1286 – Królewiec otrzymał dokument lokacyjny. Lokatorem był z ramienia Zakonu Gerko z Dobrzynia. Sprawował on władzę jako sołtys. Powołana została rada miejska. Obowiązywało prawo chełmińskie. Do nowej osady napłynęli osadnicy głównie z Dolnej Saksonii, Westfalii, Pomorza Zachodniego. Z samych Prus osiedlała się tu ludność miejscowa, szczególnie ta jej część, która przyjęła nową wiarę.
>> KMW 1992, s. 225.
1337 – Król czeski Jan, nie bacząc, że wcześniej zrzekł się praw do korony polskiej, po raz drugi nadał Krzyżakom Pomorze.
>> Gór. PkwP, s. 100.
1506 – Król polski wystosował suplikę do papieża. Chodziło o zorganizowanie nowej metropolii w Prusach. Była to m.in. idea bpa Łukasza Watzenrode, któremu chodziło przez zorganizowanie nowej jednostki administracji kościelnej o uniezależnienie się od metropolii ryskiej oraz o to, by diecezja umocniła i rozszerzyła swoje wpływy.
>> Sz. DW, s. 143–144.
1519 – Mikołaj Kopernik jako administrator komornictwa olsztyńskiego pozwolił, by Brosze z Myków, właściciel 2 i pół łana, powiększył swoje gospodarstwo o 1 łan, odstąpiony mu przez tamtejszego sołtysa Szymona. W tym samym dniu Kopernik odwiedził również podolsztyńską wieś Klebark Wielki, gdzie Stenzel Zupky objął 2 łany, które sprzedał mu za 33 grzywny Matz Slander.
>> Kop. Lok., s. 35.
1520 – Wojska polskie pod wodzą hetmana Mikołaja Firleja odbiły Pieniężno, mieszczanie złożyli przysięgę wierności na ręce przedstawicieli kapituły warmińskiej.
>> Bis. WP, s. 138; Or. SBWPKiZM II, s. 154.
1521 – Kancelaria wystawiła podpisany w Toruniu przez króla Zygmunta I glejt dla w. mistrza Albrechta /ważny do 31 marca/ na przejazd z 200 konnymi do Prabut, gdzie wyznaczone zostały rozmowy pokojowe. Tego samego dnia z Torunia rozesłano z królewskiego polecenia zalecenia do okolicznych miast i miasteczek, by do wyniszczonych wojną Prabut dostarczono po godziwych cenach żywność i paszę dla koni.
>> Bis. WP, s. 436.
1543 – Chłopi z Cygan k. Gardei wystosowali do księcia Albrechta petycję, w której skarżyli się na niesprawiedliwy pomiar gruntów oraz zawyżone powinności podatkowe i inne zobowiązania wobec władzy. Pismo było opatrzone następującym podpisem: „Ewangeliccy, Tobie posłuszni poddani i mieszkańcy majętności Cyganie”.
>> KMW 1991, s. 232.
1616 – Zm. W Nieświeżu książę Mikołaj Krzysztof Radziwiłł „Sierotka” (ur. 2.08.1549 w Ćmielowie), marszałek wielki Litewski, podróżnik i pamiętnikarz.
>> WEP IX, s. 679.
1617 – Po wielu perypetiach sekretarz króla polskiego Stefan Zadorski zakupił od Ottona Groebena plac, na którym stała katol. kaplica cudami słynąca w Świętej Lipce. W późniejszym terminie własnością Zadorskiego stała się cała miejscowość Święta Lipka. Powstał tu klasztor jez. I przepiękna barokowa świątynia, miejsce, do którego do dziś ciągną liczne rzesze pątników i turystów.
>> KMW 1962, s. 158; Or. SBWPKiZM, s. 128–129.
1632 – W Węgorzewie ur. Andrzej Wedecke /Wedeke, Wedike/, kaznodzieja pols.-ewangel., tłumacz. Zm. 21.07.1693 w Giżycku.
>> Or. SBWPKiZM II, s. 203.
1682 – W Królewcu zm. Jerzy Skrodzki /Skrotzky, Skrocki/, kaznodzieja pols.-ewangel., tłumacz, wydawca kancjonału /ur. w Dąbrównie 6.04.1635 r./. Jego przodkowie pochodzili z Polski. Kształcił się w gimn. elbląskim i na uniwers. w Królewcu. Tłumaczył z języka niemieckiego pieśni religijne dla kancjonałów mazurskich. Utrzymywał kontakty ze zborami w Wilnie i Kiejdanach.
>> Or. SBWPKiZM II, s. 152–153.
1743 – Bp warm. Adam Stanisław Grabowski po raz kolejny znowelizował i zaostrzył ustawę o ekstradycji między Prusami Książęcymi i Warmią. Polecił on urzędnikom swej domeny wspierać przysyłanych z Prus tropicieli zbiegłych chłopów, a za ukrywanie tychże groził karami pieniężnymi i aresztem.
>> Sz. DW, s. 247.
1786 – Ur. Lan Salomon Getzkun, eks pastor, redaktor, współpracownik Gustawa Gizewiusza, przodownik nauczania dzieci mazurskich do Konfirmacji po niemiecku.
>> Choj. Szkice, s. 119, 143.
1788 – W Królewcu zm. Andrzej Orłowski /Orlovius/, prof. medyczny uniw. w Królewcu /ur. 31.12.1735 w Wilnie/. Uczony o dużym autorytecie /trzykrotnie piastował godność rektora uniw. królewieckiego/. Wykładał patologię i chemię. Poza pracą doktorską wydał 11 rozpraw medycznych. Z legatu na rzecz niezamożnych studentów medycyny powstało na uniw. królewieckim Stypendium Orlovianum.
>> Or. SBWPKiZM II, s. 68.
1818 – Ur. Rudolf Goerke, nauczyciel. Ukończył sem. Nauczycielskie w Pruskiej Iławce. Uczył we wsi Kot k. Nidzicy w Waplewie k. Olsztyna. Wprowadzał nowoczesne metody nauczania, z dziećmi dużo rozmawiał po polsku, lecz w całym swoim życiu zawodowym był wierny zaleceniu, które znalazło się w protokole wprowadzającym na urząd w miejscowości Kot, gdzie czytamy: „Szczególnym jego obowiązkiem będzie wprowadzanie mowy niemieckiej”.
>> Mart. Coś, s. 135–139; KMW 1976, s. 186.
1849 – Zachował się protokoł poborcy Nocka, z którego wynika, że w okresie Wiosny Ludów panowało na Warmii spore rozprzężenie, gdy chodzi o wypełnianie obowiązków podatkowych przez chłopów. Np. w Stękinach na zebraniu gromadzkim „wszyscy w powstałym tumulcie krzyczeli, ż nie zapłacą”. Podobnie było w innych wsiach. Panowało ogólne przekonanie, że podatki i szarwarki zostały od nowego roku skasowane.
>> Jas. Ś., s. 116.
1886 – Z korespondencji między prezydentem Prus Wschod. A ministrem Puttkamerem widać, że władze pruskie nie rozpatrywały cudu w Gietrzwałdzie i coraz liczniejszych pielgrzymek do tego miejsca w kategoriach religijnych, lecz politycznych. W wydarzeniach tych widziano przede wszystkim „niebezpieczeństwo” wciągnięcia Warmii do ruchu polskiego /”Hineinziehung des Ermlandes in die polnische Bewegung”/.
>> Jas. Ś, s. 238.
1900 – Ur. Tadeusz Kunicki, dyplomata. W służbie konsularnej pracował od roku 1921. Od 16.09.1924 r. był kierownikiem wicekonsulatu RP w Ełku, oraz wicekonsulem we Wrocławiu. Podczas okupacji został uwięziony, przebywał najpierw na Pawiaku, a później wywieziony do obozu koncentracyjnego na Majdanku.
>> Or. SBWMiP, s. 176.
1903 – W Warszawie ur. Roman Szmar, aktor, baletmistrz, reżyser. Ukończył szkołę baletową przy Operze Warszawskiej. Pracę zawodową rozpoczął w 1926 r. Występował w Poznaniu, Wilnie /kier. Artyst. I dyr. Rewii/, Grudziądzu, Katowicach, Łodzi, Lwowie, Kielcach, Radomiu i Płocku. Po 1945 r. pracował w Opolu, Wrocławiu i Częstochowie. Od r. 1950 związał się z Teatrem im. Stefana Jaracza w Olsztynie, i tu w 1972 r. obchodził 50-lecie swej pracy aktorskiej. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim OOP, był jednym z najpopularniejszych aktorów olsztyńskich. Zm. w Olsztynie 30.08.1984 r.
>> Or. Twórcy, s. 166; Or. ZS OBN; GWiM 31.08.01, s. 21.
1919 – Roman Dmowski z ramienia Komitetu Narodowego Polskiego przedłożył Komisji Jules’a Cambona memoriał w sprawie przyszłych granic Polski. Przy Polsce miał pozostać Złotów, Człuchów i część powiatu słupskiego. Postulował również przyłączenie Warmii i Mazut, z tym, że wschodnia część Prus miała pozostać przy Litwie.
>> Rocz. Ol. X, s. 260; Staw. Pl., s. 505.
1920 – W Kwidzynie ukazał się pierwszy numer „Gazety Polskiej”, która była organem Warmińskiego Komitetu Plebiscytowego. Ukazywała się początkowo 3 razy w tygodniu, a od 20.11.1920 codziennie wraz z ukazującymi się co 2 tygodnie dodatkami: „Wieczory Rodzinne” i „Dla Młodzieży”.
>> Stew. Pl., s. 508; Or. SBWMiP, s. 149–150; Wak. GO, s. 214–215; Chł. WGO, s. 44.
– Z meldunku szefa II Oddziału Naczelnej Straży Mazurskiej: „Rząd polski zrobił na początek kilka niefortunnych prób z naznaczeniem przedstawicieli władzy nowego powiatu działdowskiego. Do takich należy mianowanie starostą niejakiego Żakowskiego”. Gafa musiała być kosmiczna, skoro ów starosta nie pofatygował się nawet, by objąć funkcję, i Urząd Wojewódzki w Toruniu zmuszony był pierwszym starostą Działdowszczyzny wyznaczyć Tadeusza Bogdańskiego.
>> Rocz. Dział. 1999, s. 18–19.
1932 – O godz. 16.20 Polskie Radio nadało audycję poświęconą folklorowi warmińskiemu. Pieśni pochodziły ze zbioru Augustyna Steffena. Opracował je znany kompozytor, warmiak z pochodzenia Feliks Nowowiejski. Audycję anonsowała „Gazeta Olsztyńska”, a w polskich szkołach w Prusach Wschodnich, tam gdzie były odbiorniki radiowe, organizowano zbiorowe jej słuchanie.
>> WiM 1988, nr 14, s. 9.
– W Piastunie k. Szczytna zm. Jerzy Lanc, nauczyciel, działacz oświatowy /ur. w Kostkowicach na Śląsku Cieszyńskim 21.09.1901 r./. Do Prus Wschod. Przyjechał jako ochotnik i objął kierownictwo jedynej na Mazurach szkoły polskiej. Od początku swej działalności był brutalnie zwalczany przez szowinistów niemieckich. Znaleziono go martwego w jego mieszkaniu /zatrucie czadem?/. jego zwłoki przewieziono na Śląsk, pogrzeb głośnym echem odbił się w kraju i wśród polonii nie tylko w Niemczech.
>> Mał. Im, s. 159–160; WEP XIII, s. 251; Fil. Wopt, s. 86–88; Or SBWMiP, s. 181.
1933 – Wydane zostało rozporządzenie prezydenta Rzeszy o ochronie narodu i państwa /zawieszenie art. 118 konstytucji weimarskiej/. Rozporządzenie to bardzo poważnie ograniczało wolność prasy. Było ono wykorzystywane szczególnie często w stosunku do tłumienia swobody wypowiedzi gazet wydawanych przez mniejszości narodowe.
>> KMW 1982, s. 341; Wak. GO, s. 424; KMW 1995, s. 70.
1938 – Zawieszono działalność Litewskiego Towarzystwa Oświatowego „Poranek” w Wilnie /Lietuviu Śvietimo Drugija „Rytas”/.
>> Mak. Litwini, s. 121–122.
1945 – W Szczytnie rozpoczął pracę pierwszy w b. Prusach Wschodnich polski szpital, którym kierował dr Jan Gause. Przybył on do Szczytna 7 lutego 1945 r. Jak więc widać, na uruchomienie nowej placówki służby zdrowia miał tylko 20 dni.
>> Łuk. Ol., s. 10.