19 listopada

1367 – Zjazd Hanzy w Kolonii powołał, przy obecności dwóch rajców z miasta Elbląga oraz posłów z Torunia i Chełmna, tzw. Konfederację Kolońską przeciw Danii. Rychło do tej konfederacji przystąpiła większość miast Hanzy w strefie Bałtyku.
>> KMW 1988, s. 223–224.

1520 – Rada miasta Barczewa zaapelowała do bpa warm. Fabiana Luzjańskiego o szybkie dostarczenie prochu i powiększenie załogi, by móc dochować wierności i skutecznie się bronić przed Krzyżakami. Pomoc nadeszła w końcu listopada.
>> Bis. WP, s. 367.

1555 – Książę Albrecht podpisał dokument zatwierdzający dziedziczne sołectwo braciom Mikołajowi, Andrzejowi i Hanuszowi. Akt ten przechowywany był w rodzinie Ottona Wilamowskiego w Skurpiu /Działdowszczyzna/, zaginął w 1945 roku.
>> Suker. Dawno, s. 68.

1580 – Do Lidzbarka Welskiego przybył król Stefan Batory. Wiadomo, że przebywał tu do 25 listopada. Celu jego tu pobytu nie udało się ustalić.
>> Dział., s. 132.

1617 – W Elblągu zm. Wendel Bodenhausen /ojciec/, drukarz. Uruchomił drukarnię w 1604 roku. Tłoczył głównie rozprawy profesorów miejscowego gimnazjum i okolicznościowe panegiryki w języku niemieckim.
>> Choj. Szkice, s. 59.

1619 – Biskup warmiński Szymon Rudnicki poświęcił nowy kościół w Brąswałdzie. Zbudowany był na kamiennych fundamentach świątyni drewnianej, która spłonęła doszczętnie.
>> Zien. Śladami, s. 69.

1646 – W Barczewie ur. Andrzej Krueger /zm. 4.02.1712 w Wilnie/, jezuita, teolog i prawnik. Kształcił się w Wilnie. Nadworny teolog bpa warm. J.S. Zbąskiego, prof. Akademii Wileńskiej.
>> Or. SBWPKiZM I, s. 159–160.

1733 – Dziedzic miasta Iława wezwał mieszczan i przeczytał im pismo rządu pruskiego, dotyczące obowiązku składania wiernopoddańczej przysięgi. Na zebraniu obrzucił radę miejską stekiem obelg za to, że szukała poparcia u radcy wojennego w obronie swych praw: „Wy szubrawcy, łajdaki, parobcy! Wy chcieliście przeciwko mnie występować? /…/ Ja tu jestem panem!”.
>> Rocz. Ol. 1972, X, s. 241.

1808 – ukazała się ustawa, znosząca na terenie Prus różnice pomiędzy miastami królewskimi a dziedzicznymi, które przestały podlegać władztwu gruntowemu szlachty. Zniknął kolejny przeżytek feudalny.
>> Rocz. Ol., 1972, X, s. 239; KMW 1995, s. 352; Lich. Kętrz., s. 47–48.

1836 – Staroobrzędowcy, którzy otrzymali pozwolenie osiedlenia się w Prusach Wschodnich, mieli obowiązek złożenia specjalnie dla nich przeznaczonej przysięgi. Zaprzysiężenie musiało się odbywać w obecności urzędnika, przez podniesienie dwóch palców prawej ręki w górę, przy równoczesnym położeniu lewej dłoni na sercu i trzykrotnym wypowiedzeniu słów „jej, jej, jej”.
>> Iwaniec, s. 115.

1842 – W Waplewie k. Nidzicy spłonęła szkoła. Miał ją podpalić z zemsty poprzedni nauczyciel. Nowo mianowany nauczyciel z rodzicami ledwo uszedł z życiem.
>> Mart. Coś, s. 134.

1848 – Podczas wiecu w Giżycku omal nie doszło do zamieszek. „Gdy jeden mówca wyłuszczał polskim wyborcom i gościom sytuację polityczną w ich ojczystej mowie”, dwaj obszarnicy niemieccy, nie rozumiejąc, o co chodzi, dążyli do sprowokowania zajścia.
>> Wak. Giż., s. 65.

1884 – Wyszedł ostatni 47 numer pisma „Mazur” drukowanego w Ostródzie u K.E. Salewskiego, a redaktorem był Jan Karol Sembrzycki z Tylży.
>> KMW 1965, s. 358.

1885 – W Murzynowie k. Inowrocławia ur. Lucjan Latosiński. Początkowo był nauczycielem w poznańskiem. Urlopowany w latach trzydziestych do pracy w szkołach polskich w Niemczech. Był nauczycielem polskich szkół w Jarotach i Stanclewie na Warmii oraz w Głomsku na Pograniczu. Na własną prośbę odwołany do kraju w 1934 roku. W dostępnych materiałach biograficznych brak pełnej zgodności w ocenie.
>> Fil. Wopt, s. 88–90; Or. SBWMiP, s. 181.

1893 – W Olsztynie staraniem Towarzystwa „Zgoda” amatorzy wystawili krotochwilę Adama Aspisa „Adam i Ewa” oraz komedię Władysława Bełzy „Słowiczek”. Na scenie odtańczono ponadto krakowiaka oraz mazura. Oba tańce były prezentowane w strojach narodowych.
>> Jas. Ś., s. 365.

1919 – W Warszawie powstał Mazurski Związek Ludowy. Była to inicjatywa znanego działacza mazurskiego Fryderyka Leyka, on też stanął na czele związku. Celem organizacji było skupienie pod jednym sztandarem całej ludności mazurskiej. Statut związku podkreślał przynależność Mazurów do narodu polskiego. Równocześnie opowiadano się za utworzeniem województwa mazurskiego o znacznej autonomii. W statucie zawarte było poparcie uchwał sejmu polskiego dotyczących reformy rolnej.
>> Staw. Pl., s. 507; Or. SBWMiP, s. 189.

– W Filharmonii Warszawskiej odbył się koncert Feliksa Nowowiejskiego, który został zorganizowany w porozumieniu z Warmińskim Komitetem Plebiscytowym. Dochód z tego koncertu kompozytor przeznaczył w całości na wydatki związane z przygotowaniami plebiscytowymi na Warmii. W programie: wyjątki z oratorium „Quo vadis”, „Znalezienie św. Krzyża” oraz „Śmierć Ellenai z Anhellego”.
>> Boehm, FN, s. 64–65.

1922 – W głosowaniu uzupełniającym do sejmu pruskiego z listy krajowej uzyskał mandat Jan Baczewski z Gryźlin na Warmii.
>> Łuk. IV, s. 181–182.

1926 – Jan Baczewski jako prezes Związku Polskich Towarzystw Szkolnych w Niemczech otrzymał od rządu polskiego wiadomość o odmowie wyasygnowania funduszy na budowę gimnazjum polskiego w Olsztynie.
>> KMW 1995, s. 264.

1943 – Wydawaną przez hitlerowców „gadzinówkę” dla Polaków w Olsztynie pt. „Ilustrowany Nowy Czas” przeniesiono do Ciechanowa. Gazeta ta wychodziła od 1940 roku dwa razy w tygodniu, drukowana była na maszynach zarekwirowanych Pieniężnym. Brak informacji, ile czasu owa „gadzinówka” tłoczona była w Ciechanowie. Wiadomo natomiast, że w końcu 1944 i na początku 1945 roku „Ilustrowany Nowy Czas” drukowany był znów w Olsztynie.
>> Choj. Szkice, s. 183–184; Sz. Ol., s. 187.

1945 – Uzbrojona grupa ROAK napadła na majątek Durąg oraz rozbroiła posterunek MO w Szyldaku. Obydwie miejscowości w pobliżu Ostródy.
>> Łuk. O nową, s. 62.

Kalendarz Historyczny został sporządzony przez Bronisława Sałudę