1332 – W. mistrz zakonu Ludwig von Braunschweig wydał przywilej przenoszący miasto Bartoszyce w nowe miejsce. Początkowo zlokalizowane ono było na lewym brzegu Łyny. Miejsce w zakolu rzeki po jej przeciwnej stronie, między dwoma jeziorkami uznano za bezpieczniejsze.
>> Hryc. Bart., s. 46.
1454 – Zdobyty został przez siły Związku Pruskiego zamek krzyżacki w Pasłęku.
>> WiM zarys, s. 169.
– Wielki mistrz wysłał pismo do króla polskiego prosząc o pośrednictwo „w sporze” z poddanymi, równocześnie przepraszając, że czyni to tak późno. Nim pismo dotarło do adresata, polski monarcha już wypowiedział wojnę Krzyżakom, czyniąc zadość prośbom poselstwa Związku Pruskiego, które dzień wcześniej, oskarżając zakon o ucisk poddanych, prosiło króla o przyłączenie Prus do Korony.
>> Gór. PkwP, s. 220.
– Rada miasta Gdańska wystosowała pismo do sejmiku toruńskiego, ujmując się za „biednymi chłopami, którzy są krzywdzeni, rabowani i niszczeni przez różnych panów na wsi i w mieście”. Rajcy gdańscy, we wspomnianym liście, proszą, by sejmik wpłynął na panów, by przestali chłopów uciskać. Kilka dni później torunianie wysłali odpowiedź, wynika z niej, że wydali zarządzenia, zabraniające krzywdzić i rabować wieśniaków.
>> Zi. Powstanie, s. 56–57.
1520 – Oblegana przez wojska polskie załoga krzyżackiego Pasłęka, triumfowała. Polacy nie mieli ciężkiej artylerii, brakowało im żywności. Byli zmuszeni do zwinięcia oblężenia. Radość swą manifestowali, wywieszając na jednej z wież zdobytą wcześniej polską chorągiew z przywiązanym do niej kotem. W tym samym dniu Mazowszanie odstąpili od oblężenia Nidzicy.
>> Bis. WP, s. 115, 128.
1600 – Spłonął na stosie więzień świętej inkwizycji – Giordano Bruno. Kara została mu wymierzona między innymi za obronę i upowszechnianie teorii Mikołaja Kopernika. Wyrok zatwierdził papież Klemens VIII. Już na stosie kat zakneblował skazańcowi usta, Kościół obawiał się bowiem jego słów. Usta kneblowano podczas egzekucji drewnianym kołkiem, niekiedy zaś dziurawiono język rozpalonym żelazem.
>> Haasl. Zbrod., s. 282.
1636 – Król Władysław IV po raz drugi w tym samym roku odwiedził Królewiec. Nieprzypadkowo najprawdopodobniej zamieszkał nie na zamku, lecz u mieszczanina von Mollen w Knipawie. Monarcha starał się wygrywać nastroje mieszczan przeciw elektowi, czego dowodem jest m.in. przyznanie Królewcowi przywileju samodzielnego nakładania podatków.
>> KMW 1992, s. 253; Rad. Pam., I, s. 515.
1639 – Książę Kurlandzki Jakub składa układami przewidziany uroczysty hołd królowi polskiemu. Uroczystość odbyła się w Wilnie. Z wdzięczności za udzielenie inwestytury książę Jakub „wyliczył królowi 70 tys., królowej 30 tys. złotych”.
>> Rad. Pam., II, s. 119.
1656 – Porażka wojsk polskich dowodzonych przez regimentarza Stefana Czarnieckiego pod Gołębiem. O dzielności polskiej jazdy z uznaniem pisali Szwedzi w piśmie ulotnym wydanym w dwóch edycjach w Elblągu. Brandenburczycy okupują Olsztyn /do końca 1657 r./.
>> Wak. Ol., s. 395., KMW 1985, s. 9; WEP II, s. 694.
1795 – Bp Ignacy Krasicki w swym liście do brata Antoniego pisze z Berlina: „Zgadnij WMPan, co jest za przyczyna… pisania mojego, oto ta, iż mi potrzeba węgierskiego wina. Proszę bardzo takiego, które by było stołowe, białe, brzoskwiniowate, choćby miała beczka kosztować 25 albo 30 czerwonych złotych, zamówić dla mnie beczek 6. I antałków, choćby jeszcze lepszego, ze dwa albo trzy. Oprócz tego zaś starego, wytrawionego, driakwią pachnącego, choćby i sto dukatów kosztowało, beczkę lub dwa antały”. Wiadomo, że niezadługo książę bp warmiński miał być powołany na urząd arcybpa gnieźnieńskiego, więc nietrudno się domyślić, na jaką to okazję wino ono miało być potrzebne.
>> Caz. Kbp, s. 349–350; Kor. IK, t. II, s. 649–650.
1807 – W drodze na kwatery zimowe Napoleon zatrzymał się w Górowie w domu parafialnym u proboszcza Karola Wilhelma Koba, z którym rozmawiał przez kwadrans. Ks. Kob skarżył się, że został obrabowany i raniony w rękę przez żołnierza francuskiego. Napoleon rozkazał wypłacić pastorowi odszkodowanie i rano odjechał w kierunku Miłakowa.
>> Hryc. Bart., s. 109; Wak. Ol., s. 150.
– W Giżycku pokazał się oddział polskich ułanów, a następnego dnia stacjonowały tu już dwa polskie korpusy. Jeden pod dowództwem gen. Zajączka, drugi pod wodzą gen. Jana Henryka Dąbrowskiego. Wojska ułożyły się pod miastem, Zajączek zajął kwaterę w mieście, a Dąbrowski na zamku. Gen. Zajączek witającym władzom obiecał, że będzie miasto chronił i przyrzeczenia dotrzymał.
>> Wak. Giż., s. 62.
1832 – Komitet Narodowy Polski w odezwie do ludów Europy: „Okrzyczana sprawiedliwość i łagodność rządu pruskiego dziś pokazała się w prawdziwym świetle. Morderstwo /chodziło o wypadki w Fischau/ na bezbronnych braciach naszych świeżo w Prusach spełnione /…/ stało się na ziemi, co niegdyś była polską; nie zapomnimy, że przodkowie tych, co spełnili morderstwo, byli hołdownikami Polaków”.
>> KMW 1988, s. 308.
1836 – Ur. Franciszek Hipler, wybitny znawca dziejów Warmii, profesor braniewskiego Liceum Hosianum.
>> Wak. Ol., s. 396.
1846 – Od tej daty do 10 marca w Bielicach k. Biskupca Pomors. Przebywał spiskowiec polski, nawołujący do powstania. Pochodził z Ryńska spod Torunia, nazywał się Józef Krzemiński, alias Mierzyński, zatrudniony był jako parobek w gorzelni. Miejscowy landrat podejrzewał, że w agitacji pomagało mu katolickie duchowieństwo. Jednak w meldunku do rejencji kwidzyńskiej nie wymienił żadnego nazwiska.
>> Ił., s. 110.
1889 – W Gnieźnie ur. Józef Gieburowski /zm. 22.05.1970 w Kurytybie, Brazylia/, dyplomata, dziennikarz. Studia ukończył we Lwowie. W 1919–1920 był sekretarzem konsulatu w Nowosybirsku. W latach 1919-1920 pracował w Olsztynie jako kier. Agencji Konsularnej, przeniesiony na Powiśle do 1929 r. kierował polskim konsulatem w Kwidzynie. Po powrocie do Olsztyna był kierownikiem konsulatu do czerwca 1934 r. Inicjował ciekawe akcje propagandowe, ceniony jako znawca stosunków narodowościowych w Prusach Wschod. Od maja 1936 r. do końca wojny był konsulem generalnym w Kurytybie /Brazylia/ i tam zm. 22.05.1970 r.
>> Or. SBWMiP, s. 110–111.
1894 – Zm. w Brąswałdzie Herman Macherzyński, proboszcz tamtejszej parafii. Pochodził spod Ornety lub z samej Ornety, był Niemcem, języka polskiego uczył się właściwie do końca życia. Bardzo ciepło wspomina go Maria Zientara Malewska /każdego dnia na plebanii wszystkie dzieci szkolne otrzymywały pajdę razowego chleba i kubek mleka/. Zapoczątkował budowę nowego, brąswałdzkiego kościoła.
>> Zien. Ślad., s. 73–75.
1895 – Teatr amatorski Towarzystwa katolickiego „Zgoda” ponownie wystawił w Olsztynie „Flisaków” Ludwika Władysława Anczyca oraz dwuaktową komedię Piotra Kołodzieja „Dziesięć tysięcy marek”.
>> Wak. GO, s. 148.
1912 – Wyrokiem Królewskiej Izby Karnej w Królewcu redaktor „Gazety Olsztyńskiej” Seweryn Pieniężny został ukarany grzywną 200 marek z możliwością zamiany na 14 dni aresztu. Była to pierwsza sądowa represja dla młodego dziennikarza, który dopiero rozpoczął karierę wydawcy.
>> Chł. SP, s. 37.
1913 – We wsi Módłki k. Nidzicy ur. Bernard Goerick, rolnik, działacz mazurski.
>> Or. SBWMiP, s. 115.
1920 – Komisja Międzysojusznicza w Kwidzynie ogłosiła odezwę do mieszkańców tego okręgu plebiscytowego. Wydział polskich Rad Ludowych na okręg olsztyński przedłożył Komisji Międzysojuszniczej postulaty, których realizacje uznano za niezbędną dla wprowadzenia równouprawnienia ludności polskiej.
>> Staw. Pl., s. 508.
1925 – Kanclerz Rzeszy Hans Luther otworzył w Królewcu X wschodniopruskie targi. W latach 1921–1927 odbywały się one dwa razy do roku wiosną i jesienią.
>> KMW 1992, s. 309.
1928 – W Ornecie zm. Eugeniusz Buchhoz, literat, tłumacz, dziennikarz, drukarz i nakładca. Urodzony w Ornecie w rodzinie niemieckiej. Ucząc się drukarstwa w Poznaniu, opanował język polski. Prowadził księgarnie polską w Barczewie. Ogłosił drukiem „Szkice warmińskie”, w których zajął się położeniem Warmiaków, literaturą polską na Warmii. Zauroczony słowiańskością. Był wydawcą i redaktorem „Nowin Warmińskich”, „Warmianka”, „Allensteiner Volkszeitung”, redagował „Allensteiner Volksblatt”. Współpracował z wieloma gazetami polskimi. Tłumaczył książki W. Reymonta i innych pisarzy polskich.
>> Or. SBWMiP, s. 68; Ogr. W cieniu, s. 155; WEP XIII, s. 70.
1931 – W Tuluzie zm. Filip Zawada /ur. 24.08.1888 w Jarosławiu/, dyplomata, działacz niepodl. Kształcił się w Wiedniu. Był pracownikiem konsulatu RP w Królewcu, kierownikiem wicekonsulatu w Ełku oraz kierownikiem konsulatu w Olsztynie. Znawca problematyki wschodniopruskiej. Kierował konsulatem w Essen i Tuluzie.
>> Or. SBWMiP, s. 341.
1942 – W Hartheim k. Linzu zginął Jan Jagiełko-Jaegertal /ur. 8.04.1884 w Leleszkach k. Pasymia/, kupiec, działacz mazurski. Pochodził z niezamożnej rodziny chłopskiej. Przed plebiscytem należał do tajnej organizacji wojskowej przygotowującej powstanie na Mazurach, Warmii i Powiślu. Więziony przez Niemców. Po plebiscycie działał w Ełku i okolicy. Szykanowany przeniósł się do Polski i osiadł w Działdowie, gdzie również był czynnym działaczem. Po wybuchu II wojny światowej aresztowany i więziony w Działdowie, Olsztynie, w obozie koncentracyjnym w Hohenbruch, Oranienburgu i Dachau. Ostatecznie został zagazowany w Hartheim /według innej wersji zamordowany w Dachau 20.02.1942 r./.
>> Or. SBWMiP, s. 136–137; WEP XIII, s. 193; Szczyt., s. 324.
1942 – W Hartheim k. Linzu został zagazowany Roman Licznerski, kupiec, działacz społ.-oświat. Prowadził sklep Bławatny w Dąbrównie. Po plebiscycie na skutek szykan zmuszony do osiedlenia się w Lidzbarku Welskim. Aresztowany w 1940 roku, więziony był w Sachsenhausen i Dachau.
>> Or. SBWMiP, s. 190.
1945 – Wyzwolone Pieniężno i Orneta. Pod Pieniężnem ginie dca 3 Frontu Białoruskiego gen. armii Iwan Czerniachowski.
>> Dol. Walki, s. s. 233–234, 248; WiM 1972, nr 1, s. 5.
– Z Białegostoku do Olsztyna przybyła grupa kolejarzy. Była to pierwsza zorganizowana grupa, która przybyła do stolicy Warmii i Mazur, by działać w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej. Olsztyn dalej płonie.
>> WiM zarys, s. 674; Wak. Ol., s. 400.