26 stycznia

1374 – Wystawiony został dokument dotyczący wsi Słupy, leżącej w pobliżu Olsztyna nad jeziorem Wadąg.

>> KMW 1991, s. 178.

1411 – Ze względu na toczące się rokowania pokojowe między Polską a zakonem krzyżackim, po raz kolejny przedłużono rozejm.

>> Ku.BpG, s. 186, 207.

1420 – Ukazał się w państwie zakonnym wilkierz, który uzupełniał przepisy z roku 1412, zabraniając zatrudniać w miastach i na przedmieściach czeladź zdolną do pracy na roli. Jest to być może jeden z najstarszych dokumentów mówiących o próbach hamowania przez państwo ucieczki ludności ze wsi do miast.

>> Zi. Powstanie, s. 42.

1427 – Landesordung, powołując się na wcześniejsze przepisy z lat 1412 i 1420, przypomniał, że „aby uniknąć wiele złego, zabrania się miastom i karczmom zatrudniać lekkomyślnie bezrobotnych ludzi, którzy nadają się do pracy i do służby”. Za nieprzestrzeganie tego przepisu groziła kara pieniężna.

>> Zi. Powstanie, s. 37, 42.

1520 – Rada miejska Gdańska wystosowała do miast położonych nad Morzem Bałtyckim pismo ostrzegające przed kontaktami handlowymi z zakonem krzyżackim pod groźbą konfiskaty statków i towarów.

>> Bis.WP, s. 155, 484.

1521 – Dowódca krzyżacki, brat zakonny Wilhelm von Schaumburg, dokonał niespodziewanego wypadu spod Dobrego Miasta na Olsztyn. Obrońcy Olsztyna nie dali się zaskoczyć, napastnicy odeszli z niczym, nawet nie próbując oblężenia. Zamek i miasto było przygotowane do obrony pod nadzorem Mikołaja Kopernika.

>> Bis.WP, s. 391; WiM zarys, s. 273; Wak.Ol., s. 394.

1564 – Radziwiłł Rudy, dowodząc siłami litewskimi i zaciężnymi chorągwiami polskimi, pobił nad rzeką Ułą pod Czaśnikiem kniazia Szujskiego. Bitwa nie trwała dłużej jak 2 godziny. Szujski poległ. Zdobyto bogate łupy (około 5 tys. wozów pełnych wszelakiego dobra). Było ponoć tego tak dużo, że na Litwie i u Polaków potaniały futra sobolowe i rynsztunek wojenny.

>> Goł. Z.A., s. 322.

1603 – W Brodnicy zm. Erazm Gliczner-Skrzetuski, pastor, pedagog. Autor pierwszego pedagog. dzieła w języku polskim „Ksyąszki o wychowanyu dzieci bardzo dobre, pożyteczne y potrzebne…” (Kraków 1558). Krytykował nauczanie indywidualne, zalecał szkolne. Po r. 1560 propagator luteranizmu w Polsce. Dążył do zjednoczenia ewangelików augsburskich, reformowanych i braci czeskich.

>> WEP IV, s. 257.

1653 – W Braniewie zm. Grzegorz Hintz, teolog i pedagog jez. ur. w Dobrym Mieście. Doktorat uzyskał w Akad. Wileńskiej. W l. 1646-1649 rektor kolegium braniewskiego. W l. następnych przebywał w Wilnie, gdzie sprawował różne funkcje zakonne, doszedł do stanowiska prowincjała lit. (1649), pod koniec życia wrócił do Braniewa.

>> Od\r.SBWPKiZM I, s. 102.

1666 – Starosta giżycki Daniel von Tettau skierował do burmistrza i rady miasta ostrzeżenie: „Jeżeli w przyszłości nadal będą nie zajęte (w kościele – BS) miejsca rajców i ławników ten, kto z członków rady i sądu bez powodu nie przybędzie lub w innych ławkach usiądzie, zapłaci kościołowi 1 grzywnę kary, a dzwonnik (który dostał już odnośne polecenie) wyciągnie taką osobę z kąta i doprowadzi podczas kazania na jej honorowe i urzędowe miejsce.

>> Toe., s. 290.

1681 – Michał Stefan Radziejowski otrzymał sakrę biskupią po blisko trzyletnich staraniach. Był protegowanym króla Jana III Sobieskiego, który nie przewidział, że aby zostać bpem Warmii, kandydat musi, poza prekonizacją Rzymu, uzyskać kanonikat fromborski i indygenat pruski.

 >> Achr., s. 156.

1720 – W Królewcu zm. Katarzyna Reussner, żona Fryderyka. Przez ponad 40 lat prowadziła drukarnię, w której tłoczono liczne druki polskie, m.in. kancjonały.

>> Or.SBWPKiZM II, s. 113.

1733 – W warszawskim kościele Św. Jana bp warm. Krzysztof Andrzej Jan Szembek odprawił uroczyste nabożeństwo, które stanowiło inaugurację obrad sejmowych.

>> KMW 1985, a. 21.

1773 – Reskrypt Fryderyka II, który pozostawiał biskupom Warmii sądownictwo w sprawach świeckich. Jak wiadomo, po pierwszym rozbiorze Warmia została zagarnięta przez Prusy i musiała się teraz stosować do praw tego królestwa. Napis łaciński na obwodzie sądowej pieczęci został zamieniony na niemiecki.

>> Rocz.Ol. 1959, s. 127-128.

1810 – W Warszawie zm. Jan Bartsch (Barscius, Barszcz), ur. 15.7.1747 w Reszlu, jez., pedagog. Studiował w Wilnie. W r. 1777 mianowany przez Komisję Edukacji Narodowej bibliotekarzem Biblioteki Załuskich w Warszawie. Gdy biblioteka została wywieziona do Petersburga, osiadł przy parafii Św. Andrzeja w Warszawie.

>> Or.SBWPKiZM I, s. 11.

1813 – Do Pisza przybył wraz z oddziałem ciężkiej kawalerii wielki książe Konstanty i w tym samym dniu opuścił miasto, eskortując cara Aleksandra I, który od 23 stycznia przebywał w grodzie nad Pisą.

>> Pisz, s. 132.

1831 – Urzędowa gazeta „Amtsblatt der Koeniglichen Preussischen Regierung zu Koenigsberg” zamieściła wiadomość, że podróżujący Żydzi trują ludność za pomocą przynoszonych z sobą artykułów żywnościowych. Jak nietrudno się domyśleć, chodziło o maksymalne utrudnienie poruszania się po Prusach Wschodnich kupcom żydowskim, którzy pośredniczyli w transporcie broni dla polskiego powstania.

>> Szos.PW, s. 14, 69.

1837 – Reskrypt dotyczący starowierców, dotyczył formy przysięgi w sądzie, gdyż ogólnie obowiązująca w Prusach nie uwzględniała obyczajów tej grupy ludności. Reskrypt został 24.2.1837 odczytany wezwanym do Mikołajek przedstawicielom staroobrzędowców.

>> Iw., s. 115.

1853 – W Irkucku zm. Krzysztof Cymerman, powstaniec 1831 r. Urodził się w Świętej Lipce. W 1812 roku był żołnierzem wojska polskiego, brał udział w powstaniu listopadowym, wzięty do niewoli, zesłany na Syberię.

>> Or. SBWMiP, s. 78.

1898 – Mazurska Partia Ludowa ogłosiła w „Gazecie Ludowej” wychodzącej w Ełku swój program. Głównym celem było bronić „gospodarzy – stan średni i robociarzy przed wyzyskiem konserwatystów”.

>> Rocz.Ol., s. 20-21; Cieś.Pp, s. 81.

1906 – Ur. Edmund Różycki, działacz młodzieżowy w Niemczech. Brał czynny udział w pracach Towarzystwa Młodzieży Polskiej we Wrocławiu, działał także w ruchu polskim w Raciborzu. W 1937 rozpoczął pracę w Gimnazjum Polskim w Kwidzynie, gdzie pracował jako sekretarz, kierując równocześnie gimnazjalnym hufcem ZHP w Niemczech. Pełnił także funkcję wewnętrznej straży bezpieczeństwa. Aresztowany razem z personelem i uczniami kwidzyńskiego gimnazjum. Był więziony w różnych hitlerowskich obozach koncentracyjnych. Po 1945 r. mieszkał w Szczecinie.

>> Or.SBWMiP, s. 273.

1921 – Polska uznała Łotwę i Estonię.

>> Kron. XX, s. 272.

1924 – Z inicjatywy Związku Polaków w Niemczech odbył się w Berlinie zjazd mniejszości narodowych Republiki Weimarskiej. Wzięli w nim udział Duńczycy, Serbołużyczanie, Fryzowie. Nie zgłosili się, mimo zaproszenia, Litwini. Zebrani powołali Związek Mniejszości Narodowych w Niemczech, którego prezesem został Stanisław hr. Sierakowski z Waplewa.

>> Wrzes.Rp/WMiP, s. 130-132; Or. SBWMiP, s. 288; KMW 1983, s. 51, 475.

1934 – Podpisano niemiecko-polską deklarację o niestosowaniu przemocy. Hitler w ten sposób demonstrował wobec świata pokojową politykę III Rzeszy. Polsce zależało na likwidacji konfliktów z zachodnim sąsiadem.

>> KMW 1982, s. 255, 385; Cieś.Pp, s. 160; WEP IX, s. 253.

1940 – Za utrzymywanie przyjaznych kontaktów z polskimi jeńcami, Warmiak Czerwiński ze Stryjewa k. Biskupca został ukarany wysiedleniem z rodzinnej wsi.

>> KMW 1971, s. 112.

1945 – Zamknął się pierścień wojsk wokół Prus Wschodnich, nawet więcej: opanowanie Tolkmicka nad Zalewem Wiślanym świadczy o utworzeniu na tym obszarze dwóch olbrzymich kotłów. Zdobyte zostało Giżycko. Toczą się boje w rejonie Lidzbarka Warm. Front zbliża się do Królewca. Niemcy próbują przebić się z Prus Wschodnich na Zachód, boje o Żardeniki i Miłakowo.

>> Dol.Walki, s. 90, 352; Sob.Om-m, s. 241, 270; KMW 1961, s. 13,14; Thorw.Wielka, s. 76-77; WiM 1972 nr 1, s. 5.

– Wyleciał w powietrze magazyn amunicji w forcie Stiehle w porcie Piława. Najprawdopodobniej sabotaż zorganizowany przez obcokrajowców przymusowo zatrudnianych. Przybyło tu tego dnia 28 000 uciekinierów. Straszna masakra ludzi i zwierząt.

>> Thorw.Wielka, s. 113.

Kalendarz Historyczny został sporządzony przez Bronisława Sałudę