1332 – Krzyżacy szturmem zdobyli Brześć Kuj., który oblegali od 11 dni.
>> Gór. PkwP, s. 99.
1364 – Król Kazimierz Wielki prosi papieża o unieważnienie traktatów, które zawarł i zaprzysiągł, a które dotyczyły „pewnych ziem” będących od niepamiętnych czasów częścią Królestwa Polskiego. Król dowodził, że traktaty te są niekorzystne dla Polski i dla Stolicy Apostolskiej, gdyż ziemie te /chodziło o Ziemię Dobrzyńską i Michałowską /przestały płacić papieżowi świętopietrze.
>> Kucz. BpG, s. 11.
1450 – Zjazd stanów pruskich w Elblągu, na którym domagano się od w. mistrza krzyżackiego, by co roku odbywał się sąd, podczas którego sądzeni byliby także komturowie. Żądano sądów jawnych, na których każdy zainteresowany mógł być obecny.
>> Gór. PkwP, s. 193.
1454 – Wielkiemu mistrzowi zakonu krzyżackiego został w Malborku doręczony akt dotyczący oficjalnego wypowiedzenia wojny /nosił on datę 22.2.1454 r/.
>> WiM zarys, s. 169.
1517 – Mikołaj Kopernik zakończył na olsztyńskim zamku cykl obserwacji astronomicznych. Śladem tych poczynań jest zachowany do naszych czasów wykres na tynku jednej ze ścian zamku. Jest on podziwiany przez rzesze turystów odwiedzających olsztyńską warownię.
>> KMW 1966, s. 430.
1653 – W Królewcu zm. Celestyn Myślenta /Misleński, Mislenta, Myślęta/, ur. w Kutach k. Węgorzewa, teolog luter., orientalista. Siedmiokrotny rektor uniwersytetu w Królewcu. studiował w Królewcu, Wittemberdze i Lipsku. Wykładał teologię i język hebrajski. Miał kłopot z potocznym używaniem języka niemieckiego. Występował w sądach polskich w sporach między katolikami i protestantami. Zwolennik ortodoksyjnego luteranizmu, autor licznych publikacji polemicznych, zwalczających wszelkie odstępstwa od nauki Lutra.
>> Or. SBWPKiZM, II, s. 50–51.
1656 – W Elblągu ukazała się gazeta o tytule „Wahrhafftiger Bericht dessen was juengsthin in Polen sich zugetragen” /Prawdziwa wiadomość o ostatnich wydarzeniach w Polsce/, której tytuł między 20 kwietnia a 21 sierpnia 1656 ulegał tylko nieznacznym modyfikacjom. Drukował ją Achacy Korel. W Polsce i Szwecji zachowało się tylko 10 egzemplarzy tego pisma.
>> KMW 1985, s. 8.
1667 – Zm. Mateusz Jan Judycki, kan. war., dr praw, teolog. pochodził z Osłonina k. Pucka. Doktoryzował się w Padwie. Był sekretarzem królewskim, posiadał wiele prebend. Fundator wielu kaplic i kościołów. Jest autorem łacińskiego dzieła poświęconego ceremoniom kościelnym.
>> Or. SBWPKiZM, I, s. 114.
1669 – Bp warm. Jan Stefan Wydżga obejmując Braniewo po 8 letniej okupacji brandenburskiej po raz kolejny potwierdził przywileje tego miasta. Braniewo w dominium warmińskim miało prawa wyjątkowe, miało ono np. prawo używania w korespondencji z rządzącymi czerwonego wosku do pieczętowania korespondencji /inne miasta musiały używać tylko zielonego/. Ponadto w omawianym dokumencie w stosunku do Braniewa użyto wiele mówiącego sformułowania, nazywając gród nad Pasłęką „metropolią biskupstwa”.
>> Sz. DW, s. 258–259.
1676 – W Piszu zm. Tobiasz Arciszewski, kazn. ariański i nauczyciel. W Kosinowie k. Orzysza osiedlił się ok. r. 1662, prowadząc tu działalność religijną. Wspólnie z Samuelem dzierżawił Gródki k. Kętrzyna.
>> Or. SBWPKiZM, I, s. 6.
1682 – Bp warm. Michał Stefan Radziejowski potwierdził przywileje miasta Braniewa.
>> Sz. DW, s. 258.
1694 – Tę datę nosi najstarszy ze znanych dokument dotyczący cechu krawców w Działdowie. Zawarte są w nim ostre restrykcje skierowane przeciw „partaczom” na zamku i „dzikim” z okolic Działdowa.
>> Dział., s. 86.
1720 – W dokumencie wystawionym w letniej rezydencji bpów warm. w Smolajnach czytamy, że kat lidzbarski, Gabriel Kuhn, objął tę funkcję po zmarłym bracie Henryku, którego na to stanowisko powołał wójt krajowy Wacław Stanisławski.
>> Sz. DW, s. 405.
1749 – W Połocku zm. Mateusz Beytnik /Beitnick, Beytning/, jez., malarz. Ur. na Warmii w r. 1708. Do zakonu wstąpił w Św. Lipce, uczeń i współpracownik malarza Macieja Mayera. Jego prace znajdują się w Wilnie, Żodziszkach, Nieświeżu, Mińsku. W latach 1745–1746 przebywał w Reszlu, a w l. 1746–1749 w Połocku.
>> Or. SBWPKiZM, I, s. 21.
1778 – W Chełmży zm. Franciszek Michał Kczewski, kan. chełm., proboszcz malborski. Pochodził z Pomorza, studiował w Rzymie jako stypendysta warm. fundacji Preucka. Zasiadał w trybunałach, brał udział w sejmikach. Był plenipotentem bpa Adama Stanisława Grabowskiego.
>> Or. SBWPKiZM, I, s. 125.
1807 – W Lublinie ur. Wincenty Pol /zm. 2.12.1872 r. w Krakowie/, poeta, prozaik, geograf. Pochodził z rodziny od pokoleń osiadłej na Warmii. Brał udział w powstaniu listopadowym /ppor. odznaczony krzyżem Virtuti Militari/. Internowany w okolicach Królewca. Podróżował po Prusach Wschod. jako współpracownik gen. Józefa Bema, odwodząc powstańców polskich od powrotu do kraju. Władze pruskie nie pozwoliły mu studiować na królewieckim uniwersytecie i zmusiły go do opuszczenia Prus Wschod. Był pierwszym, który w swej twórczości użył na oznaczenie Warmii i Mazur wyrazu „Pojezierze”.
>> Or. SBWMiP, s. 258.
1829 – W Chełmnie zm. Franciszek Weinreich /ur. 5.7.1762 r. na Warmii/, kan. chełm., rektor sem. duch. w Chełmnie. Kształcił się w szkole jez. w Reszlu, studia teologiczne skończył w Warszawie. Dobry organizator i pedagog. Przełożył z jęz. niemieckiego „Wybór modlitw…” /Kwidzyn 1803 r./.
>> Or. SBWPKiZM, II, s. 204.
1871 – Aleksandra Pietrowna z Petersburga była pierwszą kobietą, która zgłosiła się na studia uniwersyteckie w Królewcu. Miała 27 lat, posiadała dyplom nauczycielski i dwuletnią szkołę położnych. Pragnęła studiować na wydziale lekarskim.
>> KMW 1970, s. 215.
1873 – W Siemianowicach ur. Wojciech Korfanty, działacz polit., publicysta /zm. w Warszawie 17.8.1939 r./. W zasadzie działał na Śląsku, jednak znany z tego, że w Reichstagu wystąpił /1918 r./ z żądaniem przyłączenia do Polski Prus Królewskich, Wielkopolski i części Prus Książęcych.
>> WEP, VI, s. 54.
1893 – W Rawie Ruskiej ur. Julian Dadlez /zm. 1.6.1979 r./, ppłk, artysta malarz. Studiował we Lwowie, absolwent Szkoły Malarstwa S. Kaczor-Batowskiego we Lwowie, studia na ASP w Krakowie przerwała wojna. W Olsztyńskiem od 1946 r. uprawiał malarstwo kameralne i realistyczne /kwiaty, portrety, pejzaże, martwe natury/. Jeden z bardzo popularnych twórców regionu warmińsko-mazurskiego.
>> Or. Twórcy, s. 43–44; GO 1979 z dnia 5 czerwca.
1894 – Landrat olsztyński Kleeman w piśmie do władz zwierzchnich stwierdza, że centrowe pismo „Warmiak” w porównaniu z „Gazetą Olsztyńską” jest z punktu widzenia interesów niemieckich pismem mniej szkodliwym, gdyż nie zwalcza duchownych katolickich przejawiających germanizatorskie zapędy.
>> Jas. Ś., s. 308.
1911 – W Módłkach k. Nidzicy ur. Brunon Goerick /zm. we wsi Michale k. Świecia 3.3.1974 r./. Syn działacza polskiego, prześladowany za swoje propolskie przekonania, więziony w 1939 r. w Działdowie, wysiedlony z własnego gospodarstwa do Generalnej Guberni.
>> Or. SBWMiP, s. 115.
1912 – We wsi Rudy k. Puław ur. Mieczysław Koter. Studiował na SGGW w Warszawie. Doktoryzował się podczas okupacji u prof. M. Górskiego. W 1951 r. przeniósł się do Olsztyna i objął na WSR katedrę chemii rolnej. Autor podręczników i wielu prac naukowych z tej specjalności. Był dziekanem wydziału rolniczego WSR oraz wieloletnim rektorem tej uczelni. Zm. w 1989 r.
>> WiM 1961, nr 7–8, s. 46; Or. ZSOBN.
1918 – W Chojnicach zm. Henryk Donimirski /ur. w Zajezierzu k. Sztumu/, poseł do parlamentu niemieckiego, działacz polski. Czł. tajnej organizacji filomackiej w gimnazjum w Chełmnie, uczest. powstania styczniowego.
>> Or. SBWMiP, s. 90.
1920 – Na ten właśnie dzień działacze mazurscy wyznaczyli strajk protestacyjny przeciw niemieckim bezprawiom na obszarze plebiscytowym. Celem protestu było przełożenie plebiscytu na termin późniejszy. Do strajku przyłączyć się miały także 2 powiaty warmińskie. Na temat tego wydarzenia zachowało się mało informacji.
>> Szczyt, s. 279; Staw. Pl., s. 258; Wrzes. WiM, s. 247.
1930 – W Ćmielowie ur. Ryszard Wachowski /zm. 7.11.1985 r./, artysta rzeźbiarz. Studiował w Krakowie i Gdańsku. Związany z Olsztynem od r. 1955. Na Warmii i Mazurach znajduje się kilka znaczących jego dokonań dotyczących upamiętnień martyrologii z czasu II wojny światowej /Działdowo, Iława, Sudwa, Nowe Miasto/. Zajmował się także malarstwem i mozaiką.
>> Or. Twórcy, s. 183–184; GO 1985 z dnia 12 listopada.
1933 – Rozpoczęła działalność polska biblioteka w Skajbotach k. Olsztyna, prowadziła ją Anna Romańska, przedszkolanka.
>> KMW 1969, s. 605.
1935 – W Bartągu zm. Jakub Barczewski /ur. w Jarotach k. Olsztyna 7.11.1962 r./, rolnik, działacz polonijny, brat ks. Walentego Barczewskiego. Mąż zaufania w okresie plebiscytu. Od stycznia 1921 r. czł. Związku Polaków w Prusach Wsch. W latach międzywojennych wybrany głosami polskimi do sejmiku powiatowego w Olsztynie. W jego domu w Jarotach /1930–1939/ mieściła się szkoła polska. Z tego powodu był szykanowany przez władze niemieckie, na jego dom i szkołę zorganizowano napad.
>> Or. SBWMiP, s. 50–51.
– Bolesław Jeziołowicz, nauczyciel szkoły polskiej w Unieszewie /oskarżony o prowadzenie agitacji na rzecz Polski, odebrano mu prawo nauczania/, został odwołany do kraju. Powrócił do pracy w szkole dla dzieci głuchoniemych w Bydgoszczy, gdzie uczył do wybuchu II wojny światowej.
>> Fil. Wopt, s. 65–66; Or. SBWMiP, s. 144.
1937 – Odbyło się walne zebranie Polsko-Katolickiego Towarzystwa Szkolnego na Warmię. Do zarządu zostali wybrani: ks. Wacław Osiński – prezes, Franciszek Barcz – zastępca prezesa, Wanda Pieniężna – sekretarz, Julian Malewski – skarbnik, i Paweł Jasiek.
>> KMW 1995, s. 253.
1945 – W Tomaszkowie k. Olsztyna Paweł Turowski uruchomił szkołę. P. Turowski nie był nauczycielem, lecz rolnikiem, jednak zatroszczył się o budynek szkolny, wyposażenie uzupełnił o stoły i ławy z poniemieckiej karczmy. Naukę rozpoczęło 30 uczniów. W dniu następnym rozpoczęła pracę szkoła w Dajtkach. Tu organizatorami byli: Marta Wróblewska i emerytowany nauczyciel Augustyn Wesołek, który mimo swoich 70 lat otrzymał nominację na kierownika jako pierwszy w Okręgu Mazurskim. W Dajtkach zgłosiło się 98 uczniów, z których tylko 43 znało trochę język polski.
>> KMW 1971, s. 35.
– Cytat ze sprawozdania płka Jakuba Prawina Pełnomocnika Rządu RP na Okręg Mazurski dla Biura Kontroli Krajowej Rady Narodowej: „Aprowizacja personelu jest bardzo uciążliwa. Udaje mi się, i to nie codziennie, dostarczyć pracownikom pół kilograma chleba oraz talerz zupy i niesłodzoną kawę”.
>> Sik. Galop. S. 160.