1228 – Książę Mazowsza wystawia dokument o nadaniu pewnych terytoriów braciom zakonnym. Z uzasadnienia można wnioskować, że celem darowizny jest nie tylko „ocalenie duszy darczyńcy”, lecz ocalenie całej prowincji. Chodzi o ochronę Mazowsza przed łupieżczymi najazdami Prusów.
>> KMW 1971, s. 415.
1284 – Wystawiono dokumenty lokacyjne dla wsi Posady i Kiersiny /rejon Braniewa?/.
>> Sz. Ol., s. 29.
1410 – Wojska dowodzone przez Władysława Jagiełłę wyruszyły z Żochowa, przebyły mniej niż 30 km, brak informacji gdzie obozowano.
>> Ku. BpG, s. 100, 204.
1503 – W Malborku król Aleksander Jagiellończyk mianował: Macieja Rabe – wojewodą malborskim, Arnolda z Frący – kasztelanem chełmińskim, Jana z Wolikowa – kasztelanem elbląskim. Tego samego dnia otrzymało nominacje 3. podkomorzych oraz 3. chorążych.
>> Pap. Aleks., s. 78.
1520 – Król Zygmunt I Stary zwołał pospolite ruszenie Ziemi Płockiej, w celu obrony przed kolejną próbą agresji e strony w. mistrza. Dowodził wojewoda płocki Andrzej z Niszczyc.
>> Bis. WP, s. 470.
1524 – Marcin Luter w piśmie do teologa Jana Briessmanna wyraża zadowolenie z postępów reformacji w Prusach.
>> Mał. DcP, s. 175.
1557 – W zamian za znaczne zasiłki pieniężne król polski nadał m.in. Gdańskowi przywileje religijne, co de jure stanowiło uznanie wyznania augsburskiego.
>> Mał. DcP, s. 186.
1559 – Bp warm. Jan Dantyszek pisze do bpa chełmińskiego Tiedemana Giese, informuje go, że Mikołaj Kopernik /wielki astronom gościł właśnie w Lubawie/ „w tej prawie bezsilnej starości przyjmuje swoją nierządnicę we wzajemnych tajnych schadzkach”. Bp Dantyszek nadmienia, że byłoby chwalebne, gdyby adresat zechciał upomnieć dyskretnie kanonika Mikołaja „aby zaprzestał tej obrzydliwości”. Nie zapomniał nadto świętobliwy bp warmiński zastrzec, by adresat był uprzejmy tak pokierować rozmową, aby Kopernik się nie domyślił, że jest w tym inspiracja Dantyszka.
>> KMW 1967, s. 205–206.
1567 – Kapituła warm. za pewną opłatą uwolniła wieś Sątopy od szarwarku.
>> Sz. DW, s. 309.
1609 – Dzięki poparciu komisarzy polskich elektor osiągnął poważny sukces wobec szlachty pruskiej w postaci ukorzenia się przed Janem Zygmuntem. Po sporządzeniu odpowiedniego aktu, w którym szlachta przyrzekła wierność i posłuszeństwo, w tym samym dniu odbyło się uroczyste przekazanie elektorowi dyplomu o kurateli nad umysłowo chorym Albrechtem Fryderykiem, a tym samym i władzy nad Prusami Książęcymi.
>> Janisz. RPaPK, s. 176.
1621 – W Lidzbarku Warm. zm. Szymon Rudnicki /ur. 20.10.1552/, bp warm. Studiował w Bolonii i Rzymie. Od 1586 pracował w kancelarii król. Stefana Batorego i Zygmunta III Wazy. Otrzymanie biskupstwa warm. wiązało się z pewnymi trudnościami, gdyż nie był indegenem pruskim /pochodził z sieradzkiego/. Przyczynił się do rewindykacji na rzecz katolików kościoła św. Mikołaja w Elblągu, zasłużony do uczynienia ze Św. Lipki miejsca kultu maryjnego, doprowadził do założenia parafii katolickiej w Królewcu. Dla ludności polskiej wybudował i wyposażył w Lidzbarku Warm. kaplicę p.w. św. Antoniego. Z jego inicjatywy gruntownie zmodernizowano fortyfikacje fromborskie.
>> Or. SBWPKiZM II, s. 121–123; KMW 1995, s. 23.
1651 – Cech kuśnierzy w Giżycku otrzymał wilkierz.
>> Toe., s. 265.
1718 – Komisariat wojenny króla pruskiego Fryderyka Wilhelma I polecił magistratowi m. Węgorzewa zaopatrzyć się w materiały budowlane, które w niedalekiej przyszłości miały służy do wzniesienia stajni dla regimentu kirasjerów.
>> Toe., s. 281.
1822 – W Królewcu ur. Max Pollux Toeppen /zm. 3.12.1893 w Elblągu/, historyk niemiecki, autor monumentalnego dzieła „Historia Mazur” /I polskie tłumaczenie Olsztyn 1995/.
>> Toe., s. 8–9.
1823 – Krystyn Celestyn Mrongowiusz, dziękując za wybór na członka korespondenta Twa Przyjaciół Nauk w Warszawie, pisał: „Nie mogłem sobie piękniejszej życzyć nagrody nad tą, jak być umieszczonym w gronie tak wielkich mężów, których zasługi o ojczystą mowę i literaturę stanowią nową epokę w dziejach narodu polskiego, którym nie tylko światli Polacy lecz i Słowianie, owo wszyscy uczeni hołd oddają /…/”.
>> Rocz. Gd. 1955, XIV, s. 328.
1831 – Magistrat Królewca wystosował petycję do króla pruskiego, w której zwracano uwagę na niebezpieczeństwo zawleczenia do Prus cholery na skutek częstych kontaktów z wojskami rosyjskimi. Magistrat protestował przeciwko lokalizowaniu na obszarze Prus Wschod. magazynów żywności i piekarń oraz przemarszów rosyjskiego wojska przez terytorium Prus Wschod.
>> KMW 1992, s. 275.
1845 – Bp warm. Józef Ambroży Geritz, powołując się na zarządzenie ministerstwa z 1843 roku, wydał okólnik dotyczący szkół etnicznie mieszanych /niemiecko-polskich i niemiecko-litewskich/. W dokumencie tym nakazywał, aby obok języka niemieckiego uczyć czytania polskiego lub litewskiego – chodziło o nauczanie religii w języku ojczystym.
>> Jas. Ś., s. 129.
1868 – Zaczęły obowiązywać w Niemczech i zaborze niemieckim przepisy dotyczące spółdzielczości. W oparciu o te przepisy powoływano polskie organizacje spółdzielcze w Prusach Wschod.
>> KMW 1987, s. 77.
1872 – Władze pruskie dekretem zniosły wszystkie zakony. Oszczędzono jedynie zgromadzenia /żeńskie i męskie/, które zajmowały się pielęgnowaniem chorych.
>> Obł. HDW, s. 69–70.
1890 – Złożenie na Wawelu prochów Adama Mickiewicza. W tym dniu w Gietrzwałdzie i Olsztynie odprawione zostały msze św. w intencji poety. W skład Komitetu Poznańskiego uroczystości krakowskich weszli z Warmii Jan Liszewski z Olsztyna, Andrzej Samulowski z Gietrzwałdu i Franciszek Szczepański z Lamkowa. Warmia podobnie jak inne ziemie polskie wysłała do Krakowa kwiaty i kłosy wraz z okolicznościowym wierszem, którego autorem był Andrzej Samulowski.
>> KMW 1962, s. 430–431; Z dziejów, s. 134–135.
1907 – W Lamkowie zm. Franciszek Szczepański /ur. tamże 28.8.1842/, warm. działacz narodowy, oświat. i polityczny, był synem zamożnego rolnika. Bliski współpracownik Jana Liszewskiego. Pisywał także do chełmińskiego „Przyjaciela Ludu”. Swojego rodzaju tragedią tego trybuna polskości na Warmii jest to, że na lamkowskim cmentarzu spoczywa pod niemieckojęzycznym nagrobkiem.
>> Or. SBWMiP, s. 305; KMW 1968, s. 609.
1914 – W Wolicy k. Janowa Lubelskiego ur. Józef Drzazga /zm. 12.9.1978 r. w Olsztynie/, bp warm. w l. 1967–1978. Tytuł dra filozofii chrześcijańskiej otrzymał na KUL-u. Był pierwszym Polakiem, który po Ignacym Krasickim został bpem warmińskim.
>> Chł. Ludzie, s. 28.
1916 – W nowo wybudowanym gmachu nowego ratusza w Olsztynie odbyła się inauguracyjna sesja rady miejskiej.
>> Sik. Stary, s. 62.
1920 – Warmiński Komitet Plebiscytowy złożył w Radzie Sprzymierzonych i Stowarzyszonych Mocarstw w Paryżu protest, w którym m.in. czytamy: „Protestujemy najuroczyściej przeciw wynikowi głosowania. Oświadczamy, że czujemy się najgłębiej pokrzywdzeni. Protestujemy najuroczyściej przeciw przynależeniu do Prus Wschodnich, bo pod Niemcami żyć nie możemy i niech się dzieje co chce, żyć nie będziemy”.
>> Wrzes. Rp/WiMiP, s. 47.
– Właściciel ziemski dr Stanisław Wilemski w dramatycznym liście do dowódcy polskiej straży granicznej w Wądzynie k. Dąbrówna opisuje niemieckie gwałty i żąda ochrony wojskowej dla ludności tego przygranicznego rejonu.
>> Staw. Pl., s. 393–394.
– Z raportu: „Dnia 4 lipca zostałem naznaczony komendantem grup sokolich pow. olsztyńskiego. /…/ ogółem 9 grup po 20 chłopa. W następnych dniach utworzyłem jeszcze 3. Zadaniem grup sokolich było: utrzymanie porządku przy wiecach polskich oraz rozbijanie wieców niemieckich. Ponieważ Komitet Warmiński z niewiadomych powodów w tygodniu przed głosowaniem wieców nie urządzał, upadło też zadanie grup. /…/”.
>> Staw. Pl., s. 420–421, 423.
1924 – Zawarta została umowa na budowę portu w Gdyni. Wykonawcą zostało Konsorcjum Francusko-Polskie. Część południowa przeznaczona została na port handlowy, a północna na bazę marynarki wojennej RP.
>> Cieś. PMW, s. 19.
1930 – Wolne miasto Gdańsk zmieniło konstytucję, a Rada Ligi Narodów nie wniosła zastrzeżeń przeciwko tym zmianom.
>> Rocz. Gd. 1964, s. 101–102.
1935 – Melchior Wańkowicz z córką gościem Konsulatu RP w Olsztynie.
>> KMW 1986, s. 62.
– Po wielu perypetiach władze niemieckie udzieliły pozwolenia na budowę polskiego gimnazjum w Kwidzynie.
>> Wrzes. Rp/WMiP, s. 338.
1942 – Adolf Hitler w Wilczym Szańcu k. Kętrzyna wygłasza „wieczorny” monolog o dalszym ograniczaniu roli kościołów w najbliższych latach.
>> Lang, Martin, s. 304.
1945 – Ze sprawozdania starosty w Bartoszycach: „Praca w terenie odbywa się li tylko w kierunku zapoznania się z rejonem powiatu. Wnikanie do poszczególnych większych osiedli i majątków wobec stworzonych baz przez władze radzieckie jest niemożliwe. Organizacji w gminach i sołectwach w obecnej chwili przeprowadzać nie można, ze względu na to, że tereny gmin są pod zarządem wojskowym. /…/ Edward Wesołowski, starosta”.
>> Rocz. Ol., 1972, X, s. 335–338.
– Wójt gminy Żabiny – Kreyzmont, do starosty w Działdowie: „Wojsko rosyjskie napadło na mój dom o godzinie 10-tej. Zabrało prawie wszystkie ubrania. —Napadów tych i rabunków coraz więcej szerzy się po naszej okolicy, gdyż nie ma dnia, żeby komuś coś nie zginęło; — napadów wojska rosyjskie dokonują za namową polskich robotników, gdyż ci kupują od nich te rzeczy za wódkę”.
>> Rocz. Dział. 1999, V, s. 104.