1415 – Bp warm. Henryk Vogelsang zapisał swemu bratu Janowi folwark Różaniec /Rosenort/ k. Fromborka. Odpowiedni dokument został wystawiony najprawdopodobniej w Lidzbarku Warm.
>> Achr., s. 53.
1454 – Nastąpiło oficjalne wypowiedzenie wojny, która później nazwana została „trzydziestoletnią”. W tym właśnie dniu w Malborku w. mistrzowi Ludwikowi von Ehrlichshauserowi doręczono dokument podpisany przez króla Kazimierza Jagiellończyka.
>> Gór. Zw. Pruski, s. 65–70; Now. Hop, s. 238.
1641 – Elektor brandenburski Fryderyk Wilhelm obejmuje rządy w Prusach Książęcych.
>> WiM zarys, s. 815.
1658 – Skapitulowała załoga polska w szańcu obronnym w Lisewie na Wielkich Żuławach, co odnotowała wychodząca w Elblągu gazetka „Accords Puncta”.
>> KMW 1985, s. 17.
1742 – Papież Benedykt XIV nadał diecezji i biskupom warm. przywilej paliusza i krzyża metropolitarnego. Pierwszy z przywileju tego skorzystał bp Adam Stanisław Grabowski. Jego następcy korzystali z tego wyróżnienia aż do wygaśnięcia przywileju egzempcji diecezji warmińskiej.
>> Obł. HDW, s. 19.
1766 – W Biskupcu Reszelskim pożar strawił całe miasto. Zachowały się jedynie stodoły na szczycieńskim przedmieściu i 3 domy na drodze do Stanclewa. W mieście zapanowała nędza. Bp udzielił miastu dla poratowania 2 lata wolnizny, oraz dał gotówką 1820 florenów na odbudowę gmachów użyteczności publicznej.
>> Bis., s. 72, 84.
1775 – W Reszlu ur. Franciszek Dietrich /zm. 1.10.1848 r. w Grudziądzu/, ks. katol., kan. chełmiński, pedagog, autor podręczników szkolnych.
>> Or. SBWMiP, s. 86.
1782 – Niepowodzeniem skończyły się zabiegi bpa Ignacego Krasickiego o przyznanie mu opactwa oliwskiego. Król pruski wspomniane opactwo nadał Hohenzollernowi.
>> Kor. IK, I, s. LVI.
1791 – Ustawa sejmu wielkiego o miastach „stwierdza ostatecznie charakter Gdańska jako miasta, wchodzącego w skład Rzeczypospolitej”.
>> Rocz. Gd, 1932, VI, s. 164.
1818 – W Archiwum Diecezji Warmińskiej zachował się dokument, stwierdzający, że ks. Mateusz Skubich z Biesowa podczas wizytacji szkoły wyraził pogląd, że „niepotrzebne są obecnie elementarze /niemieckie – BS/, potrzebne są elementarze polskie”. Nie był on w swych poglądach odosobniony, gdyż i inni księża z dekanatu jeziorańskiego także stwierdzali iż czytanki i niemieckie katechizmy są w ich okolicach zupełnie nieprzydatne, a ks. Franciszek Macpolowski oświadczył wprost: „nasze szkoły wiejskie są całkowicie polskie”.
>> Jas. Śn, s. 135.
1864 – Agent Rządu Narodowego pisał do swych władz zwierzchnich: „Agentura Prus Wschodnich zwinięta dla szczupłości funduszów. Członek jeden pozostawiony dla informowania i komunikacji”. Osobą, która została i dalej synchronizowała nie tyle przerzuty broni co ruch osób zagrożonych z Królestwa do Prus, zbieraniem pieniędzy na działalność konspiracyjną oraz wykonywaniem wyroków na denuncjatorach, był Stanisław Richter. Organizacja dotrwała do grudnia 1964 r. //1964 czy 1864//?
>> Szos. PW, s. 258–259.
1866 – W Devenport zm. Krystyn Lach Szyrma /ur. w Wojnasach k. Olecka 17.12.1790 r./, tłumacz, pisarz, filozof, publicysta, wydawca, działacz polit. Studiował w Wilnie i Edynburgu. Odbył czterokrotnie podróż do Prus Wschodnich, gdzie interesował się pamiątkami po Mikołaju Koperniku oraz inwentaryzował grodzisko w Wierzbowie k. Ełku. Zbierał wytwory kultury materialnej Mazurów. W jego publikacjach problematyka mazurska zajmuje sporo miejsca. Był rzecznikiem fundowania przez Czartoryskich stypendiów dla niezamożnej młodzieży mazurskiej. Uczestnik powstania listopadowego /komendant Gwardii Akademickiej, płk./. Więziony przez Prusaków w trakcie wykonywania zleconej mu przez Rząd Narodowy misji do Anglii. Po powrocie do Warszawy brał udział w walkach, wyróżniając się odwagą. W listopadzie 1831 roku udał się do W. Brytanii na dożywotnią emigrację.
>> Or. SBWMiP, s. 179–180; KMW 1961, s. 546–557.
1904 – W Zaciszu k. Poniewieża na Litwie ur. Helena Szwejkowska, pedagog, nauczycielka języka polskiego w polskim gimnazjum w Poniewieżu, lektorka języka polskiego na Uniwersytecie im. Witolda Wielkiego w Kownie, współautorka gramatyki polskiej po litewsku dla studentów Litwinów. W l. 1940–1943 prowadziła lektorat języka polskiego na przejętym przez władze litewskie Uniwersytecie im. Stefana Batorego w Wilnie. Studiowała na Uniwersytecie Jagiellońskim /magisterium 1930/, doktoryzowała się na Uniwersytecie Łódzkim /1964/. Przez jakiś czas bezpośrednio po repatriacjach mieszkała z rodziną w Ostródzie. A od paździer. 1946 roku rozpoczęła pracę w Bibliotece Uniwersyteckiej, później w Instytucie Bibliotekoznastwa we Wrocławiu. Zm. tamże 20.8.1987 r., pochowana w Ostródzie.
>> WiM 1989, nr 15, s. 11.
– W Zaciszu k. Poniewieża ur. Maria Puzynowska z d. Szwejkowska, pedagog, działaczka Towarzystwa Kulturalno-Oświatowego „Pochodnia” w Kownie, szykanowana przez władze litewskie za nauczanie po polsku na tzw. kompletach, prowadziła tajną polską bibliotekę. Po wojnie razem z rodziną repatriowała się do Ostródy, gdzie skończyła kursy pielęgniarskie.
>> WiM 1988, nr 23, s. 11.
1909 – Zakończyła działalność, istniejąca przez 188 lat, Szkoła Muzyczna w Świętej Lipce. Kształcił się w niej m.in. sławny polski kompozytor Feliks Nowowiejski.
>> KMW 1960, s. 371.
1915 – W Przybyszewie k. Leszna ur. Ruth Maria Wagner /zm. 10.10.1989 r./, pisarka niemiecka. Od 1924 roku mieszkała w Olsztynie i tu ukończyła szkołę średnią. W 1934 r. zaczęła pracę w rozgłośni królewieckiej. Przygotowując audycję przemierzyła z mikrofonem wzdłuż i wszerz całe Prusy Wschodnie. W 1941 roku przeniosła się do Berlina. Po 1945 roku nie podjęła pracy zawodowej, współpracując z wieloma czasopismami. Dopiero w 1955 r. zatrudniła się w radio NRD, by w 1956 r. związać się z redakcją „Ostpreussenblatt”, gdzie pracowała 20 lat, z tego 10 jako zastępca redaktora naczelnego.
>> Chł. Pr. Wsch, s. 78.
1919 – Naczelnik Państwa Józef Piłsudski odbył uroczysty wjazd przez Ostrą Bramę do Wilna. Wjazd odbył się na sławnej „Kasztance”, którą na tę uroczystość sprowadzono koleją. Towarzyszył Komendantowi gen. Edward Rydz-Śmigły i inni wojskowi.
>> Rusz. I, s. 365.
1920 – W Ełku odbyło się tajne zebranie niemieckich mężów zaufania, na którym prowadzący spotkanie pastor Ratke odradzał rozbijanie polskich wieców, bo to może szkodzić niemieckiej sprawie. Natomiast powinno się bić i prześladować pojedynczych ludzi oraz siłą ich powstrzymywać od uczestnictwa w polskich wiecach.
>> Staw. Pl., s. 240–241.
– Wiec Mazurskiego Związku Ludowego w Giżycku. Już podczas zagajenia zgromadzenia na Fryderyka Leyka posypały się cegły i deski. Pobity został wówczas także Józef Czodrowski. Organizatorzy uszli z życiem tylko dlatego, że skutecznie i niespodziewanie zainterweniowali niezależni socjaliści. W drodze powrotnej mimo eskorty żołnierzy włoskich w Szczytnie próbowano zasztyletować F. Leyka.
>> Leyk Pam., s. 11; Or. SBWMiP, s. 81.
1921 – W Paryżu podpisana została konwencja w sprawie tranzytu pomiędzy Prusami Wschodnimi a resztą Niemiec przez województwo pomorskie. Konwencja ta miała ścisły związek z par. 89 traktatu wersalskiego, zapewniającego Niemcom możliwość stałego przewozu osób i towarów między dwoma częściami niemieckiego terytorium.
>> KMW 1992, s. 3.
1923 – W Berlinie rozpoczął obrady I zjazd prasy polskiej w Niemczech. Prusy Wschodnie reprezentował przedstawiciel „Gazety Olsztyńskiej”. Zjazd podjął uchwały o poddaniu prasy polskiej kierownictwu Związku Polaków w Niemczech, umacnianiu zgody wśród niemieckiej Polonii oraz o obowiązkach mniejszości wobec państwa, na którego obszarze mieszka.
>> Wak. GO, s. 247; Łuk. IV, s. 181.
1931 – Utworzono francusko-polskie towarzystwo kolejowe w celu ukończenia magistrali węglowej Śląsk–Gdynia.
>> Kron. XX, s. 430.
1933 – W Wilnie zm. Alfons Parczewski /ur. 15.11.1849 w Wodzieradach k. Łasku/, prawnik, historyk, działacz społeczny i narodowy. Prof. i dziekan Wydz. Prawa Uniwersytetu Warsz., a od 1919 prof. uniwersytetu w Wilnie, rektor tego uniwersyt. w l. 1922–1924. W swoich zainteresowaniach historycznych dużo miejsca poświęcił Kaszubom i Mazurom. Kilkakrotnie podróżował po Prusach Wschod. Był współpomysłodawcą założenia „Gazety Ludowej” w Ełku. Aktywny w okresie plebiscytu /był przeciwnikiem tej formy rozwiązania kwestii spornych w Prusach Wschod./.
>> Or. SBWMiP, s. 244–245.
1936 – Z Wilna został przez władze polskie wysiedlony Povilas Karazija /wiceprezes Litewskiego Komitetu Narodowego/, nie miał on prawa zamieszkać w żadnym z województw nadgranicznych w Polsce. Od końca 1935 do lutego 1937 r. wysiedlono ze strefy nadgranicznej 28 aktywistów narodowości litewskiej.
>> Mak. Litwini, s. 281.
1939 – W Berlinie zm. Bolesław Domański /ur. 14.1.1872 r. w Przytarni k. Chojnic/, ks. katol., działacz społ.-polit. Długoletni proboszcz w Zakrzewie k. Złotowa. Założył i kierował wieloma organizacjami polskimi. Prezes Zw. Polaków w Niemczech, Członek Rady Naczelnej Światowego Związku Polaków z Zagranicy, patron Związku Spółdzielni Polskich w Niemczech i Kurator Zw. Polskich Towarzystw Szkolnych.
>> WEP, III, s. 96; Łuk. IV, s. 194.
1944 – Foreign Office poinformowało rząd polski w Londynie o żądaniach Józefa Stalina dotyczących przyszłych losów Prus Wschod. Żądania Rosji dotyczyły północno-wschodniej części Prus Wschod. o powierzchni prawie 37 tys. km kwadratowych. Rząd na uchodźstwie zaczął sobie zdawać sprawę, że zachowanie praw do całego terytorium Prus Wsch. nie znajduje poparcia u aliantów, a obietnice prezydenta Roosevelta są bez pokrycia.
>> KMW 1992, s. 336.
1945 – Trwają boje z siłami hitlerowskimi zgrupowanymi na Półwyspie Sambijskim. Po całodziennym nalocie bombowym i artyleryjskim ruszyła 11 armia pancerna gwardii. Rozpaczliwie broniony jest dostęp do portu Piława.
>> Bagr. Tak wyk., s. 594; Jant. Zpf, s. 207.