1343 – Położenie kamienia węgielnego pod Bazylikę Mariacką w Gdańsku. Świątynia ta od wieków do dziś jest ściśle związana z organizacjami cechowymi, które posiadają w niej swe kaplice.
>> Tyg. Pow. 1987, 25 stycznia, nr 4, s. 7.
1464 – W Elblągu zawarto układ między pełnomocnikiem króla polskiego a stanami pruskimi oraz biskupem i kapitułą warmińską. Warmia poddała się Polsce i zobowiązała się wspierać ją przeciw Krzyżakom. Król polski zobowiązał się zachować wszystkie przywileje biskupa i kapituły. W owym czasie rzecznikiem antykrzyżackiej polityki Warmii był pochodzący ze starej pruskiej rodziny bp Paweł Legendorf /Mgowski/. Był on znienawidzony przez zakon. Podczas rokowań w. mistrz odmówił podania mu ręki.
>> KMW 1966, s. 101; Or. SBWPKiZM, II, s. 114 /hasło „Liebenwald Bartłomiej”/.
1517 – Mikołaj Kopernik jako administrator komornictwa olsztyńskiego odwiedził w owym dniu trzy miejscowości: Naglady, Linowo i Pluski. W Nagladach spisano akt, na mocy którego Marcin Wojtek objął 3 łany bez wolnizny, które odstąpił mu Jorge Wojtek. Poręczył zań jego brat Jan. W Linowie Bartolt, kowal ze Szczęsnego, objął 1,5 łana sprzedane przez zgrzybiałego Piotra Preusa. Obejmujący grunt miał płacić kapitule należny czynsz z połowy łanu. Natomiast czynsz z pozostałego łanu obowiązany był dożywotnio przekazywać niedołężnemu ze starości wspomnianemu Piotrowi Preusowi. W Pluskach spisano akt, lecz niw wszedł on w życie, gdyż jedna ze stron okazała się nieuczciwa.
>> Kop. Lok., s. 13, 15.
1539 – Paweł Płotowski kan. fromb. donosi bpowi Janowi Dantyszkowi, że kobieta doktora Mikołaja Kopernika odesłała już swoje rzeczy do Gdańska lecz sama pozostaje jeszcze we Fromborku. Oto fragment listu obleśnego informatora: „Prawda, zaiste, że Wasza Przewielebność ma doktorów w swoim kościele, ale dokąd zwracają swoje zapały, to lepiej wie Wasza Przewielebność, niżbym ja mógł napisać”.
>> KMW 1969, s. 202.
1569 – Na sejmie w Lublinie zapadł wyrok przeciw miastu Gdańsk za ścięcie kaprów królewskich i nie wpuszczenie do miasta komisji polskiego monarchy. Postępowanie Gdańska uznano za zbrodnię stanu i zażądano uwięzienia i ukarania burmistrzów.
>> Lep. Dzieje, s. 101.
1577 – We Włocławku senatorowie radzą nad sprawą wojny z Gdańskiem. W celu zdobycia niezbędnych na ten cel środków zwołano sejmiki generalne do Koła, Korczyna i Warszawy.
>> Rocz. Gd. 1932, VI, s. 95.
1589 – W Lidzbarku Warm. zm. Marcin Kromer, bp warm., humanista, historyk, dyplomata, pisarz kontrreformacyjny. Urodził się w rodzinie mieszczańskiej na Podkarpaciu /Biecz 11.11.1512 r./. Brak indygenatu pruskiego powodował, że nie uczestniczył w pracach sejmiku pruskiego, choć zajmował wysoką pozycję w senacie koronnym. Jako jeden z pierwszych docenił geniusz Mikołaja Kopernika, fundując mu jako „znakomitemu astronomowi” najwcześniejszy w Polsce pomnik w postaci marmurowego epitafium we fromborskiej katedrze.
>> Or. SBWPKiZM, I, s. 156–159; Achr. PBW, s. 113–120; WEP, VI, s. 192; PSB, XV, s. 324; Wak. Ol., 1978, s. 74.
1616 – Szczytno uzyskało „przywilej fundacyjny”. Na mocy tego dokumentu osada mogła się uniezależnić od Pasymia. Odtąd Szczytno nazywane jest miasteczkiem. Posiada własną jurysdykcję, nie ma jednak rady ani stałych targów, ani jarmarków. Na uzyskanie pełni praw miejskich Szczytno musiało czekać jeszcze ponad sto lat.
>> Szczyt, s. 181; Toe., s. 186.
1638 – Szkoła olsztyńska została podporządkowana kolegium w Barczewie.
>> Wak. Ol., s. 395.
1754 – W Szczuczynie zm. Antoni Saag /imię zakonne Hilary/, pijar, pedagog, muzyk, ur. w Olsztynie 21.06.1703. Był kaznodzieją w Wieluniu, Piotrkowie, Radziejowie i Radomiu. Uczył filozofii w szkołach zakonnych. Komponował religijne utwory wokalne i instrumentalne.
>> Or. SBWPKiZM, II, s. 127.
1768 – Biskup Ignacy Krasicki na naradzie senatu oświadczył, że kiedy nie można „wolnie radzić”, lepiej jest nie chodzić na sesje, by nie być przymuszonym obcej przemocy słuchać. Wypowiedział się również przeciw użyciu wojsk obcych do zwalczania konfederatów barskich.
>> Caz. Kbp, s. 103–114, 426–427.
1778 – Papież podniósł Karola von Hohenzollerna /późniejszego bpa warmińskiego/ do godności bpa tytularnego Dibony. Fryderyk II z tej okazji przesłał mu gratulacje: „niech żyje koadiutor chełmiński pobłogosławiony przez papieża, pobłogosławiony przez swego biskupa, błogosławiony przez całe Prusy”. Była to zapowiedź dalszych awansów K. v. Hohenzollerna.
>> Achr., s. 192.
1823 – We Lwowie zm. Franciszek Ksawery Poll /Pohl, von Pollenburg/, prawnik, burmistrz Lublina. Ur. w Kępie Tolnickiej k. Reszla. Pochodził z rodziny cudzoziemskiej, przybyłej na Warmię w XVI w. Był ojcem Wincentego Pola – poety, geografa i prof. UJ.
>> Or. SBWPKiZM, II, s. 87.
1824 – W nocy z 23 na 24 marca miasto Mrągowo w połowie zostało zniszczone przez pożar. Odbudowano je według całkowicie nowego planu.
>> Toe., s. 382.
1848 – Dobromiejskie mieszczaństwo na wieść o wybuchu rewolucji w Berlinie zaczęło wspólnie ze szlachtą organizować się, by w razie powstania wystąpić zbrojnie i „zarówno życie jednostek, jaki i ich własność zabezpieczyć”. W tym rejonie jeszcze przed 1848 rokiem spodziewano się, że ludność bezrolna przystąpi do samowolnej parcelacji majątków.
>> KMW 1960, s. 525.
1871 – W Międzyrzeczu k. Gorzowa Wlk. ur. Teodor Wotschke, ks. ewangel., badacz dziejów reformacji polskiej /zm. w Pratau k. Wirtembergii 11.09.1939 r./. Ogłosił wiele rozpraw o reformacji w Prusach Książęcych.
>> Or. SBWMiP, s. 337.
1889 – Ur. Franciszek Lemkowski, działacz ruchu polskiego na Powiślu /zm. w Pierzchowicach k. Sztumu 15.03.1937/.
>> Or. SBWMiP, s. 182.
1906 – W Podstolinie k. Sztumu ur. Agnieszka Rujnier, działaczka oświatowa na Powiślu. Była sekretarzem Towarzystwa Kobiet Polskich, skarbnikiem Towarzystwa Młodzieży i Kółka Śpiewaczego, współpracowała z „Młodym Polakiem w Niemczech”, czynny członek Zw. Polaków w Niemczech.
>> Or. SBWMiP, 1963, s. 248.
1919 – Stanisław Nowakowski poinformował Podkomisariat Naczelnej Rady Ludowej w Gdańsku, że strona niemiecka próbowała go przekupić, a gdy propozycja nie odniosła pożądanego skutku, przesłano mu wyrok śmierci.
>> Staw. Pl., s. 18.
1920 – Międzysojusznicza Komisja w Olsztynie wydała zarządzenie uznające strajki za czyny prawem wzbronione.
>> Staw. Pl., s. 488.
1922 – Delegacja Polsko-Katolickiego Towarzystwa Szkolnego na Warmię /w jej skład wchodzili m.in. ks. Karol Langwald i Jan Baczewski/ złożyła w rejencji olsztyńskiej petycję dotyczącą tworzenia szkół z polskim językiem wykładowym. Memoriał był poparty 800 podpisami. Przeprowadzona rozmowa ani późniejsza wymiana listów nie przyniosły rezultatu. Towarzystwu Szkolnemu prezes rejencji v. Oppen zarzucał, że podano nieprawdziwe dane nt. liczby dzieci w wieku szkolnym mówiących tylko po polsku.
>> Szkice Ol., s. 275; KMW 1995, s. 253; Łuk. IV.
– Sejm Rzeczypospolitej Polskiej podjął uchwałę o połączeniu Ziemi Wileńskiej z Polską. Równocześnie uchwalono, że 20 członków Delegacji Sejmu Wileńskiego uznano za posłów polskiego sejmu ustawodawczego. Obie uchwały przyjęto jednomyślnie. Przemawiali: marszałek Sejmu Wileńskiego oraz marszałek polskiego Sejmu Ustawodawczego.
>> Rusz. II, s. 176.
1927 – W Poznaniu zm. Zenon Eugeniusz Lewandowski, aptekarz, działacz narodowy, społ. i oświat. /ur. w Niewólnie 29.07.1859 r./. Studiował farmację na UJ. Od młodości interesował się losem ludności polskiej na Śląsku i Mazurach. Współzałożyciel wielu ważnych organizacji mazurskich. Walczył o autonomiczny charakter polskiego ruchu na Mazurach. Czynny w okresie plebiscytowym. Własnym kosztem organizował biblioteczki polskie, wydawał broszury i ulotki. Był delegatem Polski do Komisji Międzysojuszniczej w Paryżu, przewodniczył delegacji Mazurów, która domagała się od aliantów przyłączenia Mazur do Polski bez plebiscytu. I konsul RP w Olsztynie, krytyczny wobec Komisji Międzynarodowej, na której interwencję u rządu polskiego odwołany ze stanowiska konsula po dwóch miesiącach urzędowania.
>> Or. SBWMiP, s. s. 185–186; WEP, XIII, s. 257.
1939 – Hitlerowskie Niemcy przyłączyły do Rzeszy okręg kłajpedzki łącznie z portem. Stało się to w rocznicę urodzin cesarza Wilhelma I. Do Kłajpedy wkroczył 1 wschodniopruski pułk piechoty, stacjonujący w Królewcu oraz oddział kolarzy z Tylży.
>> Herw. Między, s. 219.
– W Sztabie Głównym WP zakończono, opracowane w pośpiechu, prace nad planem wojny z Niemcami. Generałowie wyznaczeni na dowódców armii otrzymali pisemne zadania i przystąpili do pracy nad szczegółami dotyczącymi obrony powierzonych im odcinków przyszłego frontu. Równocześnie w trybie alarmowym powołano pod broń pierwszą grupę rezerwistów. Front wschodniopruski miały obsadzić trzy związki operacyjne: Samodzielna Grupa operacyjna „Narew” /gen. bryg. Czesław Młot-Fijałkowski/, armia „Modlin” /gen. bryg. Emil Przedżymirski-Krukowicz/ oraz armia „Pomorze” /gen. dyw. Władysław Bortnowski/.
>> Rocz. Ol. 1963, V, s. 157–158; KMW 1985, s. 322.
1941 – W Mławie zm. Kazimierz Jaroszyk /pseud. i kryptonimy: Gottlieb spod Szczytna, Franek spod Wartenborka, Konrad, Swój, S., Sarmaticus, Obserwator, Egon, K.J./, red., dziennikarz, działacz społ.-narod. na Mazurach i Warmii /ur. w Poznaniu 19.12.1878 r./. związany z „Gazetą Olsztyńską” od 1898. W połowie lutego 1968 r. objął redakcję „Mazura” szczycieńskiego i w trudnych warunkach redagował pismo do wybuchu I wojny światowej, biorąc równocześnie udział w życiu społ.-polit. polskich Mazurów. Po zakończeniu wojny wrócił do Szczytna, wznowił „Mazura” i mimo najróżniejszych szykan redagował gazetę do 10.07.1920 r. Działalności na rzecz polskości Mazur nie zaprzestał mimo zagrożenia życia swojego i rodziny. Od początku roku 1921 był redaktorem „Gazety Olsztyńskiej” i przeniesionej do Olsztyna z Powiśla „Gazety Polskiej”, a od 1923 r. współredagował również „Mazurskiego Przyjaciela Ludu”. W 1928 opuścił Olsztyn, zamieszkał w Mławie, gdzie redagował „Głos Mławski”, współpracując z wieloma pismami Pomorza.
>> Or. SBWMiP, s. 141–142; WEP, XIII, s. 199; Wak. Ol., s. 368–370; Chł. WGO, s. 142.
1945 – „Worek”, w jakim znalazły się wojska niemieckie na pobrzeżu Zalewu Wiślanego na pn od ujścia Pasłęki miał rozmiary 20×5 km. Dowództwo niemieckie ograniczało się do takiego opóźniania natarcia radzieckiego, by umożliwić ewakuację możliwie dużej części sił na Mierzeję, skąd mogłyby odejść na zachód.
>> Rocz. Ol., 1963, V, s. 192–193; WiM 1972, nr 1, s. 5.
– W raporcie Pełnomocnika Rządu RP przy 3 Froncie Białoruskim płka Jakuba Prawina dla Prezesa Rady Ministrów Rządu Tymczasowego czytamy m.in. „Armia Czerwona spędza całe bydło /robocze, mleczne i zarodowe/ w określone punkty do swojej dyspozycji. To samo czyni z ziarnem, maszynami rolniczymi, traktorami, pojazdami, meblami itd.”.
>> Bar. Warmiacy, s. 15.
– W Giżycku uruchomiony został szpital.
>> Rocz. Med. Ol., s. 67.