997 – Św. Wojciech w swej podróży misyjnej do Prus, dotarł i przebywał w Gdańsku, gdzie prowadził katechezę i dokonywał chrztu.
>> Śmig., s. 81.
1335 – Prus Mekede otrzymał nadanie w postaci 4 łanów gruntu na polu zwanym „Bartingen” nad Jeziorem Bartążek niedaleko dzisiejszego Olsztyna. Jest to jeden z najstarszych dokumentów osadniczych na tym terenie.
>> Sz. Ol., s. 31.
1503 – Zm. Mikołaj Bażyński, wojew. malborski i kasztelan gdański, przywódca oligarchii magnackiej w Prusach Król. Rywalizował z Łukaszem Watzenrode o pierwszeństwo w Prusach. Wobec Gdańska reprezentował nie tylko własne, lecz i królewskie interesy. Bronił autonomii Prus, lojalny wobec Korony. W imieniu króla odbierał przysięgę od burgrabiego gdańskiego, zasiadał w radzie królewskiej, podpisał traktat pokojowy ze Stefanem Mołdawskim.
>> Or. SBWPKiZM, I, s. 15–16; Sz. DW, s. 119.
1512 – W Osnabrueck ur. Fryderyk Staphylus /Stapellage/, prof. uniw. w Królewcu, teolog, filolog /zm. w Ingolstadt 5.03.1564 r./. Mieszkając w Kownie nauczył się języka litewskiego, polskiego i ruskiego. Studiował w Krakowie, Padwie i Wittenberdze, gdzie zbliżył się do przywódców reformacji. W r. 1546 objął katedrę teologii na Uniw. Królewieckim, a w rok później został rektorem, obejmując jednocześnie urząd cenzora ksiąg i radcy nadwornego księcia Albrechta. Przygotowywał księgi liturgiczne w języku polskim, przełożył na polski Nowy Testament. W wyniku nieporozumień opuścił Królewiec, przebywał we Wrocławiu, a potem w Nysie. Przeszedł na katolicyzm. W 1560 r. został kuratorem katol. uniwersytetu w Ingolstadt. Korespondował z S. Hozjuszem i M. Kromerem.
>> Or. SBWPKiZM, II, s. 160–161.
1518 – Mikołaj Kopernik sporządził akt, z którego wynika, że Jan z Gutkowa objął w Wołownie 3 łany opuszczone przez zbiegłego Pawła; Jan grunt otrzymał bez wolnizny. „Poręczył za niego sołtys na 6 lat. Działo się to sobotę przed niedzielą Palmową”.
>> Kop. Lok., s. 29.
1521 – Na Zalewie Wiślanym Gdańszczanie zdobyli „wielki” statek krzyżacki „Kneiphof” i uprowadzili go do Gdańska.
>> Bis. Wp, s. 407, 490, 492.
1588 – W Kutach k. Węgorzewa ur. Celestyn Myślenta /Miśleński, Mislenta, Myślęta/, teolog luterski, orientalista. Zm. 20.04.1653 w Królewcu.
>> Or. SBWPKiZM, II, s. 50–51.
1810 – W Bartągu k. Olsztyna zm. Tomasz Grem, ks. katol., inicjator reformy szkolnictwa na Warmii /ur. w Dobrym Mieście 21.12.1746 r./. Wikary katedralny i podsekretarz kapituły we Fromborku, kanonik dobromiejski, wieloletni proboszcz w Bartągu. Gorliwie zajmował się sprawami oświaty, wysyłając w tej sprawie liczne memoriały do bpa Krasickiego i króla pruskiego. Jego propozycje nie znalazły poparcia, ale przygotowały grunt pod późniejsze reformy.
>> Or. SBWPKiZM, I, s. 74–75.
1823 – W Królewcu zm. Ludwik Baczko, pisarz, redaktor, historyk Prus /ur. w Ełku 8.06.1756 r./. Uważał się za Niemca, ale przyznawał się do swego polskiego pochodzenia i związków z polskością. Studia prawnicze odbył na uniwersytecie w Królewcu. Stracił wzrok, jako katolik nie mógł uzyskać profesury na Albertynie. Osiedlił się w Stablaku k. Górowa Iławeckiego, w majątku ojca. Całe życie borykał się z materialnymi trudnościami /uczył historii w Akademii Artylerii w Królewcu, był właścicielem wypożyczalni książek, kierował internatem dla uczniów i studentów/. Mimo kalectwa i rozlicznych kłopotów jego dorobek pisarski jest imponujący.
>> Or. SBWPKiZM, I, s. 8–9; KMW 1964, 456–459; Toe., s. 340; Kruk Sz., s. 357
1846 – Po śledztwie w X Pawilonie członkowie królewieckiego sprzysiężenia, działający na rzecz wybuchu powstania w Królewstwie Polskim i na Litwie, zostali przekazani sądowi wojennemu, który Cyriaka Akorda, Augusta Karasińskiego /juniora/, oraz Dominika Chodakowskiego zesłał na Syberię. Przed wywiezieniem Akord otrzymał 800, a Karasiński 500 uderzeń kijem.
>> Szos. PW, s. 167.
1875 – W Rozogach k. Szczytna ur. Fryderyk Kwiatkowski, działacz mazurski /zm. 2.06.1954 w Pieckach k. Mrągowa/. Młodość spędził w Westfalii, gdzie pracował jako górnik. Z ruchem polskim związany już w okresie przed I wojną światową. Aktywny podczas plebiscytu. Członek Zjednoczenia Mazurskiego, mąż zaufania IV Dzielnicy Zw. Polaków w Niemczech, korespondent „Mazurskiego Przyjaciela Ludu” i „Mazura”. Prowadził w Rozogach bibliotekę polską. W 1932 r. z listy polskiej kandydował do sejmu pruskiego. Szykanowany i dotkliwie pobity za swe przekonanie przez hitlerowców.
>> Or. SBWMiP, s. 177–178.
1876 – W wyniku pobicia przez nauczyciela zmarł po dwóch tygodniach choroby Rudolf Lemmek, uczeń szkoły w Ukcie k. Mrągowa. Wójt oddał sprawę do prokuratora, gdyż maltretowanie dzieci było nagminne. Zarzuty wobec dwóch nauczycieli potwierdziły się i zostali oni ukarani niskimi karami pieniężnymi /10 i 5 marek/ oraz przeniesieniem do innej szkoły. Kary cielesne w szkołach pruskich były zgodne z prawem.
>> Mart. Coś, s. 168–170.
1887 – W Poznaniu zm. Kazimierz Szulc, działacz narodowy, oświatowy, redaktor, publicysta, historyk /ur. 15.10.1825 r. w Suminie /Sumowie?/ pod Brodnicą/. Z tajną organizacją patriotyczną zetknął się już w latach gimnazjalnych w Chełmnie. Z ramienia Tow. Demokratycznego Polskiego /działał wówczas w okolicach Ełku/ nawiązał kontakt z Gustawem Gizewiuszem z Ostródy. Był zwolennikiem zorganizowania powstania także na Warmii. Przewidziany na komisarza powstania w obwodzie ełckim. Aresztowany i skazany na 8 lat więzienia. Po uwolnieniu w 1848 r. studiował we Wrocławiu, gdzie był prezesem Towarzystwa Literacko-Słowiańskiego. Osiadł w Poznaniu /inicjator założenia tu Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk/. W 1863 sprawował funkcję agenta Rządu Narodowego w zaborze pruskim. Pobyt w Królewcu wykorzystał do organizowania przerzutów broni dla powstania przez Szczytno – Nidzicę, Pisz – Mrągowo – Kętrzyn – Giżycko – Biskupiec. Wysyłał broń przez Wystruć na Litwę. Współpracował z Wojciechem Kętrzyńskim. Po aresztowaniu Roehra /maj 1863/ był komisarzem powstańczym Prus Wschodnich. Aresztowany i skazany w procesie berlińskim na rok twierdzy w Magdeburgu. Od 1865 na emigracji w Paryżu. Po powrocie do Poznania nadal czynny w ruchu patriotycznym. Opracował pierwszy i ogłosił obszerny życiorys ks. Gustawa Gizewiusza.
>> Or. SBWMiP, s. 307–308.
1917 – Prezes rejencji olsztyńskiej donosi ministerium spraw wewnętrznych w Berlinie: „Wybuch rewolucji na Mazurach i na Warmii wisi w powietrzu”. Miała miejsce radykalizacja chłopstwa, pojawiały się ulotki, wzywające klasę robotniczą Prus do udzielenia pomocy robotnikom rosyjskim w walce z caratem.
>> KMW 1958, s. 7.
1920 – Polska Rada Ludowa z Malborka depeszuje do Naczelnego Dowództwa WP i Dowództwa Okręgu Generalnego Pomorze o przygotowaniach Niemców do napaści na „Polski Korytarz”, hasło do rozpoczęcia akcji ma nadejść w najbliższych dniach z Królewca.
>> Staw. Pl., s. 180, 189.
– Komisja Międzysojusznicza w Kwidzynie ustanawia doradców polskich przy landraturach.
>> Staw. Pl., s. 508.
1921 – Komuniści Królewca urządzili masówkę w Domu Związkowym, podczas której mówiono o potrzebie rewolucji w Prusach Wschodnich jako wsparciu dla robotników w Niemczech środkowych.
>> KMW 1965, s. 648.
1924 – Na pierwszym posiedzeniu Centralnego Komitetu Wyborczego Związku Mniejszości Narodowych w Niemczech podjęto uchwałę o zgłoszeniu wspólnej listy w wyborach do sejmu Rzeszy.
>> Łuk. IV, s. 182.
1933 – W Prusach Wschodnich bojówka SA zamordowała Waltera Schuetza, znanego redaktora i cenionego działacza lewicowego.
>> KMW 1982, s. 253.
1934 – W Toruniu odbyła się narada w sprawie pomocy kulturalnej ruchowi polskiemu w Prusach Wschodnich. Omawiano m.in. sprawę reorganizacji bibliotek polskich. Uczestniczyli w niej przedstawiciele Związku Obrony Kresów Zachodnich oraz Związku Polaków w Niemczech. Prusy Wschodnie reprezentowali Paweł Jasiek z Olsztyna oraz Franciszek Literski ze Sztumu.
>> KMW 1991, s. 80; Or. SBWMiP, s. 195.
1935 – Konsul RP w Kwidzynie Mieczysław Rogalski raportował ambasadzie polskiej w Berlinie o portretach królów polskich znajdujących się w szopie muzeum w Elblągu. Zdobiły one ongiś główne sale elbląskiego ratusza, wykonane były w końcu XVIII w. Postulowano ich odnowienie i przewiezienie do kraju. O dalszych losach portretów brak bliższych informacji.
>> WiM 1989, nr 10, s. 9.
1945 – Żołnierze polskiej I Brygady Pancernej im. Bohaterów Westerplatte /I Armia WP/ biorą udział w walkach o wyzwolenie Gdyni. Trwają działania mające na celu zdobycie Gdańska.
Nad Zalewem Wiślanym ucichł bój, działają komanda trofiejne. Dramatyczna sytuacja na Żuławach.
Instrukcja kierownictwa grup operacyjnych Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów rządu polskiego precyzuje, które obiekty stanowią własność państwa polskiego. W myśl tego dokumentu polskimi są tylko te obiekty ziem zachodnich i północnych, które oficjalnie zostaną przekazane przez Armię Czerwoną administracji cywilnej. Wszystkie inne natomiast stanowią, w myśl umowy zawartej o dzień wcześniej, radziecką zdobycz wojenną.
>> Dol. Walki, s. 87; Szturm, s. 114; Bar. Warmiacy, s. 17; KMW 1981, s. 39–40; Thorw. Wielka, s. 150, 155; WiM 1972, nr 1, s. 5.