1413 – Na polu grunwaldzkim poświęcona została kaplica ufundowana przez w. mistrza Henryka von Plauen. Kaplica uzyskała od papieża bullę z odpustem. Warto wspomnieć fragmenty tego dokumentu: „Wielki mistrz… w jednej z okolic Prus… z powodu niezwykłej i straszliwej wojny, którą w tej właśnie okolicy niewierni z chrześcijanami… prowadzili, ustanowił i polecił wybudować kaplicę… dla zbawienia i za pokój wszystkich tam zmarłych wiernych…”. Jak widać, dla papieża strona polska to poganie, więc i modły za dusze Polaków i Litwinów poległych pod Grunwaldem raczej niestosowne!?
>> KMW 1960, s. 154; KMW 1962, s. 739.
1435 – Z konstytucji wydanej przez wójta jeziorańskiego Eberharda dowiadujemy się, że bez jego zgody chłopi warmińscy nie mogli dokonywać takich transakcji, jak sprzedaż gospodarstwa, ani dzielić gospodarstw. Pod karą 10 grzywien miał pilnować tych spraw sołtys. Ta sama kara spotykała sołtysa, jeżeli nie doniósł wójtowi o ziemi leżącej odłogiem. Do obowiązków sołtysa należało wykrywanie i ściganie zbiegłych chłopów. Sołtys musiał dotąd płacić czynsz z opuszczonych łanów, dopóki nie znalazł nowych osadników.
>> Zi. Powstanie, s. 44.
1477 – Na prośbę bpa warmińskiego Mikołaja Tungena i kapituły król węgierski Maciej przyjął bpa i kapitułę pod swoją protekcję, przyrzekając zachowanie praw i przywilejów Warmii.
>> Leś. Dw, s. 35–36.
1519 – Mikołaj Kopernik sporządził akt przekazujący Benedyktowi Elerowi z Wopów 3 i pół łana w Jeziorku. Eler otrzymał zwolnienie od czynszu i służebności „aż do początku 1521 roku”. Tego samego dnia Kopernik dokonał za zgodą kapituły warm. zwrotu 1 łana przynależnego do opuszczonego młyna Kynappel /zaginiona dziś osada koło Henrykowa nad jez. Tauty/ gminie Nowy Dwór. Czynsz wynosił 15 skojców na rok, z tym że N. Dwór został zobowiązany do utrzymywania mostu, „dopóki młyn będzie opuszczony. Jednakże, jeśli kiedyś będzie on znów obsadzony, łan ten należy przekazać do młyna”.
>> Kop. Lok., s. 51–53.
1520 – Wojska polskie rozpoczęły oblężenie Kwidzyna. Ustawiono wielkie działa do ostrzału miasta i katedry z zamkiem.
>> Bis. WP, s. 150.
1529 – Mikołaj Kopernik we Fromborku obserwuje zasłonięcie planety Wenus przez Księżyc.
>> KMW 1966, s. 598.
1545 – Bp Jan Dantyszek do monopolu handlu posiadanego przez miasto Braniewo włączył skóry wszystkich zwierząt. Towarami, których eksport z Warmii był szczególnie ostro kontrolowany, był len i chmiel.
>> Sz. DW, s. 293.
1602 – Bp warm. Piotr Tylicki zmodyfikował regułę sióstr katarzynek, którymi opiekowali się jezuici braniewscy i których dom macierzysty znajdował się w Braniewie. Celem tego zakonu, obok uświęcenia własnego, była opieka nad chorymi oraz wychowanie i kształcenie dziewcząt.
>> Obł. HDW, s. 134; KMW 1994, s. 23–35.
1745 – W Nidzicy ur. Daniel Vogel, nauczyciel języka polsk., autor podręczników do nauki jęz. polsk. Kształcił się w Królewcu. Nauczał w real. gimnazjum we Wrocławiu. Zm. 16.10.1829 r. we Wrocławiu.
>> Or. SBWMiP 1963, s. 296–297; Or. SBWPKiZM, II, s. ??????????
1807 – Wojska francuskie i posiłkujący Francuzów Polacy dowodzeni przez gen. Dąbrowskiego rozpoczęli oblężenie Gdańska.
>> Biel. Dał, II, s. 290.
1824 – W Królewcu ur. Gustaw Robert Kirchhoff, fizyk niemiecki, prof. uniwersytetów we Wrocławiu, Heidelbergu i Berlinie. Zm. 17.10.1887 r.
>> WEP, V, s. 612.
1855 – Rejencja Gębińska wydała rozporządzenie o zakazie połowu wszystkich gatunków ryb na obszarze całych Mazur na okres tarła, tj. od spłynięcia lodów do 15 czerwca. Podano również rodzaje sieci, jakimi wolno się posługiwać. Okres ochronny nie dotyczył jedynie węgorza.
>> Choj. WiM, s. 313–315.
1862 – W nadleśnictwie Szujki k. Gołdapi /Puszcza Romnicka/ ur. Richard Skowronnek, pisarz niemiecki. W jego twórczości wielokrotnie krzyżuje się problematyka mazurska.
>> Mart. Nk, s. 117–121.
1876 – W Poznaniu zm. Franciszek Bażyński, ks. katol., działacz narod. i oświat., poseł do sejmu pruskiego. Propagator i nakładca książki polskiej w całym zaborze pruskim, w tym także i na Warmii /biblioteki w Unieszewie i Sząbruku/ i Mazurach /Lewałd/. Warmiński działacz A. Samulowski poświęcił F. Bażyńskiemu wiersz okolicznościowy drukowany w księdze pamiątkowej.
>> Or. SBWMiP, s. 53.
1912 – W Waplewie k. Sztumu zm. Adam Sierakowski, ziemianin, działacz społ. i polit., historyk, archeolog, kolekcjoner dzieł sztuki, mecenas nauki i literatury. Ur. 21.02.1846 r. Doktorat praw uzyskał na Uniwersytecie w Berlinie. Z ramienia polskiej ludności przez 2 kadencje był posłem do parlamentu Rzeszy. Utrzymywał kontakty z Janem Matejką, Ignacym Kraszewskim, Wojciechem Kętrzyńskim. Prowadził badania w archiwach Gdańska, Elbląga, Torunia, Królewca. Niezależnie od podróży po Europie Zachodniej, odbył naukowe podróże do Algierii, Indii, Palestyny, Syrii, Grecji, Turcji i Indonezji. Plonem tych wojaży były publikacje książkowe, np. o narzeczach algierskich plemion Berberów.
>> Or. SBWMiP, s. 286–287.
1917 – W Purdzie Wielkiej ur. Maria Kensbock /Kensbok/, wychowawczyni przedszkoli polskich, działaczka harcerska, działaczka Zw. Polaków w Niemczech.
>> Or. SBWMiP, s. 153–154.
1919 – Komisja Cambona przedstawiła swoje stanowisko na posiedzeniu Rady Dziesięciu, postulując przyznanie Polsce prawobrzeżnych powiatów Prus Zachodnich i Działdowa oraz przeprowadzenie plebiscytu w południowej części Prus Wschodnich.
>> Staw. Pl., s. 17, 19, 505; KMW 1966, s. 529; Wak. Ol., s. 306.
1920 – Katolicy polscy z Warmii /w skład delegacji wchodzili m.in. ks. Robert Bilitewski, Jan Baczewski, Władysław Pieniężny/ złożyli wizytę nuncjuszowi papieskiemu w Warszawie A. Rattiemu, próbując pozyskać go dla sprawy polskiej. Identycznej treści memoriał z postulatami Warmiaków złożono w Prez. Rady Ministrów.
>> Or. SBWMiP, s. 59.
– Na posiedzeniu sejmu polskiego poseł Władysław Herz zgłosił wniosek, by rząd RP podjął kroki w celu uzdrowienia sytuacji na Działdowszczyźnie. Chodziło m.in. o niefortunną politykę personalną oraz o wyasygnowanie funduszy na odbudowę kościoła ewangelickiego w Działdowie.
>> Rocz. Dział. 1999, V, s. 29.
1928 – W Olsztynie ukonstytuował się Tymczasowy Komitet Wyborczy, którego zadaniem była koordynacja przygotowań strony polskiej do wyborów do sejmu Rzeszy i Prus. Swym zasięgiem obejmował Warmię, a nieoficjalnie do czasu powstania analogicznego komitetu także Mazury.
>> Wrzes. Rp/WMiP, s. 186.
1931 – W Berlinie obradował walny zjazd Związku Polaków w Niemczech. Prezesem honorowym związku został Stanisław Sierakowski, a prezesem zwyczajnym ks. Bolesław Domański.
>> Łuk. IV, s. 187.
1937 – Pismo konsula Bohdana Jałowieckiego charakteryzuje atmosferę, w jakiej żyli Polacy w Prusach Wschodnich. I tak np. wobec czytelników „Mazura” dochodziło do tego, że „nauczyciel, sołtys, żandarm… grożą zwolennikom »Mazura« zamknięciem przed nimi sklepów żywnościowych, odbieraniem rent inwalidzkich, a nawet śmiercią”.
>> KMW 1962, s. 132.
1945 – Wyzwolone zostały Puck i Wejherowo. Trwają boje w kotle braniewskim i na Półwyspie Sambijskim, wokół oblężonego Królewca. W Elblągu rozpoczął urzędowanie mjr Mieczysław Borowiecki – kier. tzw. Inspektoratu Zachodniego, który stanowił agendę Tymczasowego Rządu RP na Prusy Wschod. Inspektorat obejmował powiaty: elbląski, braniewski, pasłęcki, morąski, sztumski i kwidzyński. W ostródzkiej wagonówce kolejarze z węzła warszawskiego PKP w porozumieniu z radziecką komendanturą wojenną przygotowują się do uruchomienia tego zakładu.
>> KMW 1964, s. 357; WiM 1988, nr 17, s. 13.