19 stycznia

1390 – Najprawdopodobniej nad rzeką Ełk („an der Licke”) po raz kolejny książe Witołd odnowił przyjacielskie związki z zakonem. Posłał swą żonę z dziećmi do Rynu, obiecał również przekazanie Krzyżakom warowni Grodno.

>> Toe., s. 98; Gór. PkwP, s. 129.

1454 – Delegacja antykrzyżackiego Związku Pruskiego przybyła do króla polskiego i uzyskała od niego obietnicę pomocy.

>> Now. Hop, s. 236.

1480 – Stefan z NIdzicy (Stephan von Neidenburg) zatwierdzony przez papieża na biskupa chełmińskiego. Należał on do czołowych oligarchów lojalnych wobec królów polskich, bronił odrębności i przywilejów Prus Królewskich.

>> Or.SBWPKiM II, s. 161.

1520 – W. mistrz Albrecht pod osłoną nocy opuścił oblegany przez Polaków Pasłęk i udał się do Braniewa.

>> Bis.WP, s. 110.

1521 – Król Zygmunt I Stary osobnym pismem polecił władzom Elbląga zniszczenie zamku w Pasłęku. Polecenie zostało wykonane niezwłocznie. Armaty elblążanie zabrali do siebie; zwrócili dopiero w 1525 roku, po zawarciu pokoju.

>> Słow. Geograf. II, s. 331.

1532 – Na sejmie Rzeszy ogłoszono księcia Albrechta banitą, zarzucając mu bezprawną sekularyzację zakonu krzyżackiego i przywłaszczenie sobie tytułu udzielnego księcia.

>> Mał. Dcp, s. 58; KMW 1993, s. 167.

1638 – Odlany został największy dzwon kościoła w Węgorzewie. Świątynia węgorzewska w ogóle szczyci się starym wyposażeniem: organy zostały wykonane w 1651 r. (najstarsze na Mazurach), ołtarz główny pochodzi z roku 1652. Z tego samego okresu pochodzą także konfesjonały i ambona.

>> Węg., s. 86.

1691 – W Suszu skazano na spalenie na stosie kobietę oskarżoną o czary. Żona starosty Margaretha Schack von Wittenau uzyskała złagodzenie kary: skazaną najpierw ścięto, a dopiero potem spalono.

>> Ił., s. 76.

1766 – Rada Miasta Olsztyna wystosowała petycję do Kapituły Warmińskiej, protestując przeciw produkcji piwa i gorzałki na olsztyńskim zamku. Czytamy w niej: „teraz każdy będzie zmuszony brać piwo i wódkę z zamku i wszystkie karczmy upadną”. Kapituła, po zapoznaniu się z treścią pisma, podjęła stanowczą decyzję, by miasto Olsztyn surowo skarcić.

>> Sz.Ol., s. 102; Sz.DW, a. 300.

1813 – W ślad za resztkami cofającej się armii francuskiej do Ełku zawitał car Aleksander I. Na moście witał go archiprezbiter Tymoteusz Gisevius m.in. mówiąc: „Sire! Przyjmij łaskawie hołd radującego się, wychodzącego Ci na przeciw ludu!… Najłaskawszy Carze i Panie! Widzisz przed sobą wszystko – to wszystko są serca pełne podziwu, szacunku i miłości skierowanej ku Tobie – i oczy pełne łez radości na Twój widok – i do nieba wyciągnięte ręce o błogosławieństwo dla Ciebie, o opiekę i łaskę Wszechmogącego”. Car Aleksander przebywał na terenie Prus Wschodnich ponad tydzień, odwiedzając Pisz, Rozogi i Wielbark, skąd udał ię do Płocka.

>> Toe, s. 355-357.

1821 – w Nidzicy ur. Ferdynand Gregorovius historyk, pisarz.. Przyjaciel polskości. Swój majątek przekazał rodzinnemu miastu. Jego książkę „Idea polskości” wydano także w Polsce (Olsztyn 1991).

>> Kruk Sz., s. 325

1864 – Płk Walery Antoni Wróblewski, naczelnik wojenny w Grodzieńskiem, został ranny w potyczce pod Rutką Korybutową na Podlasiu. Przewieziony przez granicę austriacką, przedostał się do Francji, gdzie dwa lata później wszedł w skład kierownictwa Zjednoczenia Emigracji Polskiej. W 1871 jako generał dowodził paryskimi komunardami. Po upadku Komuny po raz drugi zaocznie skazany na śmierć. Zmarł śmiercią naturalną, pochowany w Paryżu na cmentarzu P?re Lachaise.

>> Bor. Pbp, s. 47; WEP XII, s. 511.

1880 – W Warszawie ur. Konrad Worwan-Nawrowski, działacz niepodl., dziennikarz, oficer armii francuskiej i WP. W sierpniu 1917 r. jako bliski współpracownik gen. Hallera udał się do Holandii, aby werbować Polaków do tworzącej się armii polskiej. Wrócił do kraju jako oficer wywiadu. Działał m.in. na Śląsku i Warmii. W 1920 roku przebywał w Olsztynie jako kier. biura prasowego PAT, nieoficjalnie wpółpracując ze Sztabem Generalnym WP. W 1921 roku przeniósł się na obszar Wielkopolski. Dalsze losy nieznane.

>> Or.SBWMiP, s. 336.

1920 – Oddziały WP wkraczają do Nowego Miasta n. Drwęcą oraz do Lubawy.

>> Nowe m., s. 100; Rucz.Ztl, s. 107.

1932 – Drugi dzień rozprawy sądowej o pobicie w Jedwabnie polskich organizatorów szkoły polskiej w Dębowcu (pow. Nidzica) oraz czynnej napaści tłumu na niemieckiego prokuratora i jego współpracowników. Proces trwał kilkanaście dni. Dwaj główni sprawcy napaści otrzymali wyroki po pół roku więzienia w zawieszeniu.

>> Boe., s. 237-244.

1934 – W Nowym Lipowcu k. Szczytna zm. August Szarkowski (ur. 5.8.1902 we wsi Łuka k. Szczytna), działacz społeczny i oświatowy na Mazurach. Redaktor odpowiedzialny „Mazurskiego Przyjaciela Ludu”, był kolporterem „Mazura”, członkiem Komisariatu „Mazowsze” Związku Polskich Towarzystw Szkolnych i Niemczech. Od 1930 r. działacz w Związku Polaków. Duże zasługi położył jako popularyzator książki i prasy polskiej.

>> Or.SBWMiP, s. 304.

1939 – W Barczewku k. Olsztyna zm. Karol Langwald (senior), ur. 31.3.1860 na Warmii, działacz warmiński, rolnik. Członek Rady Nadzorczej olsztyńskiego Banku Ludowego. Długoletni członek sejmiku powiatowego, gdzie godnie reprezentował ludność polską. Podczas plebiscytu był mężem zaufania Warmińskiego Komitetu Plebiscytowego. Dwukrotnie jako przedstawiciel ludności polskiej kandydował do parlamentu niemieckiego. Działał także w Związku Polaków w Niemczech.

>> Or.SBWMiP, s. 181.

1940 – W obozie koncentracyjnym Sachsenhausen zamordowana Jana Bauera (ur. 16.8.1904 w Unieszewie k. Olsztyna), nauczyciela szkół polskich. Był współorganizatorem szkoły polskiej w swej rodzinnej wsi. Działał w Związku Harcerstwa Polskiego. Walnie przyczynił się do wzrostu liczby szkół polskich na Pomorzu Zachodnim. Represjonowany przez władze niemieckie. Po odbyciu kary (jeden rok więzienia) pracował wśród Polonii drezdeńskiej oraz w Kolonii, gdzie organizował kursy języka polskiego. W 1939 roku aresztowany na Warmii.

>> Or.SBWMiP, s. 52, Bursz.Szl., s. 308-309; Boe, s. 292-293.

1945 – Wojska radzieckie zbliżają się do Nidzicy. 3 korpus kawalerii gwardii pod dowództwem gen. Oślikowskiego opanował Janowo, by następnie kierować się na Olsztyn. Olsztyn bombardowany, oznaki paniki, wydano rozkaz o ewakuacji, ludność zaczyna opuszczać miasto, uchodząc w kierunku Dobrego Miasta i Lidzbarka Warm.

>> Sob.Om-m, s. 246, 247; WiM 1972, nr 1, s. 5; Wach. Placówka, s. 41.

– W Przasnyszu na skutek ran odniesionych podczas działań wojennych zm. Edward Martuszewski (ur. 20.9.1893 w Starym Sączu), nauczyciel. W l. 1931-1933 był wykładowcą Seminarium Nauczycielskiego w Lubawie. W 1934 nauczycielem szkoły powszechnej w Lubawie, 1934-1938 p.o. kierownika szkoły powszechnej w Działdowie.

>> KMW 1961, s. 268.

Kalendarz Historyczny został sporządzony przez Bronisława Sałudę