła w tej miejscowości 143 ofiary.
>> Wak. Węg., s. 140–141.
1698 – Na drodze wiodącej ze Szczytna do Pisza spotkali się król polski August Mocny z Elektorem Fryderykiem III. Dla strony polskiej dzień zaczął się śniadaniem przygotowanym przez sługi elektora w szałasie umajonym zielonymi gałęziami. Elektor miał spotkać swego suzerena na milę przed Piszem. Polacy przybyli tak szybko, że Fryderyk zdołał przebyć zaledwie ćwierć milowy odcinek drogi. Zdarzyły się i inne protokolarne uchybienia. Podczas uczty np. nakrycie dla elektora ustawiono za blisko królewskiego. Król sam podszedł do stołu i przesunął swój fotel i nakrycie, tak aby króla od elektora dzieliła wystarczająco widoczna odległość.
>> Toe., s. 234–235.
1703 – Bp warm. Andrzej Chryzostom Załuski wydał dokument porządkujący sprawę obowiązków wojskowych ciążących na sołtysach i grupie społecznej wolnych. We wspomnianym dokumencie mowa była także o świadczeniach transportowych wymienionych grup. Tego rodzaju ciężarami mogły władze obciążać tylko w granicach Warmii. Zarządzenie było ratyfikowane przez kapitułę warm. i obowiązywało na całym obszarze księstwa.
>> Sz. DW, s. 214, 456–466.
1736 – Reskrypt króla pruskiego pozbawiający właścicieli miast dziedzicznych przywileju apelacji. Odtąd Sąd Nadworny w Królewcu stał się instytucją kompetentną do wyrokowania w wypadkach odwołania się od decyzji sądów miejskich. Do tej pory instancją odwoławczą był pan feudalny – właściciel miasta.
>> Rocz. Ol. X, 1972, s. 253.
1755 – „Kurier Polski” informował, że Friderik Endersch, matematyk królewski w Elblągu, z rozkazu księcia bpa warm. Adama Stanisława Grabowskiego, wydał mapę Warmii opatrzoną ozdobną dedykacją i widokiem stołecznego Lidzbarka. Sztychował mapę elbląski malarz Fryderyk Hampe.
>> Ogr. W cieniu, s. 53–54.
1807 – Zjednoczone siły prusko-rosyjskie stoczyły pod Dobrym Miastem bitwę z Francuzami, brały w niej udział także wojska polskie. Głównodowodzący armii rosyjsko-pruskiej uprzedził ofensywę Bonapartego, jednak Francuzi zmusili nieprzyjaciela do wycofania się. W odwrocie Rosjanie niszczyli kraj na drodze swego pochodu. Woltyżer gen. Jana Henryk Dąbrowskiego tak pisał o tych dniach: „Gdziekolwiek my przyszli, widzimy… spalone osady. Na dwanaście mil nie widzieliśmy ani jednej porządnej wsi… to też głód dokuczał nam taki, że czego bym dziś w życiu nie jadł, wówczas za miód zjadłbym”.
>> KMW 1972, s. 572–573; Orł. Il. przew., s. 255.
1845 – Król pruski Fryderyk Wilhelm IV przebywał w Ełku, gdzie ofiarował 400 talarów na wsparcie ubogich.
>> Toe., s. 373.
1885 – U Ignacego Danielewskiego w redakcji „Gazety Toruńskiej” odbyło się spotkanie siedmiu /istnieje wersja, że uczestników było ośmiu/ chłopów warmińskich, którzy zadeklarowali finansowy udział w powołaniu i utrzymaniu pisma „Gazeta Olsztyńska”. Ważnym źródłem finansującym powstanie nowego pisma były subwencje Polaków z Petersburga. W ich imieniu na początku 1886 r. Józef Gąsiorowski ofiarował 600 marek.
>> Chł. WGO, s. 16; Jas. Ś., s. 300.
1891 – W Butrynach k. Olsztyna powstało Katolickie Towarzystwo Ludowe pod wezwaniem św. Wojciecha.
>> Wak. Przeb., s. 79.
1902 – W Zduńskiej Woli ur. Edmund Friszke /zm. 15.09.1958 w Malmoe, Szwecja/, ks. senior Ewang.-Augsburskiej Diecezji Mazurskiej, działacz społ.-oświat. Studiował w Warszawie. Posługę kapłańską pełnił w Łodzi i Radomiu. Przeciwstawiał się szowinistycznej działalności mniejszości niemieckiej w Polsce przed 1939 r. Aresztowany, więziony przez cały okres okupacji hitlerowskiej w obozach koncentracyjnych w Oranienburgu i Dachau. W 1945 r. objął w Olsztynie parafię ewangel.-augsburską, a w 1946 r. został seniorem Diecezji Mazurskiej. Publikował w czasopismach ewangel., współautor głośnego memoriału do władz w sprawie Mazurów /1956/. Autor głośnego śpiewnika ewangel. dla Mazurów. Sprawował wiele funkcji kościelnych /m.in. radca konsystorza/.
>> Or. Twórcy, s. 52–53; Chł. Lud., s. 32.
1904 – W Wanne-Eickel /Westfalia/ ur. Władysław Narożyński, zm. 6.02.1974 w Myśliborzu, nauczyciel, działacz społ.-oświat. W młodości pracował jako górnik i działał w polskich organizacjach młodzieżowych. Po ukończeniu semin. nauczycielskiego w Kcyni pracował w Westfalii, organizując szkoły i kursy języka polskiego. W latach 1934–1937 był kier. IV Dzielnicy Zw. Polaków w Niemczech z siedzibą w Olsztynie. Przyczynił się do powstania polskiego gimnazjum w Kwidzynie. Następnie pracował w Zw. Polaków w Berlinie i Złotowie. Aresztowany w 1939 r., więziony był w obozie koncentr. w Sachsenhausen. W połowie 1940 r. wcielony do Wehrmachtu. Po 1945 r. organizował szkolnictwo polskie w Westfalii. W 1946 r. wrócił do kraju, osiadł w Myśliborzu /był nauczycielem gimn. i burmistrzem tego miasta/.
>> Or. SBWMiP, s. 222–223.
1919 – Od tej daty zarządzenie niemieckiego Ministerstwa Oświata dotyczące wprowadzania do szkół ludowych obok języka niemieckiego języka polskiego obowiązywało w rejencjach gdańskiej, kwidzyńskiej, opolskiej i olsztyńskiej. Z tym, że władze rejencji w Olsztynie zawęziły znacznie rozporządzenie ministerium, ograniczając język polski do nauki religii, o ile rodzice tego zażądają.
>> KMW 1977, s. 378–379.
1920 – W Prezydium Rady Ministrów w Warszawie odbyła się narada poświęcona sprawom plebiscytu.
Ks. Antoni Ludwiczak, jako poseł na sejm ustawodawczy i prezes Warmińskiego Komitetu Plebiscytowego, wystosował obszerny, poważnie umotywowany protest do Wysokiej Rady Sprzymierzonych w Paryżu, obrazując terror wobec strony polskiej i łamanie zarządzeń władz alianckich przez Niemców w Prusach Wschodnich.
Ministerstwo Spraw Wojskowych w Warszawie wydało rozkaz demobilizacji z WP wszystkich żołnierzy z obszarów objętych plebiscytami i skierowania ich do miejsc zamieszkania, by mogli włączyć się do pracy agitacyjnej i wziąć udział w nadchodzącym głosowaniu.
>> Staw. Pl., s. 509; Or. SBWMiP, s. 197; KMW 1969, s. 196.
1945 – Przy Urzędzie Pełnomocnika Rządu na Okręg Mazurski powstał Wydział Osiedleńczy.
W Olsztynie uruchomiona została pierwsza średnia szkoła ogólnokształcąca. Rozpoczęło w niej naukę 190 uczniów. Trzonem grona nauczycielskiego była grupa pedagogów ze Święcian na Wileńszczyźnie pod kierunkiem Mieczysława Chomickiego.
>> WiM 1988, nr 13, s. 13; Łuk. Ol., s. 15; KMW 1971, s. 45–46; Sik. Galop., s. 162.