1518 – Mikołaj Kopernik jako administrator dóbr kapituły warm. w komorze olsztyńskiej dokonał w Worytach następującego zapisu: „Pasterz Jakub objął 1 łan zwolniony przez Krzysztofa, tamtejszego sołtysa, który poręczył zań na 5 lat, obiecując mu pomoc przy pobudowaniu się itd. Działo się w dniu św. Cecylii, w obecności tamtejszych mieszkańców.”
>> Kop. Lok., s. 33.
1520 – Zm. Krzyżak rotmistrz Zygmunt von Sichau, dowódca oddziału, który podstępem opanował Dobre Miasto. Von Sichau podczas strzelaniny w pierwszym dniu oblężenia został ranny w nogę.
>> Bis. WP, s. 357.
1538 – kanonik kapituły fromb. Feliks Reich spisał swą ostatnią wolę. Był on od jakiegoś czasu chory. Leczył go Mikołaj Kopernik. Zmarł w marcu następnego roku.
>> KMW 1972, s. 652.
1551 – Książę Albrecht w piśmie do Achacego Cemy, wojewody malborskiego, stwierdza, że obydwie części Prus „nie inaczej jak jedno ciało są traktowane”. Tę wspólnotę wówczas podkreślali kronikarze oraz dziejopisarze. Dopiero w XVIII wieku zaczęto przedstawiać Królewskie i Książęce Prusy jako wyraźnie odrębne terytoria.
>> Mał. DcP, s. 85.
1605 – Landraci na sejmie Prus Książęcych ogarnięci duchem opozycji twierdzili, że wprowadzenia elektora do Księstwa powinni dokonać komisarze króla polskiego. Żądali jak najszybszego mianowania biskupów, utworzenia trybunału apelacyjnego i zwoływania sejmu krajowego regularnie co dwa lata.
>> Janisz. RPaPK, s. 119–120.
1608 – Król Francji Henryk IV wystosował dwa pisma: jedno do króla polskiego, drugie do stanów Rzeczpospolitej. W dokumentach tych opowiadał się i popierał kandydaturę elektora Jana Zygmunta jako kuratora i administratora w Prusach Książęcych.
>> Janisz. RPaPK, s. 154–155.
1679 – Na sejmiku stanów warmińskich przedłożono nowemu geometrze Janowi Janstonowi z Reszla regulamin. Określono w nim zasady wynagrodzenia oraz zasady postępowania podczas regulacji granic wsi: geometrze obowiązkowo towarzyszyli wówczas sołtysi, starsi wsi oraz zaprzysiężeni ławnicy.
>> Sz. DW, s. 65.
1713 – W ramach tzw. osadnictwa szkatułowego powstała wieś Żabinki k. Węgorzewa. Miała powierzchnię 20 włók. W XVIII w. skarb państwa wydzierżawiał ją rodzinom szlacheckim /Wysoccy, Żabińscy/. Szkoła w Żabinkach powstała w 1741 roku. Domagali się tego rodzice, gdyż posyłanie dzieci do Jakunówki było niebezpieczne z powodu grasujących niedźwiedzi. W 1938 roku nazwę Zabinken zmieniono na Hochsee.
>> Wak. Węg., s. 165.
1797 – Na posiedzeniu cechu piekarzy w Działdowie podjęto uchwałę o odsunięciu ze sklepów z pieczywem młodych sprzedawczyń, które jakoby „Frywolnością swoją demoralizują niewinną młodzież i wywołują oburzenie poważnych obywatelów”. Na miejsce pozbawionych pracy z dniem 1 stycznia roku następnego zamierzano przyjąć wdowy po żołnierzach lub „inne stateczne niewiasty”.
>> Dział., s. 90.
1831 – Ze sprawozdania burmistrza Olsztyna dowiadujemy się o pierwszym zachorowaniu na cholerę. Pierwszą ofiarą była niewiasta, która nie stykała się z chorymi ani nie wyjeżdżała w okolice, gdzie panowała zaraza.
>> KMW 1968, s. 557.
– Namiestnik Królestwa Polskiego Iwan Paskiewicz wydał zarządzenia wykonawcze dotyczące ukazu cara rosyjskiego o amnestii dla uczestników powstania. W oparciu o ten dokument władze pruskie rozkazały powrócić do Polski wszystkim internowanym w Prusach Wschodnim amnestionowanym podoficerom i szeregowym. Termin wymarszu wyznaczono na po 10 grudnia. Nie objęci amnestią mieli być zakwaterowani w rejonie Labiawy.
>> KMW 1993, s. 78.
1848 – Na zgromadzeniu ludowym, które odbyło się na rynku miasta Pisza /przemawiał w języku polskim demokrata nauczyciel Conradi/, uchwalono nie respektowanie kart powołania do pospolitego ruszenia. Opór uzasadniono tym, że rezerwiści mieli być użyci do tłumienia ruchów demokratycznych, które w roku Wiosny Ludów wstrząsnęły tronami wielu europejskich państw. W czasie wiecu padło również hasło odmowy płacenia podatków.
>> Choj. WiM, s. 203; Pisz, s. 103.
1863 – Dekretem powstańczego Rządu Narodowego został zniesiony Komisariat Prusko-Wschodni. Komisarz tego Komisariatu, Piotr Drzewiecki, został mianowany kierownikiem agentury Rządu Narodowego dla tej prowincji, zajmując się m.in. organizacją przerzutów broni i amunicji dla powstania.
>> WiM 1989, nr 4, s. 10.
1875 – W Ukcie k. Mrągowa odbyła się uroczystość wprowadzenia na urząd nauczyciela Wilhelma Chuchra. Szkoła w tej miejscowości tym samym weszła do grona nielicznych pod względem liczby pracujących sił pedagogicznych: zatrudnionych tu było trzech nauczycieli.
>> Mart. Coś, s. 167.
1900 – W Kecwałdzie-Jagodzinach k. Ostródy ur. Franciszek Kościński /zm. 2.9.1972 w Koszelewach k. Działdowa/, cieśla, poeta ludowy. Działacz plebiscytowy, członek „Sokoła” i Straży Mazurskiej. Na Działdowszczyznę przeniósł się po plebiscycie. Większość jego twórczości pozostała w rękopisach. Tylko nieliczne utwory drukowane były w latach 1962, 1972 w „Słowie na Warmii i Mazurach”.
>> Or. SBWMiP, s. 167.
1905 – W Stanclewie k. Reszla ur. Jan Lubomirski /zm. 30.6.1997/, nauczyciel muzyki i śpiewu, działacz kult.-oświatowy, folklorysta. Wykształcenie muzyczne zdobywał w Poznaniu, m.in. pod kierunkiem Feliksa Nowowiejskiego. Z ramienia Zw. Polaków w Niemczech opiekował się w kołach młodzieży chórami. Tuż przed wybuchem wojny został aresztowany w Berlinie, gdzie spędzał urlop, i osadzony w obozie koncentracyjnym. Po wojnie czynny w życiu muzycznym miasta i województwa Olsztyn. Jako współpracownik olsztyńskiego oddziału Państwowego Instytutu Sztuki uczestniczył w akcji zbierania zabytków kultury muzycznej Warmii.
>> Or. SBWMiP, s. 196; Or. Twórcy, s. 105; KMW 1086, s. 191–198; KMW 1997, s. 667–671.
1907 – W Poznaniu ur. Guenter Suckow, zm. 20.12.1977 r. w Wiesbaden. Kompozytor, pianista, pedagog. Wychowywał się w Olsztynie, gdzie dziadek był tajnym radcą. Koncertował już jako dziecko. Pracując jako nauczyciel w Marburgu, Kassel i Limburgu powoływał się często na swoje związki z miastem lat młodzieńczych.
>> Chł. Lud., s. 111.
1909 – W Krakowie odbyło się uroczyste poświęcenie organów w kościele Mariackim. W uroczystości tej wziął udział Warmiak, kompozytor Feliks Nowowiejski, który dokonał inauguracji świetnego instrumentu /dzieło panów Żebrowskich/, o czym w „Przeglądzie Polskim” napisano: „Kraków zyskał w p. Nowowiejskim znakomitego organistę, który tak rzadką u nas sztukę zaprodukował świetnie w koncercie organowym”. F. Nowowiejski koncertował wielokrotnie solo na organach tak w Polsce, jak i za granicami, zadziwiając mistrzowskim opanowaniem tego instrumentu.
>> Boehm. FN, s. 52; KMW 1965, s. 38.
1923 – Joanna Pieniężna jako właścicielka wydawnictwa otrzymała nakaz wydalenia z drukarni w ciągu czterech tygodni Antoniego Szajka. W wypadku niewykonania tego polecenia władze zapowiadały postępowanie karne. A. Szajek pełnił różnorakie funkcje i był bardzo dobrym pracownikiem. J. Pieniężna wniosła protest. Lecz dopiero w lutym następnego roku ukazało się w „Gazecie Olsztyńskiej” ogłoszenie, że A. Szajek nadal „łamie «Gazetę» i techniczną pracą w drukarni kieruje”.
>> Wak. GO, s. 252.
1937 – BDO w Olsztynie otrzymał poufny meldunek, że Polacy podejmują próbę założenia polskiej szkoły w Sadowie na Mazurach. Natychmiast zlecono komórce terenowej w Szczytnie przeciwdziałanie: „Polacy wierzą, że teraz ich pszenica zakwitnie – pisano z Olsztyna – im wcześniej przekonają się, że nadzieje ich były omyłką, tym lepiej. Heil Hitler!”.
>> So. Cp, s. 172–173.
1940 – Rząd polski na uchodźstwie przekazał stronie angielskiej memoriał, w którym m.in. znalazł się postulat włączenia po skończonej wojnie Prus Wschodnich w granice państwa polskiego.
>> KMW 1996, s. 170.
1944 – Pracująca w konspiracji grupa Mazurów /Karol Małłek, Hieronim Skurpski/ wręczyła w Lublinie Bolesławowi Bierutowi memoriał, dotyczący problemów ludności miejscowej na Warmii i Mazurach. Chodziło m.in. o ochronę ludności polskiej w czasie zdobywania Prus Wschodnich przez Armię Czerwoną. Uczestnikiem spotkania był także Jerzy Borejsza.
>> Chł. Pierwszy, s. 188; WiM 1988, nr 13, s. 13; WiM zarys, s. 669, 772, 826; Wrzes. WiM, s. 414–415.
1945 – W odpowiedzi na plakat „AK zapluty karzeł reakcji” na ulicach Olsztyna pojawiły się ulotki: „Nie chcemy komunistycznej ojczyzny, więc do broni, bo czas – wzywa was AK i las”.
>> Łuk. O nową, s. 63.