1235 – Odbyła się kanonizacja św. Elżbiety, patronki zakonu krzyżackiego. Była ona księżniczką węgierską, żoną landgrafa turyngeńskiego Ludwika IV.
>> KMW 1984, s. 413.
1300 – Krzyżacy obok Starego Miasta Królewiec założyli Nowe Miasto (Neustadt). Nazwa ta nie utrzymała się długo i została wyparta przez nazwę dawnej wsi „Lipnik” lub „Loebenicht”. Nowe Miasto założone zostało na prawie chełmińskim, przylegało od zachodu do Starego Miasta, a w linii południowej dotykało Nowej Pregoły.
>> KMW 1992, s. 225.
1425 – Na zamku w Malborku w dniu Zesłania Ducha Świętego w. mistrz Paul von Russdorf wystawił przywilej, na mocy którego Bartoszowi Brantomiemu przekazano do zasiedlenia we wsi Ełk 48 włók i jedną wolna łąkę, „a gdyby zamieszkał tam proboszcz, ma on również posiadać 4 włóki”. Wolniznę określono na 12 lat. Czynsz wynosił od łanu pół grzywny i 2 kury. (Zamek w Ełku istniał od 1398 lub od 1408 roku).
>> Toe., s. 123.
1442 – W Gdańsku na zjeździe miast, w którym uczestniczyli przedstawiciele zakonu, dyskutowano sprawę zastąpienia cła funtowego czopowym.
>> Gór. PkwP, s. 184.
1520 – 5 statków gdańskich wpłynęło do Cieśniny Kłajpedzkiej, zaatakowało 2 statki i obrabowano je. Spalono Kłajpedę i 2 wsie. Zamek ocalał.
>> Bis. WP, s. 189.
1525 – W Królewcu na zjeździe stanów przedstawiciele króla polskiego wezwali zebranych do uznania i złożenia przysięgi Albrechtowi jako lennikowi królestwa polskiego.
>> KMW 1992, s. 243.
1550 – Jan Pusz, starosta węgorzewski, sprzedał za 240 grzywien 8 włók sołeckich Marcinowi Gutowi ze Świder z powiatu piskiego, zalecając założenie wsi na 80 włókach. W taki to sposób powstała wieś Harsz. Jej nazwa powstała od nazwy pobliskiego jeziora, która po prusku brzmiała Skarsaw. Osiedleńcy mieli korzystać z 6 lat wolnizny.
>> Wa. Węg., s. 121-122.
– Tenże starosta w tym samym dniu sprzedał Stańkowi z Bartosz spod Ełku za 150 grzywien 5 wół sołeckich nad jeziorem Stręgielek i zlecił założenie wsi o tej samej nazwie na łącznej powierzchni 50 włók. Osadnikom przyznano 7 lat wolnego od czynszu i pańszczyzny. 7 lat później wieś była już całkowicie zasiedlona.
>> Wak. Węg., s. 150.
1573 – Biskup warmiński Marcin Kromer zarządził modły publiczne na Warmii w intencji nowo wybranego monarchy – Henryka Walezego.
>> KMW 1994, s. 197.
1609 – Na sejmie pruskim w ratuszu knipawskim (Królewiec) bp warmiński Szymon Rudnicki, jako przewodniczący komisji powołanej przez króla polskiego, zgromił zebranych za samowolne zwołanie pruskiego sejmu krajowego w 1608 roku. Następnie wezwał stany do składania grawaminów, co nastąpiło następnego dnia.
>> Janisz.RPaPK, s. 168.
1617 – Na sejmie pruskim komisarze króla polskiego oburzają się na fakt odprawiania na obszarze Prus nabożeństw kalwińskich. Protestowali także przeciw mieszaniu się obcych dworów w sprawy pruskie.
>> Janisz.RPaPK, s. 226.
1679 – Kapituła warm. poleciła kanonikowi administratorowi olsztyńskiemu przekazać sądowi ławniczemu m. Olsztyna więźnia – szlachcica, który w Barczewie zabił mieszczanina olsztyńskiego. Ostatecznie sprawa sądzona była przez sąd ławniczy barczewski. Jan Albert Kalkstein skazany został na karę śmierci. Kapituła jednak, na usilne prośby matki, wstawiennictwo szlachty pruskiej i samego księcia namiestnika pruskiego, winnemu „łaskawie darowała życie”.
>> Sz. DW, s. 398.
1733 – W Dobrym Mieście zm. Michał Bartomołowicz (Bartolomowicz), złotnik olsztyński. Pracował przede wszystkim dla bpa warm., kapituły i parafii. Warsztat w Olsztynie prowadzić w latach 1687-1704, a w Dobrym Mieście 1704-1733. Wykonał m.in. złocenia i ozdoby srebrne w Świętej Lipce.
>> Or. SBWPKiZM I, s. 10.
1734 – Posiłki francuskie, przybyłe morzem na pomoc oblężonemu w Gdańsku królowi Stanisławowi Leszczyńskiemu, próbują bezskutecznie przebić się do miasta. Wypad gdańszczan też nie poprawił sytuacji. Francuzi wycofali się do swego obozu na Westerplatte.
>> Lesz. Opis, s. XXXVIII.
1771 – W Altenburgu ur. Jan Seweryn Vater (zm. 15.03.1826 w Halle), niemiecki orientalista, slawista i teolog. Studiował w Jenie i Halle i tam też wykładał teologię i języki orientalne. W latach 1809-1820 był prof. w Królewcu oraz dyr. uniwersyteckiej biblioteki, opiekując się równocześnie seminarium polskim. Autor licznych prac naukowych.
>> Or.SBWPKiZM II, s. 196-197.
1777 – Niejaki Leonhardt otrzymał królewski przywilej na otwarcie apteki w Węgorzewie.
ź.Wak. Węg., s. 65.
1791 – Tego właśnie dnia, jak podaje Jan Wilhelm Aleksjusz pastor w Nidzicy, odbyła się egzekucja „ubogiej grzesznicy Ewy Turkowej rodzonej Cybulszczanki z Burdąga w jedwabieńskiej parafii, która z przyczyny otrucia własnego małżonka mieczem stracona została”.
>> Or.SBWMiP, 1963, s. 3-4; WiM 1985, nr 10, s. 10.
1806 – W Reszlu wybuchł pożar, który strawił większą część miasta. W stanie nienaruszonym zachował się jedynie kompleks budynków mieszkalnych i gospodarczych starej plebanii.
>> Zam.Resz, s. 3, 7; Bis., s. 110.
1831 – Władze pruskie ponowiły zarządzenie o uszczelnieniu granicy sugerując, że szczególną uwagę należy zwrócić na podróżujących Żydów. Głównym powodem tych obostrzeń było uniemożliwienie kontrabandy broni i materiałów wojennych dla polskiego powstania. Nie bez znaczenia była też chęć zabezpieczenia się przed cholerą, która zaczęła grasować na ziemiach polskich.
>> Szos. PW, s. 25, 75.
1838 – Policja carska aresztowała na Polesiu Szymona Konarskiego, powstańca i emisariusza. Działał także na obszarze Prus Wschodnich. Przewieziony do Wilna, torturowany i skazany na śmierć przez rozstrzelanie.
>> Or.SBWMiP, s. 164.
1888 – W Postolinie k. Sztumu ur. Leon Librecht (zm. w Świeciu 1.12.1970), działacz ruchu polskiego. Działał w tamt. Kółku Rolniczym, Towarzystwie Ludowym. W 1920 r. był czł. Warmińskiego Komitetu Plebiscytowego. Czł. Komitetu Założ. Zw. Polaków w Prusach Wschodnich.
>> Or.SBWMiP, s. 190.
1893 – W Giełuciach k. Szawel ur. Jan Janowicz, jeden z pierwszych lekarzy w Olsztynie (luty 1945). Zm. 6.1.1964 w Warszawie.
>> Rocz.Med., s. 64; KMW 1971, s. 59.
1919 – Komisariat Naczel. Eady Ludowej w Poznaniu do polskiego Komitetu Narodowego w Paryżu: „…proponujemy plebiscyt na Mazurach i w Prusach za dwa lata, od chwili zupełnego opróżnienia przez wojska niemieckie, zlikwidowania przedsiębiorstw niemieckich… i objęciu administracji przez koalicję.(…)”
>> Staw. Pl., s. 36
1920 – Towarzystwo „Ku Wyzwoleniu Mazur, Warmii i Ziem Nadwiślańskich” wystąpiło z pismem do Naczelnego Dowództwa WP w Poznaniu, prosząc o sporządzenie we wszystkich formacjach dokładnego spisu żołnierzy urodzonych w Prusach Wschod. Działanie to miało związek z plebiscytem, lecz z całą pewnością było spóxnione.
>> Staw. Pl., s. 311.
1924 – W Gietrzwałdzie zm. Józef Klatt (ur. 25.2.1859 w Sadłukach k. Sztumu), organista, działacz ruchu śpiewaczego na Warmii. W Gietrzwałdzie prowadził chór i orkiestrę, działał w Polsko-Katol. Twie Ludowym. Karany grzywną i więzieniem za nieujawnianie nazwisk księży sprawujących posługę kapłańską podczas gietrzwałdzkich zgromadzeń odpustowych. Na życzenie Zw. Polaków w Niemczech opracował śpiewnik, wydany w 1924 r. przez Pol.-Katol. Towarzystwo Szkolne na Warmii.
>> Or.SBWMiP, s. 158.
– W Teolinie k. Grodna ur. Jadwiga Tressenberg, nauczycielka, bibliotekarka. Zasłużona animatorka kulturalna w Kutach k. Węgorzewa.
>> Or.Twórcy, s. 179.
1929 – Pruskie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych wydało tajne wytyczne zaostrzające kryteria wydawania pozwoleń na wjazd i pobyt w Niemczech nauczycielom pragnącym pracować w szkołach polskich na obczyźnie. Najprawdopodobniej także w oparciu o to zarządzenie odbierano prawo pobytu tym pedagogom, którzy nie ograniczali się w pracy z dziećmi, lecz współpracowali z organizacjami polonijnymi, popularyzowali czytelnictwo i sport.
>> Fil. Wopt, s. XXVI.
1936 – W świetlicy w Starym Targu na Powiślu inspektor szkolny dr Irmler przeprowadził rewizję biblioteki prowadzonej przez Martę Arentowiczównę. Izmler dokonał serii tego rodzaju inwentaryzacji, rekwirując książki polskie o niedozwolonej wg niego treści.
>> Rocz. Ol. 1963, V, s. 135.
1939 – W Kwidzynie odbyła się antypolska manifestacja.
>> Łuk. IV, s. 195.
1940 – W Sachsenhausen zamordowano Tadeusza Kentzera (ur. 24.08.1882 we wsi Mąkowarsko k. Bydgoszczy), ziemianina, działacza plebiscytowego, rolnika hodowcę. Studiował m.in. w Monachium. Po 1908 r. pracował jako aptekarz w Bydgoszczy, Koronowie i Kowalewie. W 1911 nabył majątek Tęguty k. Olsztyna. Od 1918 r. aktywny w ruchu polskim. Zmuszony po plebiscycie do opuszczenia Warmii, osiadł na Pomorzu, wykupując z niemieckich rąk majątek Lipniczki k. Torunia. W kwietniu 1940 r. aresztowany, zginął w Sachsenhausen.
>> Or.SBWMiP, s. 154.
1945 – Do Olsztyna przybyła 7-osobowa grupa nauczycieli ze Święcian (Wileńszczyzna). Zespół ten otrzymał zadanie uruchomienia pierwszej w Olsztynie szkoły średniej.
>> WiM zarys, s. 757; KMW 1971, s. 45.
– Administracja polska przejmuje władzę w powiecie pasłęckim i nidzickim.
>> KMW 1974, s. 303; Łuk. O nową, s. 34.