1401 – Papież Bonifacy IX zatwierdził Henryka Vogelsanga na bpa Warmii. Stało się to za poparciem w. mistrza i po zapłaceniu Rzymowi 2500 grzywien serwicjów.
>> Achr., s. 50.
1512 – W Toruniu zm. Łukasz Watzenrode, bp warm., polityk i dyplomata, mecenas nauki sztuki. Pochodził z zamożnej rodziny mieszczańskiej, której członkowie zasiadali we władzach miasta Torunia. Kształcił się w Krakowie, Kolonii i Bolonii, gdzie był wykładowcą, nim uzyskał doktorat z prawa kanonicznego. Jeszcze przed uzyskaniem święceń uzyskał pierwszą prebendę – kanonię chełmińską. Bpem warm. został wbrew woli króla polskiego, dzięki poparciu papieża Innocentego III. Aby objąć rządy w diecezji, przybył na Warmię w przebraniu księgarza. Pojednał się dopiero z następcą Kazimierza Jagiellończyka i został jego doradcą. Z partykularysty i autonomisty pruskiego przeobraził się w miarę upływu czasu w przedstawiciela polskiej racji stanu /był m.in. projektodawcą przeniesienia zakonu krzyżackiego na Podole/. Dzięki jego poparciu mógł studiować i dokonać wiekopomnych odkryć siostrzeniec Mikołaj Kopernik.
>> Or. SBWPKiZM, II, s. 200–203; Achr., s. 81–85.
1517 – Mikołaj Kopernik sporządził w Wójtowie pod Olsztynem akt, z którego wynika, że Marcin, który miał 2 łany, objął dodatkowo jeszcze jeden łan, „tj. trzeci, który mu sprzedał Stary Urban, stary z wieku i z nazwiska. Tego Urbana i jego żonę /oboje/ w podeszłym wieku i bez synów, obdarzyłem wolnością”.
>> Kop. Lok., s. 15.
1528 – Bp Maurycy Ferber pisze do kapituły we Fromborku, wzywając, by „jak najprędzej” przysłano mu do Lidzbarka Mikołaja Kopernika, w celu odbycia wspólnej narady w kwestiach monetarnych. Bp zaznacza, że Kopernik zdąży wrócić do Fromborka przed świętami Wielkiejnocy.
>> KMW 1966, s. 595.
1577 – W związku z wojną Stefana Batorego z Gdańskiem na sejmiku w Lidzbarku Warm. uchwalono zarządzenie o mobilizacji i ćwiczeniach wojskowych, w których mieli wziąć udział wszyscy zobowiązani do służby zbrojnej, a więc szlachta, wolni, sołtysi i mieszczanie „ze swoją bronią domową”. Szlachta spoza biskupstwa, posiadająca dobra na Warmii, również musiała się stawić, jeśli nie osobiście, to przynajmniej poprzez swoich zastępców.
>> Sz. DW, s. 306, 312.
1664 – We Fromborku zm. Przecław Szemborowski, kan. i dziekan warm., sekretarz królewski. Studiował w Krakowie i Bolonii, gdzie uzyskał doktorat praw. W kapitule pełnił wiele ważnych funkcji, cieszył się zaufaniem dworu polskiego. Zakupione dobra w okolicy Reszla zapisał jezuitom, a inne składniki majątku przeznaczył w testamencie na cele dobroczynne.
>> Or. SBWPKiZM, II, s. 175.
1668 – Ur. Franciszek Heintz /Heinz/, kazn. jezuicki, pedagog /zm. 2.02.1729 w Malborku/.
>> Or. SBWPKiZM, I, s. 91.
– W Kotle w starostwie piskim odbył się II synod arian, w którym uczestniczyli m.in. Samuel Przypkowski, Zbigniew Morsztyn, Tobiasz Arciszewski, Aleksander Konarski i Jan Trembecki.
>> Pisz, s. 73.
1670 – Wojewoda malborski Stanisław Działyński przesłał w imieniu sejmiku pruskiego nuncjuszowi pismo, żądając, by papież kanonie warmińskie obsadzał wyłącznie indegenami polskimi i pruskimi.
>> Sz. DW, s. 106.
1682 – Wieś Szymany w kameracie wielbarskim otrzymała przywilej lokacyjny. Początkowy areał 10 włók chełmińskich był później zwiększany poprzez karczunki /w 1858 r. 83 włóki/.
>> Szczyt., s. 130.
1808 – Król pruski Fryderyk Wilhelm III podpisał edykt dla Prus Wschodnich, Litwy, Warmii i powiatu kwidzyńskiego o powszechnym zniesieniu przymusu mlewa.
>> Jas. Ref., s. 117.
1831 – Władze Prus Wschod. informowały Berlin: „Powstanie w rosyjskiej Polsce… prowadzone jest przez szlachtę, przy boku której stoją duchowni katoliccy. /…/ Nasza granica jest licznie patrolowana przez powstańców. Gdy tylko zbliży się a naszej strony grupa ludzi, Polacy otwierają ogień. Powstanie ma być kierowane przez Komisję Rządową, która nakazała ścisłe przestrzeganie nienaruszalności granicy z naszym krajem”.
>> Szos. PW, s. 16, 70–71.
1849 – Wolni chłopi Samuel Sobottka ze wsi Cybulki k. Giżycka i niepiśmienny Paweł Bemba z Juniów skarżą się „działającej z najwyższego rozkazu Rejencji Królewskiej w Gąbinie”, prosząc, „by Wasza Królewska Mość potwierdziła, że rodzice mogą kazać uczyć dzieci w tym samym języku, w którym sami mówią. Naszym językiem ojczystym jest tylko polski, a nasze dzieci nauczyciel Schmidt z Wężówki, parafia Wydminy, męczy językiem niemieckim. I teraz nie umieją ani po niemiecku, ani po polsku i ostatecznie zostaną jak poganie”.
>> Choj. MiW, s. 432–433.
1863 – Ze statku, który z Londynu wyruszył załadowany materiałem wojennym i ochotnikami na pomoc polskiemu powstaniu, w Kopenhadze uciekł kapitan wraz z załogą. W ten sposób wyprawa skończyła się nad wyraz niefortunnie. Ważne to wydarzenie nie posiada wyczerpującego opracowania /patrz 22.03.1863 r./.
>> KMW 1983, s. 154.
– W nocy z 29 na 30 marca Prusacy w nadgranicznym Zalesiu i innych wsiach /na wschód od Działdowa/ zajęli 3 wozy z bronią dla powstańców polskich. Szereg osób aresztowano, m.in. Piotra Czarlińskiego d-cę oddziału /9 wozów, ok. 40 konnych, ponad 400 pieszych/, który nad ranem 31 marca podjął próbę przeprawy przez Działdówkę, by połączyć się z powstaniem w Królestwie Polskim.
>> Dział., s. 125–126.
1899 – W Worytach k. Gietrzwałdu ur. Juliusz Malewski /zm. w Olsztynie 29.12.1981 r./, działacz narodowy, społ. i polit., organizator bankowości i spółdzielczości polskiej na Warmii, w latach 1952–1972 przew. Prez. WRN w Olsztynie.
>> Or. SBWMiP, s. 206–207; WEP, XIII, s. 274; OKO 1990, nr 6, s. 5.
1919 – W Ukcie na sygnał przyjścia z pomocą „jakobinom” w Mrągowie oczekuje oddział złożony z 1000 dobrze uzbrojonych robotników i chłopów. Goniec wysłany z Mrągowa został schwytany przez wojsko i nie mógł przekazać umówionego sygnału. Przypadek sprawił, że „rewolucja mrągowska”, w zasadzie przychylna Polakom i Polsce, została zdławiona szybciej, niż można się było tego spodziewać.
>> PP 1967, nr 25, 18.06.1967, s. 3.
1920 – W Olsztynie zm. zmasakrowany podczas polskiego wiecu w Szczytnie przez niemieckich bojówkarzy Bogumił Linka z Wawroch. Od 1903 roku działał w Mazurskiej Partii Ludowej, propagator polskich organizacji rolniczych i oświatowych na Mazurach. Rok wcześniej w składzie delegacji na pokojową konferencję w Paryżu domagał się przyłączenia Mazur do Polski bez plebiscytu, za co został aresztowany i oskarżony o zdradę stanu /skazany na 1,5 roku twierdzy – uwolniony na skutek dwukrotnej interwencji marszałka Focha i rządu polskiego/. Grób Bogumiła Linki na olsztyńskim cmentarzu ewangelickim został zbezczeszczony i zrównany z ziemią. W 1933 r. Linka został odznaczony pośmiertnie Krzyżem Niepodległości z Mieczami. Godnego nagrobka doczekał się dopiero w 1953 roku.
>> Or. SBWMiP, s. 192; WEP VI, s. 531; Sys. Mówią, s. 17; Ziem. Ślad., s. 129.
1926 – Związek Mniejszości Narodowych w Niemczech skierował do rządu niemieckiego memoriał, w którym domagano się całościowego rozpatrzenia sytuacji szkolnictwa dla Polaków, Fryzów, Litwinów i Serbołużyczan.
>> Fil. Wopt, s. XIX.
1930 – W Poznaniu zm. Antoni Baderski /ur. 13.01.1848 w Wysokiej k. Piły/, bibliotekarz i redaktor. Studiował we Wrocławiu, gdzie działał w polskich org. studenckich. W wydawanym przez A. Baderskiego piśmie „Nowiny Śląskie”, póżniej „Nowiny”, często pisywali korespondenci z Mazur. Gazeta miała wielu czytelników na Mazurach i na Pomorzu.
>> Or. SBWMiP, s. 55.
1935 – Podpisano umowę z angielską stocznią J. Samuel White w Cowes na wyspie Wight. Zakład ten podjął się budowy dla polskiej marynarki wojennej dwóch kontrtorpedowców, które później otrzymały nazwy „Grom” i „Błyskawica”.
>> Cies. PMW, s. 34.
1937 – Zm. Friedrich Lorenz /ur. 28.12.1970 r./, językoznawca niemiecki, działał na Pomorzu Słupskim i Gdańskim, zasłużony dla badań nad wymarłymi dialektami koszunskich dialektów słowiańskich.
>> WEP, VI, s. 599.
1945 – Trwają walki w Gdańsku. Niemcy bronią się w porcie, czekając na statki, by ewakuować się na Hel.
>> Dol. Walki, s. 85.
– Półwysep Sambijski opuszczony przez Niemców.
>> Jant. Zpf, s. 150.
– Rozpoczyna działalność Hieronim Skurpski, zatrudniony przez Pełnomocnika Rządu na Okręg Mazurski w „charakterze kustosza muzeum w Olsztynie”. Jest to data powstania na Ziemiach Odzyskanych pierwszej polskiej placówki muzealnej.
>> KMW 1985, s. 198.