25 listopada

1441 – Na zjeździe stanów w Elblągu kanonik Tiedemann w imieniu kapituły fromborskiej prosił wielkiego mistrza o pomoc w stłumieniu buntu chłopów w komorze Pieniężno.
>> Sz. DW, s. 80.

1513 – Papież Leon X zatwierdził tzw. drugi traktat piotrkowski dotyczący sposobu wyboru biskupa Warmii. Układ ten prawie do zera sprowadzał możliwość kapituły w tym względzie. Stanowił mianowicie, że po śmierci biskupa kapituła przedkładała królowi listę kanoników z krótkimi życiorysami, monarcha zaś z tego grona wskaże czterech, spośród których kapituła wybierze biskupa. Królowie na pierwszym miejscu tej czwórki wypisywali osobę im „najmilszą” i, jak twierdzą historycy, byłoby absolutnym nieporozumieniem uważać pozostałych za pretendentów do tronu lidzbarskiego.
>> Sz. DW, s. 84; KMW 1967, s. 55; Zi., WkMK, s. 53.

1519 – Król Zygmunt I Stary na ten dzień wyznaczył sejm walny do Torunia. Na sejm ten posłowie mieli przybyć w pełnym uzbrojeniu. Król powiadomił również kogo należy, że on sam do Torunia przybędzie z wojskiem i przeprowadzi naradę ze stanami Prus Królewskich, w jaki sposób zmusić w. mistrza do wypełnienia jego powinności wobec Korony.
>> Bis. WP, s. 73.

1520 – Wielki mistrz Albrecht wystosował ze zdobytej Ornety pismo do biskupa Fabiana Luzjańskiego, w którym zapowiadał, że los Dobrego Miasta i Ornety podzielą i inne miasta Warmii. Wezwał biskupa do zawarcia z nim układu, by uchronić Warmię od dalszych zniszczeń. W wypadku odmowy groził zniszczeniem całego biskupstwa.
>> Bis. WP, s. 259–260.

1562 – Biskup warmiński Stanisław Hozjusz został mianowany przez króla Zygmunta Augusta zwierzchnikiem wszystkich posłów delegowanych do prowadzenia spraw księstwa Bari, gdzie starano się odzyskać spadek po królowej Bonie /tzw. neapolitańskie sumy/.
>> KMW 1981, s. 434.

1567 – Biskup warm. Stanisław Hozjusz otworzył w Braniewie pierwsze w Polsce seminarium duchowne dla wychowania i kształcenia przyszłych kapłanów. Szkoła posiadała początkowo miejsce dla 24 alumnów. Do seminarium duchownego przyjmowano kandydatów po ukończeniu 5 klas Collegium Hosianum, założonego również przez S. Hozjusza w Braniewie w 1565 r.
>> Obł. HDW, s. 74–75; WiM zarys, s. 813.

1628 – W Narzymiu k. Działdowa ur. Andrzej Concius /Kącki/, zm. 16.05.1682 w Królewcu, matematyk, przyrodnik, prof. i rektor uniwersytetu królewieckiego.
>> Or. SBWMiP 1963, s. 46–47.

1644 – Powołany został w Prusach Wschodnich Sąd Wybrzeża i Bursztynu. Rezydował on w Rybakach, w jego skład wchodzili urzędnik i 6 ławników. Stosowano w XVII w. drakońskie kary za handel bursztynem. Za posiadanie 4 funtów tego minerału wieszano. Wysokie kary nakładano nawet za zwykły spacer po wybrzeżu.
>> KMW 1959, s. 186.

1764 – Podczas koronacji króla Stanisława Augusta Poniatowskiego /na uroczystość wybrano dzień imienin carycy Katarzyny/ kazanie w katedrze św. Jana wygłosił „młody ksiądz poeta”. Był nim Ignacy Błażej Franciszek Krasicki, późniejszy biskup Warmii. Przy okazji warto nadmienić, że ówczesny warmiński biskup Adam Stanisław Grabowski nakazał uroczyste modły w całej diecezji z okazji koronacji Stanisława Augusta Poniatowskiego.
>> Caz. Kbp, s. 79; Bor. Po, s. 76; Orł. Il. przew., s. 236.

1767 – Z inicjatywy bpa warm. Ignacego Krasickiego odbyły się uroczystości z okazji trzeciej rocznicy koronacji Stanisława Augusta Poniatowskiego.
>> Kor. IK I, s. XLII.

1884 – W Zabrodziu k. Biskupca Reszelskiego ur. August Bykowski /Bikowski/, /zm. 8.08.1970 w Biskupcu Reszelskim/, kupiec, działacz warm. Już przed 1914 rokiem brał udział w ruchu polskim, wspierając Towarzystwo Czytelni Ludowych. Mąż zaufania Polskiej Rady Ludowej dla Warmii. Członek Komisji Plebiscytowej w Biskupcu. Działał w Zw. Polaków w Niemczech. Czł. Banku Ludowego w Olsztynie, a w 1930 r. z ramienia Polaków był kandydatem na posła do parlamentu niemieckiego. Przed wybuchem wojny w 1939 roku wysiedlony z Biskupca, a dwa lata później pozbawiony mienia. Osadzony w Oświęcimiu. Po 1945 roku wrócił na Warmię, działał w reaktywowanym olsztyńskim Banku Ludowym.
>> Or. SBWMiP, s. 71.

1903 – Bp warm. Andrzej Thiel zreformował regułę sióstr katarzynek, których dom macierzysty znajdował się w Braniewie. Reformę tę zatwierdził papież Pius XI 25.11.1932 r. Zgromadzenie SS katarzynek w drugiej połowie XIX w. miało swoje filie prawie w każdej warmińskiej parafii, miały domy na Litwie oraz w Brazylii.
>> Obł. HDW, s. 134.

1914 – W Mikulczycach k. Bytomia ur. Konrad Stolarczyk. Po zdaniu drugiego egzaminu nauczycielskiego /praktykę odbył na Górnym Śląsku/ został wezwany do pracy oświatowej w Niemczech. Najpierw pracował na Opolszczyźnie, w październiku 1938 przeniesiony do Olsztyna, gdzie pełnił obowiązki drugiego nauczyciela, współpracując z Ryszardem Knosałą. Jako obywatel Rzeszy w lutym 1939 został powołany do Wehrmachtu. Z wojny nie wrócił.
>> Fil. Wopt, s. 140–141.

1918 – W Działdowie odbyło się pierwsze posiedzenie Powiatowej Rady Ludowej, zwycięska koalicja bowiem uznając niepodległość Polski przyznała jej równocześnie bez plebiscytu połowę powiatu niborskiego, czyli miasto Działdowo i okoliczne wsie, jako niezbędny węzeł kolejowy, umożliwiający łączność stolicy z wybrzeżem morskim.
>> KMW 1957, s. 71.

– Polską Radę Ludową powołano także w Koszelewach. Miała ona reprezentować ludność polską powiatu nidzickiego, miano bowiem jeszcze nadzieję, że i ten teren będzie częścią państwa polskiego. Łudzono się, że nie wszystko jeszcze stracono, i dlatego wybrano w Koszelewach także posłów na polski sejm dzielnicowy do Poznania. Zostali nimi: ks. Gustaw Działowski z Turowa i Stanisław Kapsa z Ulnowa.
>> Dział., s. 174.

1928 – Miał miejsce w Szczytnie napad na sekretarza Związku Towarzystw Młodzieży Walentego Habanta. Napastnikiem był członek miejscowej straży pożarnej. Gdy szedł na policję, by zameldować o zajściu, został ponownie zaatakowany przez tego samego osobnika. A. Habant zgłosił sprawę do prokuratury żądając ukarania awanturnika.
>> Mazur 5.12.1928, s. 1.

1932 – Papież Pius XI zatwierdził reformowaną przez bpa warmińskiego regułę zakonu braniewskich katarzynek.
>> Obł. HDW, s. 134.

1936 – Erich Koch wydał zarządzenie o germanizacji nazw miejscowości, jezior, rzek, wszelkich nazw kartograficznych oraz oznaczeń katastralnych, jak i zapisów w księgach gruntowych.
>> KMW 1969, s. 169.

1937 – W Olsztynie zm. znany polakożerca Max Worgitzki. Jego pozbawiony hamulców moralnych styl działania w niemałym stopniu przyczynił się do klęski, jaką ponieśli Polacy w plebiscycie. Nie ma istotnych powodów, by tę niesławną postać wyciągać z lamusa, gdyby nie pewne zaskakujące korekty, jakie wniosła historia do biografii tego człowieka. Doszedłszy do pewnych zaszczytów /doktorat honoris causa uniwersytetu w Królewcu, prezesura Heimatdienstu/, został odsunięty na boczny tor przez hitlerowców; tępienie polskości w Prusach Wschodnich /poświęcił tej sprawie całe swoje życie/ też w końcu okazało się pracą syzyfową.
>> KMW 1967, s. 513–514; Jar. Wspom., s. 67.

1945 – W Olsztynie otwarte zostało Muzeum Mazurskie. Znalazło ono pomieszczenie w uporządkowanym po zniszczeniach wojennych zamku kapituły warmińskiej. Dyrektorem placówki mianowano Hieronima Skurpskiego.
>> KMW 1968, s. 299; Łuk. Ol., s. 25; Sik. Galop., s. 167.

Kalendarz Historyczny został sporządzony przez Bronisława Sałudę