1464 – Pod wpływem zwycięstw wojsk polskich w Prusach bp warm. Paweł Legendorf /sympatyzował z zakonem krzyżackim/ wraz z kapitułą warm. zawarli rozejm ze Związkiem Pruskim.
>> Achr., s. 74; Sz. DW, s. 81.
1488 – Król polski Kazimierz Jagiellończyk nie uzyskał od papieża prawa obsadzania kanonii fromborskich, o czym monarcha został przez Ojca Świętego zawiadomiony osobnym pismem.
>> Sz. DW, s. 85.
1517 – Mikołaj Kopernik jako administrator komornictwa olsztyńskiego zarejestrował transakcję sprzedaży ziemi w Pluskach k. Olsztynka. Sprzedawcą był sołtys Andrzej, kupującym chłop Bartosch. Imiona uczestników transakcji świadczą, że w okolicach Olsztyna od wieków osadnictwo polskie było zjawiskiem powszechnym.
>> Kop. Lok., s. 11.
1521 – Piesze oddziały zakonne skrycie wyszły z Królewca, udając się w kierunku zachodnim. Ich celem było zdobycie Elbląga przez zaskoczenie.
>> Bis. WP, s. 398.
1563 – Zygmunt August poparty przez większość senatorów w obliczu potrzeby pomocy ze strony Brandenburgii w prowadzonej przez Rzeczpospolitą wojnie o Inflanty dopuścił linię elektorską Hohenzollernów do współlenna w Prusach Książęcych. Akt ten odkładał właściwie ad calendas graecas możliwość przyłączenia Prus Książęcych do Polski.
>> KMW 1962, s. 145; WEP XII, s. 927.
1569 – Zm. Maciej Czervenka /Czerwonka, Ćervenka, Erythaeus/, ur. 21.02.1521 w Czelákowicach /Czechy/, teolog, pisarz, przywódca braci czeskich osiadłych w Prusach Książęcych. W 1540 r. przybył do Brodnicy i Królewca. Od 1548 do 1553 r. przebywał w Dąbrównie k. Ostródy. Po śmierci Macha Sionskiego był bpem braci czeskich, a potem bpem Jednoty na Morawach. Jest autorem licznych dzieł teolog. i literackich oraz pieśni religijnych.
>> Or. SBWPKiZM, I, s. 40.
1634 – W województwie brzesko-litewskim urodził się Kazimierz Łyszczyński herbu Korczak, eksjezuita, filozof. Skazany na śmierć przez ścięcie za opublikowanie dzieła, w którym m.in. dowodził, że „Bóg nie jest twórcą człowieka, lecz człowiek jest twórcą Boga”. Egzekucja odbyła się 3.03.1689 roku, wcześniej skazaniec spalił swoją książkę. Proces trwał 14 miesięcy. Wyrok został wydany w imieniu majestatu króla, senatorów i posłów Rzeczypospolitej Obojga Narodów, lecz zapadł on de fakto w Rzymie. W imieniu Stolicy Apostolskiej jako inkwizytor występował Mikołaj Popławski biskup inflancki /jak widać zniesienie „świętej inkwizycji” rzymskiej w Polsce w drugiej połowie XVI w. było pozorne/.
>> Now, KŁ, s. 6 i nast.
1701 – Samozwańczo koronowany król Prus Fryderyk I wydał reskrypt o powołaniu w Królewcu Collegium Fridericianum, publicznej szkoły średniej i zakładu wychowawczego, przewidzianych do kształcenia przyszłych pastorów polskich i litewskich. Nauka polskiego języka literackiego odbywała się tu 4 razy w tygodniu.
>> Bień. KCM, s. 17.
1772 – Kanonik warm. Karol Fryderyk Zehmen potajemnie bez wiedzy bpa i kapituły dostarczał nadprezydentowi J.F. Domhardtowi kataster księstwa warmińskiego, który to dokument, jak i inne informacje, wspomniany kanonik dostarczył w terminie późniejszym. Dokumenty te były potrzebne władzom królewieckim przy planowaniu zaboru Warmii. Usługi opłacone zostały później odpowiednio wysoko przez Prusaków, gdyż w 1795 roku kan. K.F. Zehmen został administratorem diec. warmińskiej.
>> KMW 1972, s. 582; Or. SBWPKiZM, II, s. 225–226.
1833 – W Brzostku k. Jasła ur. Aleksander Gryglewski, malarz. Zm. 28.07.1879 w Gdańsku.
>> WEP, IV, s. 464.
1863 – Agent broni Józef Ćwieciakiewicz w piśmie do polskiego Rządu Narodowego doniósł, że policji pruskiej znane już były niektóre metody maskowania przewodu broni, np. pakowanie amunicji w puszki. Ponadto proponował on zmianę tras przerzutu przez Prusy Zachodnie.
>> WiM 1970, nr 3, s. 8.
1874 – We wsi Krzywonoga k. Pasymia ur. Bernard Żbik, działacz polski na Mazurach, folklorysta, poeta. Zamordowany w Stutthofie 25.05.1940 r.
>> Or. SBWMiP, s. 345.
1883 – Nadprezydent Prus Wschodnich meldował ministrowi spraw wewnętrznych Puttkammerowi, że na obszarze rejencji królewieckiej istnieje jedna polska biblioteczka w Bartągu.
>> KMW 1967, s. 140.
1905 – Zm. Walenty Tolsdorf, ks. katol., działacz społeczny. Teologię studiował w Braniewie. Posługę religijną pełnił w Olsztynie, Barczewie i Lesinach pod Szczytnem. Opiekował się katolikami na Mazurach. Założył stacje misyjne ze szkołami polskimi w Klonie, Opaleńcu, Wielbarku, Szczytnie i Lipowcu. W r. 1869 objął urząd beneficjatu w Olsztynie. Dbał o kościoły, zakładał bractwa wstrzemięźliwości. Pisał pieśni polskie. W jednej z takich pieśni przeznaczonej dla bractwa wstrzemięźliwości olsztyńskiego powiatu wykorzystał melodię mazurka Dąbrowskiego.
>> Or. SBWMiP, s. 315.
1906 – Ur. Karol Estreicher, prof. Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zm. 29.04.1984 r. Ostatni potomek rodu wielce dla kultury polskiej zasłużonego. Prof. K. Estreicher zasłużony był także dla polskości Warmii i Mazur. W latach międzywojennych wielokrotnie przesyłał książki i czasopisma dla Polonii w Olsztynie, Sztumie i Kwidzynie. Wielokrotnie przyjeżdżał do środowisk polskich w Prusach Wschodnich z odczytami.
>> KMW 1991, s. 79–87.
1919 – Marian Seyda pisze z Paryża do Naczelnej Rady Ludowej w Poznaniu nt. ustaleń dotyczących przyszłych granic Polski: „/…/ Prusy Zachodnie z Gdańskiem obcięte na krańcu południowo-zachodnim, za to rozszerzone przy morzu. /…/ Na prawym brzegu [Wisły – B. S.] jeszcze niezdecydowana granica. Sprawa Mazur zdaje się nie ulegać wątpliwości. Odetchniecie. I myśmy odetchnęli, choć słowo najwyższej instancji jeszcze nie padło. /…/ Raz jeszcze proszę o tajemnicę w interesie sprawy. Latem będziemy się kąpali w polskim morzu”.
>> Staw. Pl., s. 14.
1920 – Władysław Herz, Fryderyk Leyk, Gustaw Leyk, Stanisław Zieliński udali się ze Szczytna samochodem do Wawroch, by przewieźć do szpitala w Olsztynie Bogumiła Linkę, dogorywającego z ran odniesionych w pogromie szczycieńskim /21.01.1920 r./. W pobliżu wsi Nowiny najechali w ciemności na pień leżący w poprzek drogi. Śledztwo wykazało, że była to zasadzka przygotowana przez bojówkarzy niemieckich.
>> Leyk. Pam., s. 146; KMW 1977, s. 372; Staw. Pl., s. 176–179, 508.
– W Damiętach k. Ostrołęki ur. Henryk Syska /zm. 18.01.2000 w Olsztynie/, literat. Od 1935 roku działacz Związku Młodzieży Ludowej. W okresie okupacji hitlerowskiej związany z organizacją „Chłopski Bój”. Po 1945 r. działacz ZMW RP „Wici” i SL i ZSL. Debiut w 1945 r. Od. 1962 roku mieszkał w Olsztynie. Autor wielu książek. Jego twórczość ogniskowała się wokół tematyki kurpiowskiej i mazurskiej.
>> OBL, s. 95–98; GO, 2000, z dnia 21.02, s. 2 i 22.02, s. 20.
1926 – Gdynia uzyskała prawa miejskie.
>> Kron. XX, s. 353.
1933 – Adolf Hitler przemawia w Królewcu. Mowa była transmitowana przez wszystkie niemieckie rozgłośnie radiowe, a po jej zakończeniu wzdłuż całej wschodniej „zagrożonej” granicy zapłonęły na wzgórzach nie wróżące nic dobrego symboliczne ogniska.
>> KMW 1971, s. 532; Bull. Hitler, s. 214.
1940 – Matka znanego działacza polonijnego w Niemczech – Jana Bauera – otrzymała przesłane przez komendanturę obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen prochy syna z adnotacją, że zmarł na atak sercowy. Kilka dni wcześniej matka otrzymała inny telegram, w którym zarząd obozu zapytywał, czy przyjmie syna na wyłączne utrzymanie, jeżeli tak, to może być zwolniony. Były to piekielne igraszki kombinatu zbrodni. Dziś bowiem już wiadomo, że Jan Bauer został zamordowany 18.01.1940 r.
>> Boe., s. 291–293.
1944 – W Kadynach k. Elbląga został aresztowany Zygmunt Wentowski, organizator i przywódca Polaków przebywających w Prusach Wschodnich na robotach przymusowych. Zorganizował m.in. ok. 20 osobową grupę „Miecz i Pług” /kwiecień 1943 r./. Siatka pracowała na zlecenie KG AK. Zbierano i przekazywano informacje o stacjonowaniu i ruchach wojsk, produkcji zbrojeniowej. Dane te drogą poprzez Elbląg wędrowały do Warszawy.
>> Rocz. Elb., 10, 1985, s. 125–126.
1945 – Najprawdopodobniej w Olsztynie zameldowała się stuosobowa grupa kolejarzy z Pruszkowa, która jechała do Ostródy, by uruchomić tamtejsze warsztaty kolejowe. Podróż trwała 4 dni. W Działdowie witał ochotników Karol Małłek.
>> WiM 1988, nr 17, s. 13.