1242 – Krzyżacy zawarli zaczepno-odporny sojusz z synami księcia Konrada Mazowieckiego. W zamian za 1/3 Ziemi Lubawskiej zakon sprzymierzył się z Mazowszem przeciw władcom Pomorza i Wielkopolski.
>> WiM zarys, s. 112; KMW 1970, s. 185, 187, 191.
1260 – Wybuchło II powstanie Prusów przeciw Krzyżakom. Bezpośrednią przyczyną było zdradzieckie wymordowanie przez wójta zakonnego Volrada Mirabilis możnych z Warmii i Natangii, których zaprosił na spotkanie. Powstanie objęło Pogezanię, Warmię, Natangię, Barcję i Sambię. Na czele wymienionych plemion pruskich stanęli częstokroć dawni wychowankowie szkół krzyżackich.
>> Wak. Ol., s. 13–14.
1449 – W związku z ogłoszeniem przez Rzym roku 1450 rokiem jubileuszowym w. mistrz krzyżacki Konrad z Erlichausen wystosował list do bpa warm. Franciszka Kuhschmaltza. Z treści dokumentu wynika, że obawiano się masowych pielgrzymek, co wiązałoby się z odpływem znacznych kwot pieniężnych, jak i częściowym wyludnieniem kraju.
>> KMW 1987, s. 415.
1452 – W Chełmnie odbył się zjazd Związku Pruskiego, na którym zaproponowano Krzyżakom sąd rozjemczy w trzech instancjach: pierwsza w Chełmnie lub Magdeburgu, druga w Lubece, trzecia przed cesarzem. Uchwalono bojkot trzech miast, które ze związku wystąpiły /Malbork, Chojnice, Nowe Miasto Toruń/.
>> Gór. PkwP, s. 206.
1458 – Papież Pius II /wcześniej bp warm. Eneasz Sylwiusz Piccolomini/ mianował Pawła Legendorfa na 1 rok administratorem biskupstwa warm. Delegacja ta została w późniejszym czasie przedłużona na dalsze 3 lata.
>> Achr. PBW, s. 73.
1519 – Na dwór polski w Krakowie dotarło ostrzeżenie rady miejskiej Wrocławia zawiadamiające, że w Marchii Brandenburskiej i w Saksonii ma miejsce koncentracja oddziałów zaciężnych, które miały stanowić posiłki dla w. mistrza Albrechta w wojnie z Polską.
>> Bis. WP, s. 69.
1527 – Podczas łowów w Niepołomicach spłoszony przez niedźwiedzia koń zrzucił 33-letnią królową Bonę, która poroniła dziecię płci męskiej, ochrzczone imieniem Olbracht. W chwili śmierci Zygmunta Augusta jego przedwcześnie urodzony brat miałby 45 lat. Mógłby więc jako Olbracht II zostać królem polskim. Przedłużenie trwania dynastii Jagiellonów spowodowałoby może, że inaczej potoczyłyby się losy Rzeczypospolitej, a tym samym Warmii i całych Prus.
>> Łoj. Kal. hist., 8 luty.
– Przebywający w Szczytnie książę Albrecht wydał bpowi sambijskiemu polecenie odwołania jarmarków z powodu panującej zarazy.
>> Toe., s. 422.
1537 – Bp Jan Dantyszek po otrzymaniu biskupstwa warmińskiego podpisał odrębne artykuły zaprzysiężone. Tym samym nieaktualne stały się zobowiązania podjęte przez jego poprzedników.
>> Sz. DW, s. 48.
1552 – Podczas podróży króla Zygmunta Augusta z Królewca do Wilna w Krupiszkach i Braksztynach odbyły się tajne rozmowy polsko-pruskie w sprawie politycznej inkorporacji Inflant do Polski i Litwy /rozmowy zostały przeprowadzone 20 lub 21 września/. Ze strony polskiej, w tajemnicy przed kanclerzem Janem Ocieskim, uczestniczył w spotkaniu znawca spraw inflanckich wojewoda malborski Achacy Cema.
>> KMW 1979, s. 396–397.
1554 – W Szreńsku k. Mławy zm. Feliks Szreński /Srzeński/, namiestnik zamku malborskiego.
>> Or. SBWPKiZM II, s. 177.
1576 – Król Stefan Batory wezwał Gdańsk do Malborka na sąd pod zarzutem nieposłuszeństwa /gdańszczanie odmówili złożenia hołdu/, obrazy majestatu, buntu, nieuzasadnionych zbrojeń. Równocześnie zakazał dowozu do Gdańska żywności Wisłą, lądem i morzem, pozbawiając tym samym miasto korzyści, na których zasadzało się bogactwo gdańszczan.
>> Rocz. Gd. 1942, VI, s. 87.
1611 – W Głogowie na Śląsku urodził się J. Postorius, profesor gimnazjum w Elblągu.
>> Chut. Dzieje I, s. 167.
1630 – Zm. Jakub Szczepański /Sczepański/, podkomorzy malborski w latach 1607–1616, grudziądzki 1616–1630. Wchodził w skład komisji wyprawionej przez króla Zygmunta III do Prus.
>> Or. SBWPKiZM II, s. 171.
1706 – W Królewcu zm. Szymon Żywicki /ur. 25.10.1668/, prawnik, prof. uniwersytetu królewieckiego. Profesor poezji w Warszawie. Jako stypendysta elektora brandenb. Fryderyka III studiował w Halle, gdzie się doktoryzował.
>> Or. SBWPKiZM II, s. 229.
1757 – Hrabia Doenhoff przedstawił królowi szkody wyrządzone w jego dobrach k. Królewca przez maruderów. Szczególnie dali się pruskiemu krajowi we znaki rosyjscy „czarni huzarzy”.
>> Doe. Dzieciństwo, s. 112.
1777 – Tę datę położył biskup warmiński Ignacy Krasicki w Lidzbarku na rękopisie ukończonej właśnie pracy pt. „Zbiór potrzebnych wiadomości”.
>> Kor. IK I, s. L.
1797 – Za działalność patriotyczną na rzecz powstania aresztowany został przeor konwentu dominikanów wileńskich Faustyn Ciecierski. Do roku 1802 przebywał jako zesłaniec na Syberii. F. Ciecierski urodził się na Warmii, kształcił się w szkołach warmińskich. Zm. w 1833 roku w Poporciach na Wileńszczyźnie.
>> Or. SBWPKiZM I, s. 34–35.
1831 – Pruski minister spraw wewnętrznych i policji Gustaw von Brenn zawiadomił naczelnego prezydenta Prus Teodora von Schoena, że w okolice Królewca ma przybyć statek z ładunkiem broni dla powstania polskiego. Na pokładzie tego statku miało znajdować się także wojsko. Dwa tygodnie wcześniej padła Warszawa. Informacja była prawdziwa. Wyładunek broni nie nastąpił, statek odpłynął do Portugalii. Straże pruskie przeoczyły ten fakt.
>> Szos. PW, s. 36, 79–80 – przypis 126.
1842 – Krystyn Celestyn Mrongowiusz, obrońca języka polskiego w Prusach, pisał do ministra Eichorna: „…radca szkolny G. Oferuje gratyfikacje tym nauczycielom, którzy wiele dzieci nauczą bełkotania po niemiecku, innym natomiast, którzy jego zdaniem nie dość dużo polskich dzieci zgermanizowali, zagroził zwolnieniem”. /cytowany przez Mrongowiusza przypadek dotyczył rejonu Iławy/.
>> Ił., s. 81.
1857 – W Warszawie zm. Walenty Śliwicki, malarz, miniaturzysta, litograf, uczeń Bacciarellego i Norblina. Malarz nadworny bpa Ignacego Krasickiego w Lidzbarku Warm. Działał także w Warszawie i Wilnie.
>> Or. SBWPKiZM II, s. 180.
1863 – Tę datę nosi pismo-ostrzeżenie wysłane przez naczelnika wojennego i cywilnego ks. Mariana Kwiatkowskego z Janowa k. Przasnysza. Adresatem był karczmarz z Butryn k. Olsztyna, który publicznie odważył się stwierdzić, że Polacy przegrają powstanie. Oto treść tego dokumentu: „Obywatel Rafalski w Butrynach przy Pasymie. Znamy Pana! Ostrzegamy go dla polityki jego. Powróz już gotowy. Rząd Narodowy Królestwa Polskiego”. List opatrzono pieczątką z fragmentem herbu ks. Kwiatkowskiego-Nowina. Wysłany był z Nidzicy.
>> KMW 1967, s. 108; WiM 1989, nr 4, s. 10.
1875 – Podczas swej naukowej podróży po Prusach Wschodnich Oskar Kolberg przebywał w Królewcu, skąd udał się do Giżycka.
>> KMW 1962, s. 363; KMW 1965, s. 535.
1890 – Działacz warmiński Andrzej Samulowski wysłał list do Towarzystwa Pomocy Naukowej w Prusach Zachodnich, w którym proponował, by działacze tej instytucji rozszerzyli działalność i objęli nią Warmię.
>> Jas. Ś., s. 368.
1893 – W Starym Sączu ur. Edward Martuszewski /sen/., nauczyciel, wykładowca seminarium nauczycielskiego w Lubawie /1931–1933/, był kierown. szkoły podst. w Działdowie, a potem w gimn. w Pułtusku. Zm. 19.1.1945 w Przasnyszu.
>> Or. SBWMiP 1963, s. 187–188; KMW 1961, s. 268.
1905 – Landrat olsztyński wyraził swe niezadowolenie z powstania w Barczewie polskich związków zawodowych.
>> KMW 1984, s. 442.
1907 – Królewska Akademia Sztuk Pięknych w Berlinie wydała Feliksowi Nowowiejskiemu świadectwo, w którym w samych superlatywach oceniono jego postępy w Szkole Mistrzów, którą kierował profesor dr Max Bruch.
>> Boe. FN, s. 26.
1919 – Warmiński Komitet Plebiscytowy informuje o przygotowywaniu podręcznika dla polskich agitatorów. Zachował się szczegółowy plan tego wydawnictwa. Poszczególne działy opracować mieli znani polscy specjaliści. Nigdzie nie spotkałem śladów, które wskazywałyby, że przedsięwzięcie to zostało zrealizowane.
>> Staw. Pl., s. 81–84.
1923 – W Rycendrysach na Powiślu rozpoczęła działalność kolejna polska drużyna piłki nożnej.
>> WiM 1988, nr 8, s. 10.
1933 – Landrat powiatu Susz /po 1945 r. powiat ten nosił nazwę „iławski”/ wydał decyzję – zapewne nie z własnej inspiracji – na mocy której prezydent Rzeszy Niemieckiej Paul von Beneckendorf und von Hindenburg został zwolniony od płacenia podatków z dóbr rycerskich Neudeck /Ogrodzieniec/, obejmujących kilka folwarków wraz z lasami znajdującymi się pod Prabutami.
>> Mart. Nk, s. 11.
1934 – Otwarte zostało przedszkole polskie w Nowym Kramsku w powiecie babimojskim. Do nowej placówki uczęszczało 50-ro dzieci. Kierowniczką placówki była Zofia Olejniczak-Hinc.
>> Fil. Wopt, s. 112.
1939 – Polski okręt podwodny „Wilk” wpłynął na brytyjskie wody terytorialne.
>> Per. Wielkie, s. 509.
– W Prusach Wschod. odwołano zarządzenie o powszechnym zaciemnianiu okien, ulic, dworców i innych obiektów.
>> KMW 1971, s. 110.
– Hitlerowcy zamordowali ks. katol. Józefa Szydzika – był znanym społecznikiem. Ur. w Mikołajkach Pomorskich. W latach 1902–1906 był proboszczem w Ostródzie, a w 1939 roku w Fordonie.
>> Or. SBWMiP 1963, s. 284.
1943 – Na posiedzeniu Rady Narodowej w Londynie, mino że w tym czasie Anglosasi jeszcze popierali polskie postulaty o włączeniu Prus Wschodnich w granice Rzeczypospolitej po skończonej wojnie, członek RN powiedział: „Wiemy dobrze, że świat anglosaski nie chce w tej chwili za głośno o tym mówić, ale przez nas te rzeczy muszą być ciągle podnoszone…”.
>> KMW 1992, s. 329.
1945 – W Łodzi powstała Wyższa Szkoła Gospodarstwa Wiejskiego. Po 5 latach uczelnia została przeniesiona do Olsztyna i tu, wraz z podobną placówką z Cieszyna, weszła w skład wyższej Szkoły Rolniczej, która obecnie nosi nazwę Akademia Rolniczo-Techniczna.
>> Szkice ol., s. 344.