1374 – Bp warm. Henryk Sorbom przybył do Pasłęka i wydał w tym mieście pierwszy dokument jako świeżo na Warmię przybyły ordynariusz. Do Pasłęka przywiodły go sprawy unormowania sporów granicznych, zaistniałych za czasów jego poprzednika.
>> Achr., s. 44.
1464 – Bp Paweł Legendorf w Elblągu poddał Warmię pod zwierzchnictwo Polski. Wojna z Zakonem toczyła się jeszcze ponad 2 lata. Dopiero po zawarciu drugiego pokoju toruńskiego Warmia znalazła się w granicach Rzeczyposp.
>> Wak. Ol., s. 53, 393; WiM zarys, s. 174, 811; Achr., s. 74.
1518 – Zm. Mikołaj Szpot z Krajowej /Spoth, Spott/, mieszczanin krakowski, adoptowany przez szlachecki ród Łabędziów, kasztelan gdański, wojew. pomorski. Jako kasztelan wchodził w skład poselstwa stanów Prus Królews., które udało się do Królewca /1507/ ze skargą do w. mistrza na krzyżackie rozboje. Był okresowo wójtem i skarbnikiem zamku malborskiego, będąc równocześnie starostą Dzierzgonia, Starogardu, Straszewa i Sztumu.
>> Or. SBWPKiZM, II, s. 177.
1520 – Krzyżacy opuścili Pieniężno, zabierając działa i jeńców. Następnego dnia także mieszkańcy musieli opuścić miasto, gdyż oddziały zakonne spaliły Pieniężno wraz z zamkiem, aby uniemożliwić osadzenie tu w przyszłości polskiej załogi.
>> Bis. WP, s. 146.
1521 – W Prabutach rokowania pokojowe między w. mistrzem Albrechtem i posłami–rozjemcami. Szybkie zawarcie traktatu pokojowego okazało się niemożliwe, gdyż postulaty terytorialne Albrechta były nie do przyjęcia przez stronę polską.
>> Bis. WP, s. 439–440.
1569 – Mandat króla Zygmunta Augusta znoszący autonomię Prus Królewskich.
>> KMW 1995, s. 224–225.
1661 – W Królewcu zm. Rotger Bergen /Rotger zum Bergen/, poeta panegirysta, prawnik sekretarz królewski /ur. 10.01.1603 r. w Rydze/. Kształcił się na uniw. królewieckim, w Rostocku, Greifswaldzie, Lejdzie i Lowanium. Zwiedził wiele krajów zachodniej Europy. Od 1633 w Królewcu, gdzie poświęcił się pracy literackiej. Był sekretarzem królów: Władysława IV i Jana Kazimierza. Ogłosił około 60 utworów paneg. /Estreicher odnotował tylko 4/. Utwory poświęcone były przede wszystkim obywatelom Gdańska, Elbląga i Królewca oraz królom polskim.
>> Or. SBWPKiZM, I, s. 20, 21.
1663 – Zachował się list prymasa Wacława Leszczyńskiego, wcześniej bpa warmińskiego, do kanonika Zygmunta Stoessela, w którym zawarta jest informacja, że bydło zakupione w Łyszkowicach k. Łowicza dla Warmii zostało przesłane pod eskortą trzech dragonów. Wiadomość ciekawa, nie wiadomo jednak, czy chodzi o bydło rzeźne, czy hodowlane.
>> Sz. DW, s. 318.
1676 – Bp Jan Stefan Wydżga zezwolił właścicielowi dóbr Bęsia k. Reszla na łowienie ryb w tamtejszym jeziorze także zimą. Dotychczas połów zimą był zastrzeżony dla rybaka biskupiego. Przywilej zwalniał właściciela od płużnego, utrzymywał jednak w mocy zobowiązanie do jednej służby zbrojnej.
>> Sz. DW, s. 191.
1688 – Zawarty został I kontrakt na budowę kościoła w Świętej Lipce. Stronami byli jezuici z Reszla oraz Jerzy Ertle, murator z królewskiego miasta Wilna. Kontrakt dotyczył budowy fundamentów i podziemi świątyni.
>> Rocz. Ol., III, 1960, s. 122.
1689 – W Braniewie ur. Henryk Stein, jez., polemista, pedagog. Zm. 5.07.1771 w Gdańsku.
>> Or. SBWPKiZM, II, s. 162.
1690 – Ludwika Karolina Radziwiłłówna, margrabina brandenb., księżna neuburska, jedyna córka Bogusława Radziwiłła, podarowała drukarnię w Słucku kościołowi ewang.–reformowanemu na Litwie. Akt został wystawiony w Brzegu, obiekt darowizny określono jako częściowo zdewastowany.
>> KMW 1963, s. 255; Or. SBWPKiZM, II, s. 106; Choj. Szkice, s. 69.
1740 – W Lidzbarku Warm. zm. Krzysztof Andrzej Jan Szembek bp warm., pochowany we Fromborku /ur. 16.05.1680/. Studia teolog., filozof. i prawnicze odbył na uniwersytetach w Krakowie, Padwie i Ingolstadt. Mimo że nie był kanonikiem warm. ani indegeną pruskim, został mianowany bpem warm. Stąd opór kapituły warm. aż do chwili ustąpienia formalnych przeciwwskazań. Okazał się energicznym organizatorem i gorliwym kapłanem. Walczył o prawa dla katolików w Prusach. Powołał straże zbrojne, które broniły ludność przed napadami oddziałów brandenburskich, porywających chłopów warm. do wojska pruskiego.
>> Obł. HDW, s. 122; Or. SBWPKiZM, II, s. 172–174.
1807 – Wojska polskie w Służbie Napoleona rozpoczynają oblężenie Gdańska.
>> Rocz. Gd., VI, 1932, s. 218.
1853 – W Postawach k. Wilna zm. Konstanty hr. Tyzenhauz /ur. 22.05.1786 w majątku Żołudek k. Grodna/, patriota, przyrodnik, znawca i mecenas sztuk pięknych. Jego pasją było polowanie i podpatrywanie przyrody. W Postawach stworzył muzeum przyrodnicze, specjalizował się w ornitologii. W okresie wojen napoleońskich prowadził ożywioną działalność patriotyczną.
>> KMW 1987, s. 73–75.
1868 – W Wołkininowie ur. Karol Bahrke /Barke/, /zm. ok. 1935 r. w USA/, red., pisarz, działacz mazurski. Studiował w Halle. Jako dziennikarz pracował w Wiedniu, Lipsku, Halle i Monachium. Współpracował z „Dziennikiem Poznańskim”. W Ełku uruchomił drukarnię i księgarnię. Redagował i wydawał „Gazetę Ludową” – organ Mazurskiej Partii Ludowej, drukował bezpłatny dodatek „Ewangelik” oraz polskie broszury, ulotki i odezwy wyborcze. Z powodu swej działalności represjonowany. Wyemigrował do Krakowa /1898/. Aresztowany w czasie podróży do USA, karę odbywał w Ełku. Następnie pracował w Poznaniu. W r. 1904 wyjechał do Stanów Zjednocz., gdzie pracował w „Dzienniku Chicagowskim”.
>> Or. SBWMiP, s. 46–47; Rocz. Ol. 1958, I, s. 16–25.
1882 – W Rawie Maz. ur. Jan Grabowski /zm. 19.07.1950 r. w Warszawie/, pedagog, pisarz książek dla dzieci, działacz niepodległościowy. W l. 1945–1948 mieszkał i działał na Warmii i Mazurach.
>> Or. SBWMiP, s. 119; Or. Twórcy, s. 61–62; OBL, s. 115.
1885 – W Skajbotach k. Olsztyna ur. Alojzy Śliwa, działacz plebiscytowy, pisarz. Zm. 24.11.1969 r.
>> OBL, s. 100–101.
1919 – Polska Agencja Telegraficzna podała uchwałę Komisji Cambona dotyczącą granic Polski. Prasa polska przyjęła tę wiadomość entuzjastycznie. Wiele gazet wydało dodatki nadzwyczajne. Niestety pełne one były nieścisłości geograficznych, dowodziły również braku rozeznania, gdy chodzi o problematykę polską na Warmii, Mazurach i Powiślu.
>> Staw. Pl., s. 19–26; Wrzes. WiM, s. 221; KMW 1980, s. 424.
1920 – Komisja Międzysojusznicza w Kwidzynie wydaje nakaz oddania broni przez wszystkich funkcjonariuszy niemieckiej Straży Obywatelskiej.
>> Staw. Pl., s. 508.
– Posłowie ze Związku Ludowo–Narodowego zgłosili w sejmie polskim wniosek o potrzebie poprawy sytuacji na obszarze Działdowszczyzny /zmiana urzędników, przeprowadzanie nowych wyborów do rady miejskiej, spolszczenie urzędów, usunięcie języka niemieckiego z życia publicznego, zapewnienie debitu gazetom warszawskim/.
>> Rocz. Dział. 1999, V, s. 29.
1932 – Ukazało się nowe zarządzenie berlińskiego ministerstwa oświaty, utrudniające dodatkowo organizację szkół polskich. Zalecano, by przy otwieraniu nowych szkół polskich nie zezwalać na angażowanie nauczycieli nie posiadających pruskiego obywatelstwa. Każda nowa polska szkoła musiała mieć przynajmniej 7 dzieci, a jeżeli w istniejącej szkole polskiej dzieci było mniej, to musiała być rozwiązana.
>> Pol. w Rep. Weim., s. 88; Szczyt, s. 269; Łuk. IV, s. 188.
1933 – Zarządzeniem prezydenta RP przyznano Krzyż Niepodległości Tadeuszowi Feliksowi Odrowskiemu. Wymieniony należał do tajnej Organizacji Wojskowej Pomorza, przygotowującej powstanie zbrojne. Niemiecki sąd wojskowy za zdradę stanu skazał go na 8 lat więzienia. Zbiegł z Kamionki pod Kwidzynem, utracił swój majątek ziemski. W styczniu 1920 r. był komisarzem plebiscytowym przy Międzynarodowej Komisji Alianckiej. Podczas plebiscytu sformował – dane z własnoręcznego życiorysu – „polską straż w sile 500 ludzi”.
>> KMW 1994, s. 310.
1937 – Prezydent RP odznaczył Medalem Niepodległości Jana Lipperta i Antoniego Neumanna.
Jan Lippert, dziennikarz /redaktor „Głosu Robotnika” w Toruniu, współpracownik szczycieńskiego „Mazura”/. Działał na Mazurach jako wywiadowca i agitator plebiscytowy, aresztowany i skazany przez sąd wojenny. Podczas ofensywy Armii Czerwonej w 1920 r. werbował ochotników do WP.
Antoni Neumann, nauczyciel, ur. w Rusi k. Olsztyna, już jako chłopiec brał udział w ruchu polskim. Był kurierem w Komitecie Plebiscytowym. Po przegranym plebiscycie zmuszony do opuszczenia Warmii, schronił się w Polsce i wstąpił do WP i walczył z bolszewikami na froncie wschodnim.
>> KMW 1994, s. 311, 312.
1940 – Na obszarze powiatów reszelskiego, olsztyńskiego, szczycieńskiego, mrągowskiego i piskiego gestapo stwierdziło pojawienie się w nocy antyniemieckich ulotek. Jako represję zarządzono aresztowania polskich działaczy. Ulotki rozrzucono najprawdopodobniej z samolotu lub z balonu.
>> KMW 1971, s. 113.
1945 – Dowodzący operacją w Prusach Wschod. wysłał do Kwatery Głównej Armii Czerwonej meldunek o sytuacji wraz z planem działań, które miały doprowadzić do likwidacji zgrupowania lidzbarskiego i zajęcia Królewca. Powodzenie tej operacji czyniło opór hitlerowców na Półwyspie Sambijskim bezsensownym. Następnego dnia naczelne dowództwo plan ten zatwierdziło.
>> Wasil. Dzieło, s. 574–575.
– W Królewcu poniosło śmierć 17 jeńców. Zatrudnieni oni byli niezgodnie z konwencją genewską w tamtejszych zakładach Mercedes Benz.
>> Lietz obozy, s. 211.