1255 – Bulla papieża Aleksandra IV, na mocy której diecezja warmińska razem z pozostałymi diecezjami pruskimi, przynależała do metropolii ryskiej.
>> Achr., s. 15; KMW 1996, s. 32.
1331 – Papież Jan XXII w odpowiedzi na skargę bpów polskich skierował arcybpa gnieźnieńskiego oraz bpów krakowskiego i poznańskiego bullę, aby wezwali Krzyżaków do naprawienia szkód wyrządzonych w biskupstwie wrocławskim. Papież wyraził w tym dokumencie ubolewanie, że ci, co byli powołani do obrony chrześcijan… broń swą obracają przeciw kościołom i osobom duchownym.
>> KMW 1966, s. 21.
1410 – Wielki mistrz krzyżacki zawarł układ zaczepno-odporny z Zygmuntem Luksemburczykiem. Traktat ten skierowany był przeciw Polsce, gwarantował on Krzyżakom Litwę, Żmudź, Ziemię Dobrzyńską i Kujawy, a Zygmuntowi – Ruś Czerwoną, Podole i Mołdawię.
>> Ku. BpG, s. 69.
1513 – W Księdze rozliczeń budowlanych katedry fromborskiej figuruje zapis, że Mikołaj Kopernik nabył w należącej do katedry cegielni 800 sztuk cegieł i tonę wapna. Istnieje uzasadnione domniemanie, że materiały te zużył Wielki Astronom do budowy tarasu /pavimentum/, z którego prowadził obserwacje.
>> Pag. Obser., s. 39.
1526 – Książę Albrecht wydał instrukcję dla wizytatorów parafii, w której m.in. zalecał, by w wypadku natrafienia na księży zdecydowanie niechętnych nowym zasadom wiary, pilnie rozejrzeli się za następcami tych duchownych, by poddani księcia nie byli „bałamuceni”.
>> Mał. DcP, s. 165–166.
1580 – Ur. Bogusław XIV, ostatni książę zachodni-pomorski /zm. 10.03.1637 r./. Za jego panowania kraj niszczony był podczas wojny 30-letniej przez wojska cesarskie i szwedzkie. Wyniszczenie spowodowały grabieże i kontrybucje. W 1630 r. książę Bogusław został zmuszony do zawarcia przymierza ze Szwecją, co w praktyce spowodowało pozbawienie go resztek władzy. Po jego śmierci władali księstwem Szwedzi, z tym, że Ziemia Lęborska i Bytowska wróciły do Polski.
>> WEP, II, s. 36.
1628 – W Gardei k. Grudziądza pod osłoną 6000 pieszych i 4000 jezdnych przebywa król szwedzki Gustaw Adolf.
>> KMW 1991, s. 239.
1645 – W Międzyborzu /Śląsk/ ur. Samuel Cretius /zm. w lutym 1699 r./, ks. ewangel., studiował w Królewcu. Posługę duszpasterską świadczył w rodzinnym Międzyborzu, gdzie wydał „Kancjonał kościelny międzyborski albo pieśni duchowne jako z dawnych czasów przy polskim nabożeństwie międzyborskim słynęły” /Brzeg 1682 r./. Ponadto jest autorem polskich zbiorów pieśni i modlitw własnych i tłumaczonych z niemieckiego. Księgi te były w użyciu także na Mazurach.
>> Or. SBWPKiZM, I, s. 37.
1659 – Zm. Achacy Korel I, drukarz elbląski. W jego oficynie ukazywało się po kilkadziesiąt druków rocznie, z tego znaczna część to polonika w języku łacińskim i polskim.
>> Choj. Szkice, s. 60.
1701 – W Poszawszu na Żmudzi zm. Jerzy Klaws /Claus, Klaus/, jezuita, prof. Akademii Wileńskiej /ur. 4.04.1641 r./. Teologię studiował w Braniewie. Nauczał w Reszlu, Braniewie, Wilnie, Warszawie. Rektor kolegium w Nieświeżu, regens sem. duchownego w Braniewie i Wilnie. Autor kilku traktatów teologicznych.
>> Or. SBWPKiZM, I, s. 129.
1785 – W Warszawie zm. Antoni Tyzenhaus /ur. 1773 r./, podskarbi nadworny litewski od 1765 r. Zarządzał ekonomiami królewskimi na Litwie. Zaufany Stanisława Augusta. Twórca stronnictwa regalistycznego. Przy poparciu króla zakładał manufaktury. Szczególnie zasłużony dla rozwoju miasta Grodna. Intrygi i nieprzychylność ambasadora rosyjskiego spowodowały, że utracił zaufanie króla, został pozbawiony stanowisk, na skutek czego upadły stworzone przez niego przedsiębiorstwa.
>> WEP, XI, s. 764.
1800 – Zm. Jan Gottlieb Nohrmann, drukarz elbląski. Pochodził z Gdańska. Drukował m.in. książki polskie. Wydał opracowaną na zlecenie bpa Adama Stanisława Grabowskiego mapę Warmii /autorem mapy był J.F. Endersch/.
>> Choj. Szkice, s. 63–64.
1858 – Szczycieńskie Towarzystwo politechniczne /Polytechnische Verein/ o 7 wieczorem zorganizowało zebranie, na którym osobom, które wykupiły bilety /po 5 i 10 srebrnych groszy/, przedstawiono elektromagnetyczny telegraf. Musiało to być nie lada wydarzenie skoro regularne połączenia „z całym światem” takie miasta jak Olsztyn, Iława otrzymały dopiero w roku 1863.
>> Mart. Coś, s. 86.
1860 – Na Warmii ur. Karol Langwald /senior/, rolnik, działacz ruchu polskiego. Od 1911 r. czł. rady nadzorczej Banku Ludowego w Olsztynie, długoletni członek olsztyńskiego sejmiku powiatowego, mąż zaufania podczas plebiscytu, czł. Zw. Polaków w Niemczech. Zm. 19.01.1939 r. w Barczewku.
>> Or. SBWMiP, s. 181.
1863 – Nad ranem podjęła próbę przeprawy przez graniczną rzekę Działdówkę grupa ochotników spiesząca na pomoc polskiemu powstaniu pod dowództwem Piotra Czerlińskiego. Przeprawiających się w rejonie Przełęka zaatakował oddział huzarów pruskich. Jeden powstaniec został zabity, 6 rannych. 13 osób dostało się do niewoli. Część oddziału zaniechała przeprawy. Grupa licząca 200 osób pod dtwem Jana Fryderyka Wandela przeszła granicę i przez Gruszkę skierowała się na Gnojno, gdzie zastąpili im drogę Rosjanie. 17 osób zostało zabitych, 8 rannych, 58 dostało się do niewoli. W ręce rosyjskie wpadł Wandel i został rozstrzelany w Mławie.
>> Dział., s. 126.
1864 – Pod Przełękiem między Działdowem a Lidzbarkiem Welskim granicę pruską przekroczył, idąc do powstania, oddział 300-400 ochotników z Warmii. Przewodził im Fryderyk Edward Wandl.
>> Jas. Między PaP s. 628
1897 – W Worytach k. Gietrzwałdu ur. Konstanty Podralski, rolnik. Był kurierem i agitatorem, kierował bojówką polską w Gietrzwałdzie. Po plebiscycie musiał emigrować do Elbląga, gdzie służył w WP. W czasie II wojny światowej więziony w obozie koncentracyjnym w Stutthofie. Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi /1957/.
>> Or. SBWMiP, 1963, s. 227.
1901 – W Mohylewie ur. Balbina Świtycz-Widacka /zm. w Olsztynie 28.07.1972 r./, rzeźbiarka, poetka, działaczka społeczna. Studiowała w krakowskiej ASP. Jako nauczycielka rysunku pracowała w Kobryniu na Polesiu. Wykonała rzeźby–portrety wielu osobistości życia politycznego, kulturalnego i artystycznego. Po wojnie pracowała na Pomorzu, w Giżycku. Od 1954 r. do śmierci mieszkała w Olsztynie. Była członkiem warszawskiej grupy plastyków „Zachęta”. Przed wojną i po wojnie brała udział w wielu indywidualnych i zespołowych wystawach.
>> Or. Twórcy, s. 176.
1905 – Przestało wychodzić pismo „Warmijak”. Jego ukrytym wydawcą i nakładcą była kuria biskupia.
>> Sz. Ol., s. 180; Wach. Placówka, s. 107; Wak. Ol., s. 398.
1908 – W Bydgoszczy ur. Florian Wichłacz /zm. 16.05.1984 w Gdańsku/, nauczyciel szkół polskich w Niemczech, działacz społ. i polit.
>> Or. SBWMiP, s. 326; Fil. Wopt, s. 158–160.
1914 – W Pierławce k. Działdowa ur. Jerzy Burski, ps. Jastrzębiec /zm. 23.05.1979 w Olsztynie/, nauczyciel, działacz społ. i polit.
>> Or. SBWMiP, s. 70–71.
1917 – W Marburgu /Niemcy/ zm. Emil von Behring /ur. w Ławicach k. Iławy 15.03.1854 r./ bakteriolog niemiecki, wynalazca szczepionki przeciw błonicy i tężcowi. Otrzymał nagrodę Nobla /1901/. Organizator jednej z największych w Europie wytwórni surowic i szczepionek /Behring–Werke w Marburgu/.
>> WEP, I, s. 670; Mart. Nk, s. 14–18; Ił., s. 163–165.
1920 – W „Monitorze Polskim” ukazała się oficjalna enuncjacja dotycząca znieważenia godła polskiego przed konsulatem RP w Olsztynie w dniu 9.03.1920 r. /przekazy pamiętnikarskie mówią, że miało się to stać 7 marca/.
>> KMW 1983, s. 462–464.
1921 – Ustalone w wyniku plebiscytu odcinki granicy z Prusami Wschodnimi obsadzone zostały polskimi i niemieckimi oddziałami wojskowymi.
>> Staw. Pl., s. 511.
1931 – Odbyło się uroczyste otwarcie w Piasutnie k. Szczytna pierwszej na Mazurach polskiej szkoły. Przyjechali z Berlina przedstawiciele Związku Polskich Towarzystw Szkolnych i polskich organizacji z Warmii. Do szkoły zapisanych było 16 dzieci, nie przyszło nawet jedno. Przyczyna bardzo prozaiczna: urząd skarbowy przypomniał sobie o zadłużeniach podatkowych, poprzedniego dnia we wsi szaleli sekwestratorzy… później sytuacja się poprawiła, lecz… nauczyciel tej szkoły Jerzy Lanc w dotąd niewyjaśnionych okolicznościach zatruł się czadem. Wiele wskazuje, że był to mord z premedytacją.
>> Or. SBWMiP, s. 181; Mart. Coś, s. 49–60.
– Parlament niemiecki uchwalił ustawę o pomocy dla wschodu /”Osthilfe”/. Miała służyć oddłużeniu rolnictwa Prus Wsch. Skorzystali wschodniopruscy junkrzy, lecz kryzys spowodował, że nie uzyskano w pełni zamierzonych efektów. Tym niemniej niewątpliwym sukcesem było zastosowanie jej w walce z żywiołem polskim – nie ma bowiem wątpliwości, że renegat łatwiej uzyskał pomoc z Osthilfe niż np. jawnie opowiadający się przeciw germanizacji.
>> KMW, s. 492–493; WiM, s. 551–552.
1935 – W Berlinie odbyło się Walne Zebranie Związku Harcerstwa Polskiego w Niemczech, na którym wybrano nowe władze organizacji. Powiśle reprezentowało 4 delegatów, a Warmię reprezentowali Helena Połomska z Chaberkowa, Otylia Tysznerówna z Nowej Kaletki i Władysław Narożyński, kier. IV Dzielnicy Zw. Polaków w Niemczech.
>> KMW 1972, s. 614; KMW 1973, s. 381.
1938 – Nawiązane zostały stosunki dyplomatyczne między Polską a Litwą.
>> Kron. XX, s. 526.
1939 – Przedstawiciele mniejszości litewskiej w Polsce, najprawdopodobniej z inicjatywy posła Jurgisa Šaulysa, złożyli rządowi polskiemu memoriał, w którym domagali się odwołania zakazu działalności towarzystw społeczno-kulturalnych, swobody rozwoju szkolnictwa litewskiego i równouprawnienia /nabywanie nieruchomości, zatrudnienia w urzędach/.
>> Mak. Litwini, s. 312.
– Zamknięta została Prywatna Katolicka Szkoła Powszechna z polskim językiem wykładowym w Wymoju. Istniała od 23.10.1930 r. Początkowo zgłosiło się 5 dzieci. Liczba ta potem wzrosła do 10. Najczęściej w lekcjach uczestniczyło 7 dzieci. Kształciło się w tej szkole ogółem 28 uczniów. Dwie uczennice /Antonina Klaperska i Waleria Sznarbach/ zostały w 1936 r. skierowane do polskiego liceum żeńskiego w Raciborzu z siedzibą w Tarnowskich Górach.
>> Fil. Wopt, s. 443.
– Znany działacz polonijny Antoni Szajek został zmuszony do opuszczenia Prus Wschodnich. Zamieszkał w Grudziądzu, współpracując nadal z „Mazurem”. Wcielony do armii „Pomorze”, ranny w obronie Warszawy. Lata 1940–1945 spędził w obozie koncentr. Sachsenhausen-Oranienburg. Zmarł w Anglii.
>> Or. SBWMiP, s. 303; KMW 1977, s. 274.
1942 – Fritz Sauckel Generalny Pełnomocnik do Spraw Zatrudnienia /Generalbevollmaechtiger fuer den Arbeitseinsatz–GBA/ dekretuje wykorzystać wszystkie możliwości, by w jak najszybszym czasie wysłać do Rzeszy jak najwięcej robotników cywilnych. W ten sposób starano się wypełnić braki powstające na skutek powoływania do Wehrmachtu coraz dalszych roczników niemieckich mężczyzn.
>> KMW 1987, s. 95.
1945 – Zaczyna działać pierwszy w Olsztynie szpital. Mieścił się w poklasztornym budynku przy ulicy Franciszkańskiej.
>> Łuk. Ol., s. 11.
– Do Ostródy dotarła stuosobowa grupa z Warszawy i Pruszkowa, delegowana przez Ministerstwo Komunikacji. Wśród członków tej grupy przeważali warsztatowcy i administracja techniczna. Po nieudanej próbie kolejarzy z Białegostoku zespół warszawski miał za zadanie uruchomienie ostródzkiej wagonówki.
>> WiM 1988, nr 22, s. 8–9.
– Wojska radzieckie wyparły Niemców ze Złotowa.
>> Dob. Z dziejów, s. 248.