30 stycznia

1384 – Układ Witolda z Krzyżakami zawarty w Królewcu, w którym sprawą główną była Żmudź. Jej posiadanie dawało możliwość traktowania pomorsko-pruskich i inflanckich posiadłości zakonu jako jednolitego obszaru.

>> Ku.BpG, s. 33; Szaj. Jadwiga, III, s. 13.

1456 – Powstańcy chłopscy oblegają Ryn. Z Olsztyna i Barczewa ruszyli Krzyżacy z odsieczą. W bitwie pod Rynem poległo około 500 wolnych i chłopów, do niewoli dostało się tylko 19. O klęsce zadecydowało przede wszystkim lepsze uzbrojenie oraz opanowanie sztuki wojennej przez zaciężnych krzyżackich.

>> Now.Ho., s. 253; Pisz, s. 57; Ptak Wojskowość, s. 211.

1517 – W obecności sołtysa Andrzeja i Hieronima Mikołaj Kopernik sporządził w Gutkowie k. Olsztyna dokument, na mocy którego „Jan z Wołowna objął 3 łany, z których ustąpił Niklis Kleban, niewładający prawą ręką, czyli kaleka”.

>> Kop.Lok., s. 9.

1520 – Hetman Firlej wystosował apel do rady i gminu Pasłęka o poddanie się królowi Zygmuntowi, dziedzicowi ziem pruskich i złożenie hołdu za cenę potwierdzenia przywilejów. Tego samego dnia dowódca Pasłęka v. Schlieben zapewniał w. mistrza, że Pasłęk będzie się dalej bronił.

>> Bis.WP, s. 112-113.

1521 – Wojska krzyżackie opuściły granice Mazowsza płockiego, wróciły na teren Prus Krzyżackich. Polacy rozpoczęli burzyć zdobyty Pasłęk. Zburzono mury i zabudowania zamkowe, działa zdobyczne przewieziono do Elbląga. Akcję zakończono pod koniec drugiej dekady lutego.

>> Bis.WP, s. 390-391.

1523 – Zm. w Lidzbarku Warm. bp warm. Fabian Luzjański. Nie zdążył nawet nałożyć kapelusza kardynalskiego, otrzymanego od papieża Hadriana VI. Kanonicy fromb. próbowali zawłaszczyć zamek lidzbarski. Przeciwstawił się ich zakusom wójt Jerzy Proeck, lojalny wobec króla polskiego. Okupując zamek być może przeciwstawił się także zakusom Albrechta Hohenzollerna, który wykorzystując interregnum na stolcu biskupim starał się włączyć księstwo warm. jak i pozostałe ziemie pruskie do zakonu.

>> Zi.WkMK, s. 71-72; Or.SBWPKiZM II, s. 19; KMW 1969, s. 435; KMW 1989, s. 13.

– Mikołaj Kopernik wybrany przez kapitułę warm. generalnym administratorem biskupstwa (ecclesie Warminsis administrator generalis). Sprawował ją do 1.10.1523.

>> KMW 1966, s. 455.

1631 – Za zgodą króla Zygmunta III i bpa warm. Jana Olbrachta Wazy przyznano jezuitom poaugustiański klasztor w Reszlu. Jezuici otrzymali zadanie opiekowania się kościołem w Świętej Lipce, która była własnością kapituły warm.

>> Obł.HDW, s. 131.

1728 – W Nowej Wsi Kwidzyńskiej zm. Otto Fryderyk von Groeben, podróżnik, pisarz (ur. 16.4. lub 1.4.1657 w Napratach k. Lidzbarka Warm.), podróżnik, pisarz. Zwiedził Maltę, Sycylię, Cypr, Palestynę, Egipt, Liban, Korsykę, Sardynię. Z ramienia Fryderyka Wilhelma, elektora brandenburskiego kierował ekspedycją do Nowej Gwinei. Na Złotym Wybrzeżu (Ghana) założył osadę Friedrichsburg. Po śmierci ojca odziedziczył starostwa kwidzyńskie i prabuckie. Swoje perygrynacje i przeżycia opisał w wielu dziełach (wszystkie w języku niemieckim).

>> Or.SBWPKiZM I, s. 78.

1844 – Z tą data ukazał się „Przydatek do Łeckiego Przyjaciela Ludu” rozesłany na własny koszt wszystkim prenumeratorom tego pisma przez G. Gizewiusza. Była to odpowiedź na apel nauczyciela z Nowych Juch J. Marczówki, który nawoływał ludność mazurską do nauki języka niemieckiego. Wydawca pisma nie zgodził się wydrukować riposty Gizewiusza, stąd pomysł ulotki, o której mowa wyżej. Oto fragment:
„Ucz się bracie po niemiecku!
Ucz się dla mnie i po grecku:
Ale w naszym polskim dziecku –
Męcząc one po niemiecku –
Nie zabijaj po zdradziecku
Życia, duszy po zbójecku”.

>> Choj.WiM, s. 424-432.

1863 – Dyrektywa członka Komitetu Centralnego: „Należy, o ile to możliwe, rozszerzać powstanie we wszystkich okręgach przygranicznych, formować tam silne zbrojne oddziały, rozbrajać kordon straży pogranicznej, (by) otwierać przejścia dla wwozu broni”. Zalecenie powyższe miało związek z planowanymi zakupami uzbrojenia w Prusach Wschodnich, jak i z przerzutami broni zakupionej w Liege (miała być transportowana poprzez graniczny powiat szczycieński).

>> Szos. PW, s. 227.

1903 – W Gietrzwałdzie zm. Karol Józef Schneider, ks. katol. Wikariusz w Podstolinie (Powiśle). Proboszcz misyjny w Olecku, kaznodzieja polski w Świętej Lipce, wikariusz w Gietrzwałdzie. Zmuszony do wcześniejszego przejścia na emeryturę, ponieważ jawnie opowiadał się za polskością.

>> Or.SBWMiP, 1963, s. 256.

1927 – Uległa rozwiązaniu Międzysojusznicza Komisja Kontroli, która m.in. zakwestionowała modernizację umocnień twierdzy królewieckiej oraz twierdz w rejonie Piławy i Giżycka. Wspomniana komisja oprotestowała również pozamykanie stałymi umocnieniami fortyfikacyjnymi wszystkich przesmyków pomiędzy Wielkim Jeziorami Mazurskimi. Po rozwiązaniu MKK Niemcy już nie miały żadnych ograniczeń, gdy chodzi o rozbudowę wojskowych umocnień na obszarze Prus Wschodnich.

>> WiM zarys, s. 622-625.

1933 – Paul von Hindenburg powierzył Adolfowi Hitlerowi urząd kanclerski. W Królewcu i Wystruci wydano zakaz odbywania zebrań związków zawodowych i organizacji komunistycznych. Wzmogła się także propaganda antypolska.

>> KMW 1982, s. 385; Mart.Nk, s. 12-13; Z dziejów, z. V, s. 17.

1936 – „Gazeta Olsztyńska” donosi o eliminowaniu języka polskiego z kościoła w Klewkach k. Olsztyna.

>> Wak.GO, s. 471.

1945 – Wojska radzieckie zdobyły Barczewo i Kwidzyn.

>> Dob. Z dziej., s. 250; Sob.)m-m, s. 281.

– Przerwano całkowicie połączenie z Sambią i portem w Piławie. Królewiec całkowicie okrążony przez Armię Czerwoną.

>> WiM 1972 nr 1, s. 5; Thorw. Wielka, s. 87-88.

– Rosjanie zatopili niemiecki statek „Wilhelm Gustloff” z uciekinierami z Prus Wschodnich. Utonęło 9 tysięcy osób. Pismo „Der Spiegel” pyta: „Czy to kara za grzechy Hitlera, czy zbrodnia ludobójstwa?”

>> „Polit” 2 marzec 2002, s. 69.

Kalendarz Historyczny został sporządzony przez Bronisława Sałudę