13 listopada

1282 – Papież Marcin IV skierował bullę do bpa warmińskiego, polecając mu, by nakłonił księcia Mestwina do przestrzegania traktatu milickiego z tegoż roku. Papież argumentował, że przecież ów traktat został tak przez Krzyżaków, jak i księcia przyjęty. Inaczej widoczniej mniemał książę. Chodziło o przekazanie zakonowi Ziemi Gniewskiej i części Mierzei Wiślanej.
>> KMW 1967, s. 7.

1346 – Kapituła fromborska nadała Henrykowi von Geldern we wsi Wojkowo posiadłość o powierzchni 46 łanów. Administracyjnie osada ta podlegała kapitule, mimo że stanowiła enklawę wśród posiadłości biskupa.
>> Sz. DW, s. 34.

1532 – Książę pruski Albrecht wystawia w Królewcu przywilej, mocą którego zamek i wójtostwo Szymbark oddał w lenno bpowi luterańskiemu Erhardowi v. Oueis i jego żonie Annie. Obok zamku do wójtostwa należało miasto Susz oraz 34 wsie.
>> Słow. Geogr XII, s. 115.

1537 – Mikołaj Kopernik we Fromborku obserwuje planety Mars i Wenus.
>> KMW 1966, s. 618.

1616 – Król Zygmunt III Waza wystosował pismo do stanów Prus Książęcych. W dokumencie tym król zawiadamiał i uzasadniał potrzebę przesłania do Królestwa komisarzy, którzy reprezentowaliby polskiego monarchę na sejmie księstwa.
>> Janisz. RPaPK, s. 214.

1631 – W Lidzbarku Warm. ur. Marcin Kretzmer /Kretschmer, Kreczmer/. Data ur. nie jest pewna, być może fakt ten miał miejsce 19.11.1631. Data śmierci: 19.5.1696 w Braniewie. M. Kretzmer był jezuickim teologiem, kompozytorem, prof. Akademii Wileńskiej. Pisał także panegiryki, kazania i mowy.
>> Or. SBWPKiZM I, s. 154–155.

1679 – Wawrzyniec Ludwik Demuth przedstawił na posiedzeniu kapituły warm. dzieło dotyczące przepisów procesowych, oparte o postanowienia sejmików warmińskich, zwłaszcza z okresu rządów bpa Marcina Kromera. Kapituła na druk tego opracowania, pomocnego w codziennej pracy sądów, wyasygnowała pewne fundusze. Książka tłoczona była w Oliwie.
>> Sz. DW, s. 360.

1885 – Ukazało się kolejne rozporządzenie pruskiego ministra opieki społecznej, regulujące problem przedszkoli w Niemczech. Polskie przedszkola musiały podporządkować się wymogom dotyczącym przygotowania kadr, jak i trybowi postępowania przewidzianemu przy erygowaniu tego rodzaju placówek.
>> KMW 1982, s. 366; Fil. Wopt, s. XX–XXI.

– W Sweinfurt nad Menem ur. Frieda Strohmberg, zm. ok. 15.05.1940 r. pod Brukselą. Malarka żydowskiego pochodzenia. Po studiach otrzymała pracę w olsztyńskiej Luisenschule. Malowała pejzaże warmińskie i zabytki Olsztyna oraz portrety. W 1927 przeniosła się Berlina, potem mieszkała z mężem w Belgii. Zginęła podczas ucieczki przed Wehrmachtem wkraczającym do tego kraju.
>> Chł. Lud., s. 110.

1890 – W Braniewie zm. Józef Jordan /ur. 8.02.1829 w Lidzbarku Warm./, ks. katol., pedagog, miłośnik języka polskiego. Posługę kapłańską pełnił na Powiślu, Mazurach i na Warmii. Władze pruskie niechętnie patrzyły na propolskie działania ks. J. Jordana, stąd wcześniejsza emerytura. Osiedlił się w Braniewie, gdzie nauczał języka polskiego tamtejszych alumnów.
>> Or. SBWMiP, s. 145.

1918 – Organ władzy rewolucyjnej na Warmii, olsztyńska Rada Żołniersko-Robotnicza, ogłosiła odezwę do ludności polskiej z apelem o poparcie i zaufanie. Zapowiadano zerwanie z polityką wynaradawiającą. Zdanie o możliwości przyłączenia południowych powiatów Prus Wschodnich do powstającej Polski nie padło.
>> Wak. GO, s. 190; Staw. Pl., s. 505.

1919 – Fragmenty z raportu z mławskiej komendy Polskiej Organizacji Wojskowej, przesłanego dowództwu Frontu Pomorskiego WP; raport dotyczył sytuacji w powiecie olsztyńskim: „powiat jest podzielony na 24 obwody. W każdym obwodzie jeden mąż zaufania /…/ Co drugi Niemiec jest tajnym urzędnikiem z wojska puszczonym. Jego praca polega tylko na tym, że zajmuje się propagandą i żołd pobiera /…/ rozdawali karabiny i amunicję dla Buergerwehry po wioskach. Z powodu zastoju przewozu osobowego jest nasza praca także zatrzymana”.
>> Staw. Pl., s. 95–96.

– „Gazeta Olsztyńska” przedstawiła dezyderaty działaczy polskich pod adresem władz niemieckich: Znieść niezwłocznie wszystkie antypolskie ustawy. Usunąć przynajmniej tych sędziów, którzy nadgorliwie karali działaczy polskich. Należy usunąć nauczycieli i urzędników, którzy wyróżniali się w robocie germanizatorskiej. Ukrócić antypolską działalność niektórych księży. Wprowadzić do szkół język polski. Na czas przedplebiscytowy władza powinna być przekazana w ręce polskie, by przynajmniej w części zrównoważyć skutki ewentualnego zastraszania ludzi, którzy chcieliby się wypowiedzieć za Polską.
>> Wak. Ol., s. 318.

1933 – Dzień wyborów do Reichstagu. Mniejszości narodowe nie mogły wystawić swoich list. „Gazeta Olsztyńska” nie mogła swobodnie wypowiedzieć się, by jej czytelnicy głosowali przeciw kandydatom partii hitlerowskiej, a tylko tacy znaleźli się na liście wyborczej. „Gazeta Olsztyńska” ogłosiła jednak odezwę, w której czytelnik mógł się dowiedzieć, że powinien wrzucić kartę nieważną. I przy obliczaniu głosów okazało się, że najwięcej głosów z napisem „Nein” /nie/ została wrzucona do urn wyborczych we wsiach, gdzie działały polskie organizacje.
>> Wrzes. RP/WMiP, s. 306–307.

1938 – Izba Karna w Olsztynie odrzuciła odwołanie Seweryna Pieniężnego; został on skazany na grzywnę 500 ml za zamieszczenie w „Gazecie Olsztyńskiej” felietonu /20.11.1937/, w którym władze dopatrzyły się przepisów o publicznej zbiórce pieniędzy.
>> Wak. GO, s. 441.

1939 – Miał miejsce pożar zabytkowego ratusza w mieście Bisztynku na Warmii.
>> KMW 1971, s. 111.

1945 – Edmund Szymon Rutkowski od tego dnia pełnił obowiązki starosty powiatu piskiego /poprzednik został aresztowany/. Starostą został mianowany 17.12.1945 i pełnił tę funkcję do 31.05.1947. początkowo E.Sz. Rutkowski był bezpartyjny, później należał do PPS.
>> Bar. Warmiacy, s. 65.

Kalendarz Historyczny został sporządzony przez Bronisława Sałudę