15 stycznia

1385 – Posłowie Władysława Jagiełły przybyli do Krakowa, prosząc panów polskich w jego imieniu o rękę królowej Jadwigi.

>> Stabl. Jadwiga, s. 164.

1411 – Komtur krzyżacki z Kowalewa melduje w. mistrzowi o dokonaniu najazdu na Ziemię Dobrzyńską. W tym czasie polski rycerz Janusz Brzozogłowy najechał Popowo pod Toruniem i uprowadził konie zaciężników krzyżackich.

>> BpG, s. 207.

1441 – Zm. w. mistrz krzyżacki Paul von Russdorf. Próbował bez powodzenia przeprowadzić reformę stosunków wewn. w państwie zakonnym; toczył wojnę z Polską, zakończoną pokojem brzeskim. Nieusunięte sprzeczności między zakonem a stanami doprowadziły do powstania przychylnego Polsce Związku Pruskiego. (WEP X, s. 208 podaje, że P. Russdorf zm. 9.1.1441).

>> Gór.PkwP, s. 176.

1520 – Rezydujący we Fromborku kanonicy kapituły warmińskiej udali się do Braniewa zajętego przez Krzyżaków. Była to podróż dyplomatyczna; chodziło o przeciwdziałanie ewentualnym próbom zajęcia warowni fromborskiej przez wojska zakonu.

>> Bis.WP, s. 104.

1521 – Krzyżacy palą wsie w okolicy Olsztyna. W zamku olsztyńskim przebywa w tym czasie i kieruje obroną Mikołaj Kopernik. Oblężenia nie podjęto.

>> WiM zarys, s. 273; KMW 1971, s. 139; Wak.Ol., s. 394.

1636 – Wojska polskie zajęły Elbląg, mieszkańcy złożyli przysięgę wierności koronie polskiej; Kościół św. Mikołaja przekazany katolikom.

>> Słow.Geogref. II, s. 332.

1701 – W Królewcu heroldowie krążąc po ulicach ogłaszali wywyższenie księstwa pruskiego do godności królestwa. Akt ten został dokonany samowolnie bez zgody sejmu polskiego, a za cichym poparciem bpa warmińskiego Andrzeja Chryzostoma Załuskiego i głośnego jezuity o. Maurycego Voty, spowiednika Jana III i Augusta II.

>> Burszt. sz., s. 130-131.

1736 – W Morągu ur. Jan Bogumił Willamow, poeta, profesor Gimnazjum Toruńskiego. Redaktor i kierownik czasopisma „Thornische Nachrichten von Gelehrten Sachen”. Do historii literatury niemieckiej przeszedł jako protektor i nauczyciel Johanna Gottfrieda Herdera.

>> KMW 1973, s. 45-57.

1846 – Po raz drugi w krótkim odstępie czasu (pierwsze nastąpiło 24.12.1845) został aresztowany Julian (vel Juliusz) Trojanowski, który był wyznaczony przez władze sprzysiężenia powstańczego na komisarza obwodu starogardzkiego. Zadaniem tej grupy było opanowanie koszar huzarów w Starogardzie, zdobycie broni dla pospolitego ruszenia oraz zajęcie Tczewa i Gniewu.

>> Szos. PW, s. 159.

1911 – W mieszkaniu Joanny Pieniężnej odbyło się zebranie polskich mężów zaufania. Na spotkaniu tym (około 100 osób) wytypowano trzy nazwiska, które mogłyby być brane pod uwagę jako kandydaci na posłów z listy polskiej w nadchodzących wyborach do parlamentu. Byli to: ks. Walenty Barczewski, ks. dr Robert Bilitewski oraz Andrzej Samulowski. Komitet Wyborczy w późniejszym terminie na kandydata Warmiaków zatwierdził ks. Barczewskiego.

>> Wak.GO, s. 171.

1918 – We Lwowie zm. Wojciech Kętrzyński (ur. 11.7.1838 w Giżycku), historyk, działacz mazurski, poeta. W ostatniej klasie gimnazjum otrzymał dowody polskiego pochodzenia swej rodziny. Wstępując na uniwersytet królewiecki zażądał przywrócenia polskiego brzmienia swego rodowego nazwiska. Więziony za udział w powstaniu w 1863 r. (zakupy i transport broni). Osiedlił się we Lwowie, gdzie kierował Zakładem Narodowym i. Ossolińskich. W uznaniu jego zasług dla polskości miasto Rastembork zostało nazwane Kętrzynem.

>> Or.SBWMiP, s. 155; WiM zarys, s. 467-474; Kron. XX, s. 223.

1920 – Niemieckie władze wojskowe w Malborku wprowadziły stan wojenny na terenie okręgu kwidzyńskiego.

>> Staw.Ol., s. 507.

1923 – Wychodzącą w Działdowie „Gazetę Mazurską” drukowaną dotychczas w połowie czcionkami łacińskimi, zaczęto tłoczyć „krakowskim szryftem”, tzn. według kroju czcionek stosowanego przez Jana Maleckiego z Nowego Sącza, który w 1552 r. założył w Ełku pierwszą polską typografię.

>> KMW 1965, s. 386.

– Litwini, pozorując powstanie, zajęli Kłajpedę i okręg kłajpedzki, który traktatem wersalskim został wyłączony z Prus Wschodnich i podporządkowany tymczasowo wojskowej administracji francuskiej.

>> Kron. XX, s. 301, 302.

1928 – Rozpoczęła pracę rozgłośnia Polskiego Radia w Wilnie.

>> Kron. XX, s. 382; Rusz. II, s. 416.

1933 – W Warszawie zm. Maciej Wierzbiński (ur. 15.2.1862 w Poznaniu), dziennikarz, literat, działacz społeczny. Wiele pisał o Warmii i Mazurach. Dwukrotnie przebywał na tym terenie w okresie plebiscytu. W warszawskim radiu ogłosił cykl pogadanek o Polakach w Prusach Wschodnich.

>> Or.SBWMiP, s. 327.

– Komuniści w Szczytnie obsadzili uzbrojonymi grupami nocą wszystkie ważne strategicznie punkty w mieście, aby w wypadku zbrojnych starć w Berlinie przejąć w Szczytnie władzę i rozbroić stacjonujący tu batalion strzelców Reichswery. Bojownicy antyfaszystowscy m.in. dysponowali 75 karabinami, które jakiś czas wcześniej zdobyli, rozbijając policyjny magazyn. Ponieważ w Berlinie nie doszło do rozruchów, rankiem ściągnięto wszystkie posterunki.

>> WiM 1971 nr 3, s. 11.

– Powstała biblioteka polska w Gietrzwałdzie.

>> KMW 1969, s. 609.

– Szkoła polska w Kaletce otrzymała projektor filmowy. Fundatorem było Towarzystwo Szkolne w Olsztynie.

>>  KMW 1959, s. 313.

1935 – W Olsztynie obradował zjazd mężów zaufania IV Dzielnicy Związku Polaków w Niemczech. W rezolucji czytamy: „Akcja germanizacyjna wielu księży w parafiach polskich prowadzi do osłabienia, a nawet zaniku ducha religijnego wśród szerokich mas ludności polskiej w Prusach Wschodnich”.

>> Sz.Ol., s. 287.

– Uruchomienie rozgłośni Polskiego Radia w Toruniu.

>> Kron. XX, s. 486.

1945 – Pogoda spowalnia ofensywę wojsk radzieckich, utrudniając użycie lotnictwa. Zdobycie Pułtuska, walki w rejonie Ciechanowa. Toczą się boje w rejonie Gołdapi. Bombardowane Szczytno.

>> Sob.Om-m, s. 217-218; WiM 1972, nr 1, s. 5.

– Mord na Żydówkach z obozu Gutowo k. Nowego Miasta nad Drwęcą.

>> Now. M., s. 122.

– Panika w porcie gdyńskim.

>> Thorw. Wielka, s. 107.

– W Londynie na posiedzeniu rządu na uchodźctwie premier Tomasz Arciszewski wygłosił expose, w którym protestował przeciw podziałowi po zakończonej wojnie Prus Wschodnich na część polską i rosyjską, będąc zdania, że całe Prusy Wschodnie, łącznie z Królewcem powinny przypaść Polsce.

>>   KMW 1992, s. 337; KMW 1996, s. 178.

– W Dachau zm. Józef Palmowski, ks. katol., obrońca języka polskiego na Warmii i Mazurach. Szykanowany przez władze niemieckie, przeniósł się do Wielkopolski. Aresztowany w 1939 r.

>> Or.SBWMiP, s. 243.

Kalendarz Historyczny został sporządzony przez Bronisława Sałudę