1259 – Papież powtórzył swoją bullę z poprzedniego roku, na mocy której bracia zakonu krzyżackiego, obciążeni takimi grzechami jak podpalenia i grabieże, mogli odkupić swoje winy walcząc z poganami w Prusach i na terenie Inflant.
>> KMW 1979, s. 369–371.
1414 – W miejscowości Grabie rozpoczęły się rokowania polsko-krzyżackie, których przedmiotem były skargi książąt mazowieckich. Spór dotyczył m.in. 30 wsi położonych w północnej części Ziemi Zawkrzańskiej, okupowanych przez zakon.
>> KMW 1996, s. 360.
1461 – Miasto Jeziorany zostało zdobyte przez wojska bpa warmińskiego. Zbuntowani mieszczanie i okoliczni chłopi zajęli miasto i jeziorański zamek najprawdopodobniej w 1453 roku, a w 1455 otworzyli bramy oddziałowi czeskiemu w służbie polskiej. Po zdobyciu miasta przez biskupa Legendorfa załoga zamku broniła się nadal /kapitulacja 30.09.1461/.
>> Bis., s. 128; Ptak, Wojskowość, s. 213.
1521 – Król polski nadał Elblągowi prawo składu na towary z północnego Mazowsza, zezwolił także na sprzedaż zamorskiej soli dla jego mieszkańców. Przywilej był nagrodą za mężną postawę elblążan podczas „wielkiego najazdu” Krzyżaków na miasto w dniu 8.3.1521 r.
>> Bis. WP, s. 458, 498–502.
1528 – W wyniku urzędowego narzucenia luteranizmu książęca część Prus została wyłączona spod jurysdykcji biskupów warmińskich.
>> KMW 1996, s. 36.
– Książę Albrecht wydał zarządzenie zalecające tzw. drugą wizytację zluteranizowanych parafii /pierwsza dotyczyła przede wszystkim Sambii/. Wizytację Natangii przeprowadzili bp sambijski Jerzy Polentz i dr Paweł Speratus. Natomiast wizytację parafii zlecono archiprezbiterowi w Kętrzynie Michałowi Meurerowi.
>> Mał. DcP, s. 166–167.
1532 – Biskup Maurycy Ferber w specjalnym piśmie prosi kapitułę warmińską, by zezwoliła doktorowi Mikołajowi Kopernikowi na przyjazd do Lidzbarka w celu leczenia chorego biskupa.
>> Nap. Z przesz., s. 38–39.
1536 – Król polski Zygmunt I na prośbę księcia Prus wystosował pismo do sądu Rzeszy, w którym zabiegał o zniesienie banicji nałożonej na Albrechta po dokonaniu przez niego sekularyzacji zakonu krzyżackiego NMP.
>> Szym. Rola, s. 36.
1577 – Miasto Dąbrówno zostało sprzedane za wiedzą księcia pruskiego przez Quirina von der Oelsnitz Feliksowi hr. Finck von Finckensteinowi i na długie lata pozostało w rękach tej rodziny.
>> Rocz. Ol. 1972, X, s. 238.
1771 – W Toruniu ur. Samuel Bogumił Linde /zm. 8.8.1847 w Warszawie/, leksykograf, pedagog, autor „Słownika języka polskiego”.
>> Or. SBWPKiZM, II, s. 15.
1809 – Cesarz Napoleon Bonaparte rozwiązał w państwach Związku Reńskiego zakon krzyżacki, a włości zakonne przekazane tym książętom, na których terytoriach się znajdowały.
>> WiM 1960, nr 10, s. 27.
1854 – Wydano ustawę /obowiązywała ona w tzw. starszych prowincjach pruskich/. Dawała ona wójtom prawo wymierzania kar grzywny do 15 marek lub aresztu do 3 dni wobec robotników rolnych odmawiających podjęcia lub kontynuowania pracy zgodnie z zawartym kontraktem. Prawo to dotyczyło przede wszystkim robotników sezonowych.
>> KMW 1968, s. 576–577.
1862 – W Truszczynach k. Działdowa zm. Mateusz Truszczyński, ks. katol., poeta, długoletni proboszcz w Zwiniarzu.
>> Dział., s. 164.
1864 – Aresztowano Teodora Łyskowskiego, właściciela majątku Wilczewo k. Sztumu. Był jednym z głównych organizatorów akcji powstańczej na Pomorzu. W Wilczewie przechowywano np. broń przerzucaną do Królestwa. T. Łyskowski więziony był w Sztumie.
>> Or. SBWMiP, s. 203.
1878 – W Osieku k. Starogardu ur. Franciszek Pater, zasłużony w walce z germanizacją pod zaborem pruskim. Po odzyskaniu niepodległości przez 11 lat był burmistrzem Lubawy /zm. w Toruniu 15.03.1939 r./.
>> WiM 1988, nr 18, s. 9.
1886 – W Braniewie zm. Antoni Arendt /Arent/, ur. 18.05.1804 r. w Ornecie, ks. katol., pedagog, autor podręczników szkolnych. Był ks. w Braniewie i nauczycielem tamtejszej szkoły. W l. 1833–1868 sprawował funkcję dyrektora katol. semin. nauczycielskiego w Braniewie. Zasłużony dla szkolnictwa na Warmii. Domagał się stypendiów dla niezamożnej młodzieży polskiej, dbał o język polski w podległym mu seminarium. Cały swój majątek przekazał na cele dobroczynne.
>> Or. SBWMiP, s. 43.
1890 – W Kolonii k. Szczytna ur. Gottfried Linka, syn Bogumiła. Za działalność w ruchu polskim szykanowany przez Niemców. Kolporter wydawnictw polskich. Pracował w biurze Zw. Polaków w Szczytnie. W 1936 r. po raz drugi osadzony w obozie koncentracyjnym w Lichtenbergu, po zwolnieniu powrócił na Mazury. Łącznie 10 lat przesiedział w niemieckich więzieniach. W lipcu 1939 r. wydalony z Prus Wschodnich. Po wybuchu wojny ukrywał się w pow. mławskim. Schorowany powrócił na Mazury po zakończeniu II wojny światowej. Zginął śmiercią samobójczą w Szczytnie /1951 r./.
>> Or. SBWMiP, s. 192.
1908 – W Polanówce k. Kazimierza ur. Józef Gosławski, twórca honorowej odznaki „Zasłużonym dla Warmii i Mazur”. Wyróżniono tym odznaczeniem ponad 100 tys. osób.
>> WiM 1988, nr 2, s. 5.
1922 – W Działdowie zarejestrowany został statut Towarzystwa Przyjaciół Mazur.
>> KMW 1959, s. 270.
1924 – W Erkenschwick /Westfalia/ ur. Feliks Włodarczak, zm. 14.08.1944 r. w Grainville /Normandia/, działacz harcerski w Niemczech.
>> Or. SBWMiP, s. 330–331.
1930 – W Lesznie k. Olsztyna otwarto kolejną polską szkołę, jej kierownikiem został Leonard Jan Nieborak.
>> KMW 1993, s. 440; Fil. Wopt, s. 104; Or. SBWMiP, s. 225.
1932 – W wyborach do sejmu pruskiego na listę polską w Prusach Wschodnich padło 3693 głosy. W porównaniu z poprzednimi wyborami Polacy największe straty ponieśli na Powiślu. Na Warmii był pewien przyrost głosów, na Mazurach nieznaczny regres.
>> Wrzes. Rp, s. 261–262; KMW 1992, s. 160.
1935 – Prezydent Izby Prasowej Rzeszy M. Amann wydał rozporządzenie, którego nadrzędnym celem było wyeliminowanie z gazet dziennikarzy o niearyjskim pochodzeniu, a z treści wydawnictw periodycznych treści o charakterze wyznaniowym i zawodowym. Pośrednio dokument ten miał niekorzystny wpływ na sytuację prasy mniejszościowej.
>> KMW 1982, s. 345.
1940 – Żandarmeria konfiskuje samochody osobowe będące własnością Polaków, obywateli niemieckich. I tak np. zarekwirowano pojazd Preschowi z Bredynek k. Biskupca Resz.
>> KMW 1971, s. 114.
1941 – W „Biuletynie Informacyjnym” ukazał się artykuł sugerujący, że polska opinia publiczna w kraju i w Wielkiej Brytanii jest zgodna co do potrzeby inkorporacji Prus Wschodnich do Polski po zakończonej Wojnie przy uznaniu praw Litwinów do części tego obszaru. Na drodze integracji Prus Wsch. z państwem polskim również nie widziano istotnych przeszkód, gdyż spolszczenie tego terytorium pisano „opiera się na dwóch naturalnych zjawiskach, a/ na obecności autochtonicznej ludności polskiej, b/ na naturalnym pędzie Niemców ku zachodowi, ku swej własnej ojczyźnie”.
>> KMW 1992, s. 322–323; Wrzes. WiM, s. 403.
1945 – Resztki hitlerowskiej armii „Sambia” otoczone w Piławie. Gauleiter Erich Koch ucieka drogą morską na zachód.
>> Bagr. Tak wyk., s. 594; Jant. Zpf, s. 207–221; Thorw. Wielka, s. 101–102.
– Pełn. Rządu na Okręg Mazurski zarządza rejestrację „miejscowej ludności rodzimej”. Trwają prace organizacyjne dotyczące powołania w Olsztynie struktur Polskiej Partii Robotniczej i Polskiej Partii Socjalistycznej.
>> Łuk. Ol., s. 12; WiM 1988, nr 15, s. 13.