1316 – Tę datę nosi najstarszy znany dokument lokacyjny miejscowości Bałoszyce k. Susza. W dokumencie tym kapituła pomezańska nadała wsi 80 włók ziemi na prawie chełmińskim, a sołtysi Michał i Lorenz mieli prawo założenia dziedzicznej, wolnej karczmy.
>> Ił., as. 210.
1345 – Założona została niedaleko Olsztyna nad Łyną wieś Bartąg, która wyposażona została w 32 chełmińskie włóki.
>> Bar. Kier., s. 25.
1379 – W Trokach w rezydencji Kiejstuta opieczętowano traktat pokojowy Jagiełły z zakonem. Dokument mówił, że zawarty on został na 10 lat. Wolne od wszelkich napaści miały pozostać terytoria litewskie /Grodzieńszczyzna/ i położone na południe miejscowości ruskie oraz ze strony pruskiej komturstwo ostródzkie, okolice Szczytna, Olsztyna i Jezioran.
>> Toe., s. 97.
1409 – Już drugi dzień trwa oblężenie obsadzonej przez Krzyżaków Bydgoszczy przez wojska polskie.
>> Ku. BpG, s. 202.
1417 – Spisany został polsko-krzyżacki układ toruński. Ratyfikacja tego dokumentu miała miejsce w Malborku 14 grudnia tegoż roku.
>> KMW 1991, s. 254.
1425 – Wielki mistrz Paweł von Russdorf, chcąc zaradzić narastającemu kryzysowi w państwie zakonnym, wezwał większe miasta i rycerstwo do wypowiedzenia się w tej sprawie, prosząc o zaproponowanie środków zaradczych. „Chcielibyśmy wiedzieć – pisał dostojnik zakonu – jakie są przyczyny niezadowolenia i nędzy ludności”. Inicjatywa w. mistrza nie przyniosła jednak żadnych skutków, gdyż miasta i rycerze mieli na uwadze tylko swoje egoistyczne interesy.
>> Zi. Powstanie, s. 36.
1459 – Komtur grudziądzki Wilhelm von Helfenstein prowadzi rokowania z burmistrzem Pasymia w sprawie ponownego poddania się zwierzchnictwu zakonu. Miasto nadal trwało przy Związku Pruskim.
>> Toe., s. 154.
1461 – Król Kazimierz Jagiellończyk odstąpił od oblężenia Chojnic. Ruszono na Bydgoszcz, gdzie Król wojsko rozpuścił, a Tatarów z upominkami do Litwy odesłał.
>> Wap. III, s. 416.
1467 – W. mistrz krzyżacki wystawił stanom Prus Zakonnych kolejny rewers, w którym każdorazowo zaznaczał, że podatki, o których mowa we wspomnianym dokumencie, mają charakter dobrowolny.
>> KMW 1988, s. 237.
1477 – Podczas zjazdu stanów w Królewcu zgromadzeni mitygowali w. mistrza w jego dążeniu do wojny z Polską, argumentując, że przecież zaprzysięgły pokój z Polską.
>> KMW 1988, s. 237–238.
1519 – Władze Elbląga informują Gdańska, że w. mistrz skonfiskował w Królewcu na potrzeby wojska wszystkie łodzie i statki. Istniało domniemanie, że zostaną one użyte do akcji wodnej przeciwko Gdańskowi.
>> Bis. WP, s. 77.
1520 – Polacy zaczęli zwijać oblężenie Braniewa i Świętomiejsca, udając się do Fromborka, skąd statki gdańskie wraz z działami miały ich przewieźć do Malborka.
>> Bis. WP, s. 281.
1528 – Na sejmiku stanów Prus Królewskich ze stanami Prus Książęcych podkomorzy pomorski poinformował, że książę Albrecht zniósł cło pobierane w Kuckerneese, o które trwał spór.
>> Mał. DcP, s. 145.
1530 – Na sejmiku grudziądzkim stany postanowiły, żeby Żydów w handlu nie tolerować, lecz ich przepędzać. W pierwszej połowie XVI wieku dzień św. Michała /29.9/ często bywał dniem obrad sejmików Prus Królewskich, przy czym często w zgromadzeniach tych brali także przedstawiciele Prus Książęcych.
>> Sz. DW, s. 294; Mał. DcP, s. 26–28.
1540 – Ogłoszono ustawę dotyczącą wybory pastorów, wizytacji i zasad pobierania dziesięciny w Prusach Książęcych.
>> KMW 1990, s. 81.
1554 – Jan Pusz starosta węgorzewski sprzedał za 90 grzywien Łukaszowi Lipińskiemu z powiatu piskiego trzy włóki sołeckie w Boćwince /Neu Freudenthal, Bodschwinken/, powierzając mu założenie wsi czynszowej na 30 włókach. Dla osadników przewidziano 9 lat wolnizny.
>> Wak. Węg., s. 114.
1571 – W Toruniu bez zgody króla zebrały się stany Prus Królewskich na zwyczajnym sejmiku. Fakt ten wywołał niezadowolenie monarchy, jak i stanów koronnych.
>> Mał. DcP, s. 78.
1587 – Na redzie portu gdańskiego stanęła armada statków, które przywoziły do Polski elekta Zygmunta III Wazę. W tymże dniu odbyło się na statku powitanie króla przez delegację władz miasta Gdańska.
>> Rocz. Gd. 1956/1957, XV/XVI, s. 154–155.
1605 – Termin płatności Brandenburgii za przyznanie elektorowi kurateli i sukcesji w Prusach Książęcych. Kwota II-ej raty wynosiła 100 tysięcy złotych.
>> Janisz. RpaPK, s. 105.
1616 – Upłynął termin zawieszenia broni między Polską a Szwecją. Walki nie zostały jednak wznowione, najprawdopodobniej ze względu na zaangażowanie się Gustawa Adolfa w wojnę z Rosją.
>> KMW 1964, s. 441.
1618 – Ur. Michał Mazowiecki /zm. 22.2.1684 w Wilnie/, jezuita, pisarz, teolog, prof. i rektor Akad. Wileńskiej i szkół warm.
>> Or. SBWPKiZM II, s. 34.
1629 – Rozejm polsko-szwedzki w Altamarze, niekorzystny dla króla polskiego i Rzeczypospolitej.
>> KMW 1995, s. 228.
1665 – W Kotle k. Pisza obradował synod arian zamieszkałych w Prusach. Przybyli także delegaci z Siedmiogrodu. A w latach późniejszych do Kotła zwoływane były synody Braci Polskich jeszcze dwukrotnie.
>> Pisz, s. 73; Toe., s. 288.
1672 – Na Warmii ur. Michał Kazimierz Turowski /zm. 10.1.1740 w Nieświerzu/, jezuita, stolarz. Meble przez niego wykonane zdobiły wnętrza wielu kościołów litewskich.
>> Or. SBWPKiZM II, s. 191.
1697 – Gdańsk czci uroczyście koronację Augusta II na króla Polski, równocześnie na redzie znajdują się statki francuskie. Na pokładzie jednego z nich przebywa drugi pretendent do tronu polskiego książę Conti.
>> Rocz. Gd. 1956/1957, XV/XVI, s. 182.
1747 – W Będominie k. Kościerzyny ur. Józef Wybicki /zm. 19.3.1822 w Manieczkach k. Śremu/, działacz polit., publicysta, autor słów hymnu narodowego.
>> WEP XII, s. 531.
1831 – 3 pułk strzelców konnych dowodzony przez płka Franciszka Russyana, mimo iż sytuacja powstania polskiego była już bardziej niż beznadziejna, opowiadał się za dalszą walką, nie deklarując chęci przejścia granicy Prus Wschodnich.
>> KMW 1988, s. 300.
1837 – O szkole w Pluskach na Warmii wizytator Jan Dieckmann pisał, że tamtejszy nauczyciel Menzel dobrze uczy z wyjątkiem języka niemieckiego. Pomimo to stwierdził wizytator „wieś jest z niego zadowolona”.
>> Jas. Ś., s. 155.
1845 – Kazimierz Szulc został przyjęty do gimnazjum w Ełku. Otrzymał on zadanie przygotowania powstania, które miało wybuchnąć w lutym 1846 r. Niezależnie od Mazur Szulc obejmował swym działaniem także Warmię.
>> Szos. PW, s. 156–158.
1852 – Król pruski Fryderyk Wilhelm IV w swej podróży po Prusach Wschodnich spotkał się z landratem von Bergiem w Borkach Wielkich, odwiedzając w tym samym dniu Dźwierzuty i Szczytno.
>> Toe., s. 373.
1863 – W Olsztynie ur. Hugo Hasse, był synem szewca Natana. Uczył się w Ornecie i Kętrzynie. Studiował dzięki pomocy fundacji żydowskiej na uniwersytecie królewieckim /ekonomia i filozofia/. Znany działacz socjaldemokratyczny o międzynarodowej renomie. W r. 1897 został posłem do parlamentu Rzeszy. Uznany adwokat. Występował jako obrońca w wielu procesach działaczy socjaldemokratycznych. Przeciwnik zbrojeń wojennych. Ranny w zamachu, zmarł z zakażenia 7.11.1919 r.
>> WiM 1977, nr 3, s. 12–13; Chł. Lud., s. 44.
1881 – W Gdańsku zm. August Wannowski /ur. 26.5.1801 w Dąbrowie k. Białegostok/, filolog klas., pedagog. Studiował w Królewcu, pracował jako nauczyciel greki, niemieckiego i geografii w gimnazjum Kętrzyńskim, gdzie po raz pierwszy rozpoczął naukę języka polskiego. W Seminarium Polskim przy uniwersytecie królewskim wykładał filologię klas. Pracował także w Poznaniu. Autor wielu prac z zakresu swojej specjalności.
>> Or. SBWMiP, s. 321-322
1887 – W Olsztynie oddany został do użytku najokazalszy wówczas gmach grodu nad Łyną – gimnazjum męskie, które składało się z dwóch klas elementarnych i 9-ciu gimnazjalnych /obec. Liceum A. Mickiewicza/.
>> KMW 1993, s. 75; Wak. Ol.,s. 256, 397
1900 – We wsi Zielonki k. Krakowa ur. Michał Howorka /10.3.1942 zamordowany w Oświęcimiu/, adwokat, publicysta, działacz narod. Od 1927 roku działał na rzecz przyłączenia Prus Wschodnich do Polski. Wada serca uratowała go od Berezy. Konspirował w Warszawie, uwięziony przez gestapo 17.05.1941 r.
>> Or. SBWMiP, s. 134.
1903 – We Wrocławiu odbyło się spotkanie działaczy polskich, na którym uzgodniono sprawę stworzenia w Ostródzie ośrodka wydawniczego, działającego na rzecz upowszechnienia czytelnictwa i języka polskiego na Mazurach.
>> Choj. Szkice, s. 155.
1918 – W Chełmnie zm. Hieronim Gołębiewski /ur. 13.4.1845 w Fordonie/, ksiądz, kaszubski działacz, pisarz. 15 lat pracował jako duszpasterz na Helu wśród tamtejszych rybaków, którym poświęcił jedną ze swoich książek.
>> WEP IV, s. 310.
1919 – Dowódca niemieckiego XX Korpusu Armijnego w Olsztynie wydał rozkaz dotyczący rekrutacji ochotników do Straży Bezpieczeństwa w rejencjach olsztyńskiej i kwidzyńskiej.
>> Staw. Pl., s. 507.
1920 – W Królewcu otwarte zostały I Niemieckie Targi Wschodnie. W uroczystości wzięli udział prezydent i minister gospodarki Rzeszy. Zadanie targów: „zwrócenie uwagi miarodajnych kół w państwach wschodnich na niemiecki przemysł i jego produkty, które są im konieczne do odbudowy życia gospodarczego”.
>> Król., s. 147.
1931 – W kaplicy św. Kazimierza katedry wileńskiej odkryto groby królewskie.
>> Kron. XX, s. 436.
1933 – Ukazała się ustawa o zagrodach dziedzicznych. Jej celem było utworzenie na wsi niemieckiej uprzywilejowanej warstwy chłopów. Obiektów uznanych za dziedziczne nie wolno było dzielić ani sprzedawać. Poza tym właścicieli tych gospodarstw w drugim pokoleniu automatycznie uznawano za Niemców.
>> Wrzes. Rp/WMiP, s. 277–278.
1936 – W Warszawie zm. Stanisław Zieliński /ur. 11.11.1880 w Środzie/, działacz niepodl., historyk, bibliotekarz, bibliograf i publicysta. Studiował w Krakowie i Lwowie. Mazurami interesował się od 1903 r. kiedy to z ramienia Mazurskiej Partii Ludowej organizował polską akcję przedwyborczą w okręgu szczycieńsko-mrągowskim. W latach 1906–1907 redagował „Mazura” w Szczytnie. Obawiając się aresztowania opuścił Mazury. Czynny w okresie plebiscytu jako sekretarz Gen. Komitetu Mazurskiego w Warszawie. W maju 1920 r. podał się do dymisji na skutek nieuzasadnionych oskarżeń o współpracę z Niemcami. Mimo to nadal działał na rzecz polskości Mazurów.
>> Or. SBWMiP, s. 242–243.
1939 – Niemcy składają obrońcom wybrzeża propozycję kapitulacji. Kontradmirał Józef Unrug w ogóle nie ustosunkowuje się do niemieckiego ultimatum.
>> Per. Wielkie, s. 145.
1941 – W Olsztynie zm. Karol Stephan, ur. w Luedermund k. Fuldy. Redaktor, działacz niemieckiej partii Centrum. W 1914 r. został redaktorem „Allensteiner Volksblatt”. Angażował się w niemieckie działania plebiscytowe, ale znany był ze współpracy z katolickimi pismami m.in. braniewską „Ermlandische Zeitug”, „Ermlandisches Kichenblatt”. W 1932 r. wybrany prezesem partii Centrum w Prusach Wschodnich. Najwidoczniej nie był przez hitlerowców mile widziany, gdyż nie został wpisany na listę członków Związku Prasy w III Rzeszy.
>> Chł. Lud., s. 109.