17 marca

1230 – Jednym z najstarszych dokumentów, dotyczącym działalności dyplomatycznej zakonu na północy Mazowsza, jest przygotowany do uwierzytelnienia akt datowany w Płocku. Mówi on o pertraktacjach między Krzyżakami i bpem płockim Gunterem, który wspomnianego dokumentu nie potwierdził swoim podpisem ani pieczęcią.
>> KMW 1971, s. 389.

1398 – Z Gdańska wyruszyła wyprawa krzyżacka, mająca na celu zajęcie Gotlandii. Opanowanie tej wyspy miało zapewnić zakonowi panowanie w północnej części Bałtyku. Wzięło w niej udział 4 tys. osób i 400 koni.
>> KMW 1965, s. 125.

1514 – Mikołaj Kopernik wpłacił do kasy kapituły we Fromborku I ratę w wysokości 75 grzywien jako zaliczkę za budynek kurii, na której terenie urządził swoje obserwatorium astronomiczne. Dwie następne raty uiścił w r. 1516, w czym pomocny mu był spadek, jaki otrzymał po zmarłym wuju bpie Łukaszu Watzenrode.
>> KMW 1993, s. 147; Pag. Obser., s. 45.

1520 – Z Kłajpedy do Danii wypłynęli pełnomocnicy w. mistrza Albrechta, gdzie mieli starać się o pomoc zbrojną przeciw Polsce. W tym samym czasie gdańszczanie starali się 4 statkami i kamieniami zablokować Cieśninę Bałgijską. Zamiar ten został zrealizowany tylko połowicznie; był to jednak dopiero początek aktywności floty gdańskiej, która miała trwać kilkanaście miesięcy.
>> Bis. Wp, s. 230, 485.

1521 – Kasztelan gdański Jan Baliński dokonał inspekcji Elbląga. Wysłał on 50 konnych pod Tolkmicko, gdzie w porcie w oczekiwaniu na pomyślne wiatry stało 20 statków krzyżackich z 3 tysiącami pieszych, którzy mieli dokonać inwazji na obszary w delcie Wisły.
>> Bis. Wp, s. 403.

1522 – Na zjeździe stanów Prus Królewskich w Grudziądzu /17–21.03.1522/ kapitułę warm. reprezentowali kanonicy Mikołaj Kopernik i Tiedeman Giese. Wystąpili oni tam ze skargą na bezprawia krzyżackie, którzy m.in. zmuszają poddanych bpa warm., by za przewóz towarów przez ich terytorium uiszczali opłaty w grzywnach pruskich. Na tymże zgromadzeniu Mikołaj Kopernik wygłosił traktat o monecie.
>> KMW 1966, s. 454; KMW 1968, s. 633.

1535 – Do ratusza w Malborku przybyli posłowie księcia pruskiego Albrechta, który proponował radcom Prus Królewskich zawarcie sojuszu wojskowego na zasadzie zjednoczenia sił zbrojnych. Książe Albrecht obiecywał pomoc Prusom Królewskim w wypadku agresji i wzajemnie prosił o takie zapewnienie ze strony Prus Królewskich.
>> Mał. DcP, s. 155–156.

1579 – Dziedzic dóbr Otry w komorze barczewskiej i Wipsowo w komorze jeziorańskiej został pozbawiony własności przez bpa Marcina Kromera. Przyczyną tej dotkliwej kary był fakt odmowy przez 9 lat złożenia obowiązującego homagium. Mikołaj Plutowski /Płotowski/ w marcu następnego roku ukorzył się, złożył przyrzeczenie lennicze i odzyskał utracone dobra.
>> Sz. DW, s. 75.

1618 – W owym dniu wypłacono „90 marek z łaskawego polecenia Jego Elektorskiej Mości /chodzi o Jana Zygmunta – B.S./, to jest 50 talarów i 36 groszy, pewnemu Stockfishowi, którego Jego Elektorska Łaskawość wysłała do Elbląga, by sprowadzić stamtąd angielskich komediantów”. Aktorzy pozostali w Królewcu do czerwca 1619 r., kiedy wypłacono im za służbę 200 guldenów. W następnym miesiącu angielscy aktorzy występowali w Gdańsku.
>> KMW 1989, s. 28.

1627 – Król Zygmunt III Waza wydał mandat, w którym nie zważając na protesty Gdańska napisano: „Przeto żądamy od Was, żebyście nie zasłaniając się żadnymi trudnościami i przeszkodami, pozwolili naszym komisarzom, ustanowionym w Gdańsku, wszystkie okręty, nadające się do celów wojennych, tak w porcie, jak poza nim, aresztować, zatrzymywać, przerabiać, uzbrajać i wyprowadzać na morze przeciw nieprzyjacielowi na pożytek Królestwa i naszych prowincji”.
>> Lepszy, Dzieje, s. 229.

1721 – Król pruski Fryderyk Wilhelm I w odpowiedzi na zażalenie luterańskiego kaznodziei z Królewca, nie zgadzając się z nim, wydał zarządzenie, w którym m.in. czytamy: „Propozycja /…/ aby doczesnymi karami i surowymi groźbami nakłaniać ludzi do chrzczenia dzieci czy nawet do przyjmowania komunii świętej, trąci papiestwem i my takiego sposobu nie pochwalamy”.
>> Toe., s. 291.

1751 – W Olsztynie otwarto pierwszą aptekę. Mieściła się ona w jednym z domów w Rynku.
>> Wak. Ol., s. 395.

1794 – W Tarnowie ur. Józef Zachariasz Bem /zm. 24.02.1850 r. w Aleppo, Syria/, gen. wojsk polskich, węg. i tureckich. M.in. brał udział w obronie Gdańska. W czasie powstania listopadowego odznaczył się pod Iganiami i Ostrołęką brawurowym kierowaniem artylerią. Autor szeregu prac teoretycznych z zakresu wojskowości. Walczył na barykadach wielu rewolucji XIX w.
>> WEP, I, s. 693.

1807 – W nocy z 17 na 18 marca polski podjazd z dywizji gen. Józefa Zajączka, zdążający spod Nidzicy w kierunku Pasymia, został zaatakowany i rozbity. Kozacy owej nocy atakowali także Polaków w okolicy Dębowca. Tu spotkali się jednak ze zdecydowanym oporem. Wykonano przeciwuderzenie i odrzucono Kozaków za rzekę Omulew.
>> Nad. Gen. JZ, s. 333–334.

1813 – Odezwa króla pruskiego Fryderyka Wilhelma III „Do mego narodu”, w której apelował, by wszyscy chwycili za broń i walczyli przeciw Napoleonowi. Monarcha zwracał się do Brandenburczyków, Prusaków, Ślązaków, Pomorzan i Litwinów. Nie uważał jednak za stosowne zwrócić się do Mazurów czy Warmiaków, znaleźli się oni w tym dokumencie pod imieniem Prusaków.
>> KMW 1985, s. 257.

– W Piszu zm. Marcin Gisevius /Gizewiusz/, ur. w Ostrymkole 3.05.1762 r., pedagog, syn pastora Tymoteusza. Studiował na uniw. w Królewcu, gdzie obok teologii uczęszczał do Seminarium Polskiego. W 1794 roku został rektorem szkoły miejskiej, tzw. Łacińskiej w Piszu, w której językiem wykładowym był polski. Był zdolnym pedagogiem i dobrym mówcą. Ożenił się z córką burmistrza piskiego, a jego syn Gustaw /także pastor/, znany jest jako obrońca języka polskiego na Mazurach.
>> Or. SBWPKiZM, I, s. 66.

1848 – W Królewcu doszło do wielkiej demonstracji. Policja wskazywała na łączność tych rozruchów z konspiracją polską, tym bardziej stało się to oczywiste, gdy wśród demonstrantów znaleźli się polscy studenci, a jednym z głównych organizatorów wystąpień okazał się Polak nazwiskiem Mazur, który studiował na królewieckim uniwersytecie i który miał powiązania z uczestnikami Seminarium Polskiego. Władze zareagowały dalszym ograniczeniem autonomii seminarium.
>> KMW 1957, s. 139.

1865 – Chłopi ze wsi Lipowiec k. Wielbarka wystosowali petycję do cara rosyjskiego, prosząc o nadział ziemi i umożliwienie przesiedlenia się do Królestwa Polskiego. Oto uzasadnienie tej prośby: „… Tu iest nam bardzo cięsko, że nie mamy swoiego wyziwienia w kraiu nasego najaśniejszego Króla Pruskiego, przez to nie mamy na czem praczowac, nie mamy żadnego gruntu dla tego musem wiele głodu i wiele ucysków ucierzpiec”.
>> KMW 1960, s. 256–257.

1892 – W Nowej Wilejce urodziła się Jadwiga Złotucho. Obecnie mieszka w Ostródzie. W marcu 2000 r. obchodziła swoje 108 urodziny. Doczekała się 4 praprawnuków.
>> GO 1999, marzec 19–21, s. 3.

1904 – W Laskowicach k. Prabut ur. Franciszek Wieczorek /zm. 6.07.1954 w Miranach /Mirowicach/ k. Sztumu/, murarz, działacz społ.-oświatowy na Powiślu. Był członkiem zarządu sztumskiego Towarzystwa Młodzieży i oddz. powiatowego Zw. Polaków w Niemczech. Prowadził polską bibliotekę w Miranach. Śledzony przez policję z powodu częstych wyjazdów do Polski. Aresztowany pod zarzutem szpiegostwa, skazany na 5 lat więzienia, mimo nie udowodnienia winy. Po odbyciu kary więziony w Sachsenhausen, Dachau, Mauthausen i w Linzu. W hitlerowskich więzieniach i obozach koncentracyjnych nabawił się gruźlicy.
>> Or. SBWMiP, s. 327.

1919 – Oddziały Grenzschutzu penetrują pow. mrągowski i puszczę piską. Szczególnie podejrzana wydaje się wieś Stara Ukta i karczmarz Kiefel wspomagany przez filiponów. Władze dopatrują się w poczynaniach ludności tego rejonu sympatii propolskich, gdyż nie chcą oni brać udziału w antypolskich hecach. Landrat mrągowski jest przekonany, że w okolicznych wioskach zgromadzono znaczne ilości broni, opierając swoje przypuszczenie na tym, że podczas pożaru, który strawił zabudowania kolejarza Cichego, wybuchła nagromadzona tam amunicja.
>> KMW 1958, s. 28.

1920 – Komendant naczelny Straży Mazurskiej ppor. Jan Niemierski melduje o pospiesznej organizacji Straży Mazurskiej w powiatach objętych plebiscytem. Informuje również o zapotrzebowaniu na broń, możliwościach i o cenach jej zakupu na miejscu /w tym także ze źródeł pokątnych/.
>> Staw. Pl., s. 165, 167.

– W Olsztynie odbyła się uroczystość ponownego zawieszenia godła państwowego RP na gmachu konsulatu polskiego. Było to zadośćuczynienie za zniewagę, jakiej się dopuścili niemieccy szowiniści w dniu 9 marca 1920 r. Przebieg uroczystości za komunikatem Polskiej Agencji Telegraficznej: „Dwa oddziały wojsk koalicyjnych, angielski i włoski, prezentowały broń. Przedstawiciel Ententy, płk Bennet, przemówił do przedstawiciela rządu polskiego, na które to przemówienie, konsul nasz p. Lewandowski odpowiedział”. Ceremoniał przewidywał, że burmistrz Olsztyna Zuelich i komendant Sicherheitswehry mjr Oldenburg, zgodnie z decyzją Komisji Koalicyjnej, wyrażą żal i ubolewanie za wyrządzoną Polsce zniewagę. Wymienieni nie raczyli zjawić się na uroczystości. Za tę ostentacyjną niesubordynację ponieśli konsekwencje: zostali 24.03.1920 r. wydaleni z terenu plebiscytowego.
>> KMW 1983, s. 461–464.

1926 – W Ełku ur. Siegfried Lenz, znany pisarz niemiecki. Zaraz po maturze został zmobilizowany, by – jak sam wyznaje – „służyć pod rozkazami człowieka zwanego Hitlerem i być naocznym świadkiem druzgoczącej klęski i zagłady…”. Po wojnie studiował w Hamburgu filozofię, literaturę i anglistykę. Przez pewien czas był redaktorem w „Die Welt”. Debiutował w 1951 r. powieścią „W powietrzu były jastrzębie”. Z ziemią mazurską związana jest jego twórczość opiewająca uroki tej krainy i ludzi znanych z dzieciństwa „Urocza Sulejka”. Pisarz unika polityki, obce są mu tendencje rewizjonistyczne, interesuje się głównie trudnymi sprawami moralno-etycznymi człowieka. Wiele jego książek zostało przetłumaczonych na polski. Jest pisarzem głęboko zaangażowanym w przezwyciężanie złej przeszłości i jej skutków. Autor 11 powieści i wielu tomów opowiadań. Napisał 5 utworów scenicznych, wiele słuchowisk radiowych oraz 4 tomy esejów. Temat mazurski pobrzmiewa w większości jego utworów. Laureat wielu nagród literackich, w tym także międzynarodowych. Doctor honoris causa uniwersytetu hamburskiego.
>> WiM 1967, nr 4, s. 20; Chł. Pr. Wsch., s. 50–52; Kron. XX, s. 353.

1930 – Podpisany został polsko-niemiecki traktat handlowy. Wyłączając socjaldemokratów, czynniki oficjalne Prus Wschodnich odniosły się do tego faktu krytycznie. Sejmik wschodniopruski uchwalił rezolucję wzywającą rząd Rzeszy do nie ratyfikowania tego dokumentu.
>> KMW 1966, s. 290.

1931 – W czasie posiedzenia sejmiku wschodniopruskiego w Królewcu nadprezydent Siehr stwierdził, że reklama książki Nitrama „Napad na Prusy Wschodnie” /chodziło oczywiście o wkroczenie wojsk polskich – B.S./ wywołała w niektórych miejscowościach tak wielką panikę, że ludność masowo wycofywała oszczędności, a kupcy przestali udzielać kredytu.
>> KMW 1967, s. 504–505.

1937 – Ukazało się zarządzenie wykonawcze do ustawy o ochronie granic Rzeszy i o środkach odwetowych. Dokument dotyczył przede wszystkim terenów zamieszkanych przez mniejszość polską, był to swego rodzaju wstęp do wprowadzenia prawa nadgranicznych wywłaszczeń bez odszkodowania.
>> Wrzes. Rp/WMiP, s. 283.

1938 – Polska wystosowała do rządu Republiki Litewskiej ultimatum wymuszające na słabszym sąsiedzie nawiązanie stosunków dyplomatycznych. Bezpośrednią przyczyną tego posunięcia był incydent graniczny, podczas którego został śmiertelnie raniony żołnierz KOP.
>> Mak. Litwini, s. 304–305.

1945 – Padł desperacko broniony Malbork. Nocą odbyła się rozmowa marszałka A.M. Wasilewskiego z J. Stalinem, który wyznaczył 22 marca na zlikwidowanie zgrupowania lidzbarskiego w Prusach Wschod., Wasilewski oponuje, proponując likwidację zgrupowania lidzbarskiego do 25–28 marca.
>> Dol. Walki, s. 198; Wasil. Dzieło, s. 576.

– W Wejherowie zm. Wacław Osiński, ks. katol., wybitny działacz warmiński /ur. w Sztumskim Polu 2.12.1868 r./. Posługę duszpasterską sprawował w Gietrzwałdzie, Opaleńcu, Butrynach. Przez pewien czas związany z niemiecko-katol. partią Centrum. W 1905 r. redagował „Warmiaka”. Współpracował z „Gazetą Olsztyńską”. Odznaczył się dużą aktywnością w okresie plebiscytu. Był bardzo dobrym mówcą. Jesienią 1920 r. wspólnie z J. Baczewskim udał się do Warszawy, by premierowi W. Witosowi i Ministerstwu Spraw Zagranicznych przedstawić sytuację ludności polskiej w Prusach Wschod. Prześladowany przez władze niemieckie, jak i kościelne. W 1933 r. przeszedł w stan spoczynku, zamieszkał w Olsztynie i dalej sprawował kierowniczą rolę w ruchu polskim na Warmii. W 1939 r. aresztowany i osadzony w obozie konc. Hohenbruch, po zwolnieniu za pomoc niesioną polskim jeńcom wojennym skazany na 9 m-cy więzienia. W 1944 r. jesienią przymusowo ewakuowany. Zmarł w kilka dni po opanowaniu Wejherowa przez wojska radzieckie.
>> Or. SBWMiP, s. 240.

– Uroczyste zaślubiny polskich żołnierzy z Bałtykiem w Kołobrzegu.
>> Per. Wielkie, s. 523.

Kalendarz Historyczny został sporządzony przez Bronisława Sałudę