8 stycznia

1520 – Nocą miał miejsce wypad załogi krzyżackiej z Braniewa w kierunku Elbląga. Celem było zabranie chłopom bydła, by poprawić zaopatrzenie miasta. Akcję podjęto mimo obfitych śniegów i zasp na drogach.

>> Bis.Wp, s. 104.

1548 – Książe Albrecht sprzedał miasto Iławę Wolfowi von Kreytzen, staroście Ostródy. Przywilej nadany został na zasadzie prawa lennego i dotyczył miasta wraz z leżącymi w jego obrębie wsiami, majątkami i młynami.

>> Rocz.Ol. 1972 X, s. 234.

1554 – Do Królewca przybył wojewoda malborski Achach Czema, który wraz z biskupem warm. Stanisławem Hozjuszem stanowili legację króla polskiego do księcia Albrechta. Biskup dołączył 8 dni później. Rozmowy miały dotyczyć problemów religijnych oraz rozdziału terytorialnego Prus Książęcych i Królewskich.

>> Sz. DW, s. 337.

1560 – Zm. Jan Łaski, protegowany księcia pruskiego Albrechta, dwukrotnie przybywał na jego królewskim dworze. Był zwolennikiem zjednoczenia wszystkich wyznań ewangelickich. Czołowy działacz międzynarodowego ruchu reformacyjnego. Przyjaźnił się m.in. z Erazmem z Rotterdamu, F. Melanchtonem i J. Kalwinem.

>> SBWPKiZM II, s. 22

1565 – Bp warm. Kardynał Stanisław Hozjusz przekazał jezuitom pofranciszkański klasztor w Braniewie. Był to pierwszy zakon, jaki osiedlił się na Warmii po reformacji, również pierwszy klasztor jezuicki w Polsce. Jezuici braniewscy otworzyli kolegium dla młodzieży świeckiej, prowadzili seminarium duchowne dla diecezji warm., kierowali alumnatem papieskim, w którym przysposabiano misjonarzy dla północnej Europy. Utrzymywali również w Braniewie drukarnię i wydawali dzieła o treści religijnej w językach łacińskim, polskim i niemieckim.

Źr.: Obł. HDW, s/ 130; KMW, 1969, s. 648.

1642 – Zm. Galileusz (Galileo Galilei), włoski fizyk, astronom i filozof; skazany przez Watykan na dożywotni areszt domowy. Był więźniem świętej inkwizycji. Podczas przebywania pod ścisłym nadzorem nie wolno mu było wypowiedzieć ani jednego słowa na temat kosmologii, dyskutować o teorii Mikołaja Kopernika ani nauczać teorii przeciwnej, tzn. ptolemejskiej.

>> Haasl. Zbrod., s. 309: WEP IV, s. 88.

1645 – w Waplewie k. Sztumu zm. Jan Zawadzki, kasztelan gd., woj. parnawski, dyplomata, sekretarz królewski. W imieniu Zygmunta III posłował do wielu państw. Jako przedstawiciel Władysława IV odbierał od gdańszczan przysięgę wierności. Zostawił pisany po łacinie pamiętnik, wydany przez J.U. Niemcewicza pt. „Opisanie podróży i poselstwa…” w : „Zbiór pamiętników historycznych”, Warszawa, 1922 III, s. 129-185; wyd. 2 Lipsk 1839 III, s. 96-133.

>> Or. SBWPKiZM II, s. 221.

1672 – Powołana przez elektora komisja wydała wyrok śmierci przez ścięcie Krystiana Ludwika Kalksteina Stolińskiego (Kalckstein), pułkownika polskich wojsk koronnych, przywódcę opozycji antyelektorskiej w Prusach Książęcych. Dwa lata wcześniej został podstępnie porwany z Warszawy, więziony w Kłajpedzie i tam stracony w listopadzie 1672 r.

>> Or. SBWPKiZM II, s. 119; WEP V, s. 387.

1759 – „Inwestytura królewica Karola (syna Augusta III Sasa i Marii Józefy) na Księstwo Kurlandzkie odprawiła się w wigilię dnia tego. Gale, festyny trwały więcej niż tydzień”. Był to pierwszy krok księcia w politycznej karierze. Królewskiej rodzinie marzyła się dla syna korona królewska. Nic z tego nie wyszło. Karol był krótko księciem kurlandzkim, gdyż nie w smak to było możnowładcom polskim, a ponadto zdecydowanie przeciwna była caryca Katarzyna II.

>> Hoff., s. 40.

1783 – Fragment listu (bpa Warm. Ignacego Krasickiego) zaprawionego autoironią, wysłanego z Lidzbarka do przyjaciela hrabiego A.H. Lehndorfa: „Dnia 8 stycznia przyszła Jego Przewielebności fantazja udania się na łowy; zabił zająca nie widząc go na oczy, ale dwaj świadkowie bardzo doświadczeni w sztuce łowieckiej, a przy tym nieposzlakowanej rzetelności stwierdzili, że zabił go w całym tego słowa znaczeniu. Jego Przewielebność musiał im uwierzyć…”

>> Kor. IK II, s. 154.

1831 – Rejencja królewska ogłosiła zarządzenie ministra spraw wewnętrznych i policji o zakazie wywozu broni i innych materiałów wojennych do Królestwa Polskiego. Chodziło o utrudnienie zaopatrzenia polskim powstańcom.

>> Szos. PW, s. 13.

1832 – W Olsztynie wyzdrowiał ostatni chory na cholerę azjatycką. Epidemia trwała od listopada 1831 r.

>> KMW 1968, s. 559.

1885 – W Tylży ukazał się pierwszy numer tygodnika „Mazur Wschodnio-Pruski”, jego wydawcą był Jan Karol Sembrzycki. Do powstania pisma przyczynili się działacze polscy z poznańskiego. Była to efemeryda, wyszło tylko 11 numerów czasopisma.

>> Or.SBWMiP, s. 283; Las. Sembrz,. s. 66, 79.

1919 – Rząd brytyjski przesłał rządowi niemieckiemu notę, w której domaga się zaprzestania gwałtów antypolskich w Prusach Wschodnich.

>> Staw. Pl., s. 505; KMW 1969, s. 364.

1922 – Odbyły się wybory do Sejmu Wileńskiego. Głosowało 64 procent uprawnionych. Mimo 150-letniej niewoli przeważająca część ludności Ziemi Wileńskiej pozostała wierna Polsce. Prezes Komisji Rządzącej Aleksander Meysztowicz w rozmowie z dziennikarzami francuskimi „podkreślił ogromną frekwencję wyborczą, mimo złego stanu dróg, ostrej pory zimowej i nieobycia kobiet wiejskich z wszelką akcją polityczną”.

>> Rusz. II, s. 160-161.

1933 – Wystąpienia antypolskie na berlińskiej wystawie poświęconej Prusom Wschodnim.

>> KMW 1966, s. 296; KMW 1982, s. 384.

1936 – Protest Rady Naczelnej Związku Polaków w Niemczech przeciw terrorowi stosowanemu przez władze Rzeszy wobec ludności polskiej (już na kilka lat przed wybuchem II wojny światowej rozpoczęto wysiedlanie Polaków z terenów przygranicznych w głąb państwa niemieckiego).

>> Boe., s. 119; KMW 1961, s. 594.

1944 – W Kołobrzegu zm. Paul Hensel (ur. 3.10.1867 w Jeżach k. Pisza), ks. ewangelicki, redaktor. Jako duchowny od 1891 r. pracował na Mazurach m.in. w Piszu. Był superintendentem unijnego kościoła ewangelickiego (od 1916 r.). Znał język polski, lecz służył raczej polityce germanizacyjnej. Zwalczał polską prasę. W czasie plebiscytu współpracował z Maxem Worgitzkim. Po zdradzie R. Machta przejął „Mazurskiego Przyjaciela Ludu” i uczynił zeń gazetę antypolską.

>> Or.SBWMiP, s. 129.

1945 – W Wilnie aresztowany został Komendant okręgu Armii Krajowej ppłk Julian Kulikowski. Skazano go na 15 lat katorgi. Zwolniony w grudniu 1955 r.

>> Teczka, s. 157, 581.

Kalendarz Historyczny został sporządzony przez Bronisława Sałudę