1364 – Król Kazimierz Wielki powołał w Krakowie uniwersytet, zwany też Akademią Krakowską. Papież Urban V erygował nowo powstałą uczelnię już 1.9.1364 r. mocą bulli „In suprema dignitatis”. Uczelnię wspierali w latach późniejszych (1400) królowa Jadwiga i Władysław Jagiełło. Utworzono tu wówczas wydział teologiczny, co niewątpliwie mogło mieć związek z chrystianizacją Litwy.
>> Wyro. Kaz., s. 196-201.
1400 – W Barczewie wystawiono dokument nadający barczewskiemu konwentowi Minorytów prawo połowu ryb w jeziorze Wadąg oraz łąki nad tym jeziorem.
>> KMW 1991, s. 178.
1414 – W Budzie nad Dunajem przedstawiciele książąt mazowieckich złożyli skargi na zakon krzyżacki. W imieniu księcia Siemowita przemawiał kantor płocki Dadźbog, natomiast księcia Janusza reprezentował kustosz krakowski, doktor dekretów, Paweł Włodkowic.
>> KMW 1993, s. 503.
1419 – Posłowie papieża wydali niesprawiedliwe świadectwo na korzyść Krzyżaków za co ich papież zgromił w piśmie noszącym tę datę.
>> Wap. I, s. 409.
1440 – Kompromisowa ugoda zakończyła się właśnie wewnątrz zakonu krzyżackiego. Rozjemcami w tym sporze były stany i biskup warmiński.
>> Gór. PkwP, s. 176.
1449 – W lidzbarskim kościele parafialnym odbył się zwołany przez biskupa warmińskiego Franciszka Kuhschmaltza synod diecezjalny. Uchwalono na nim dekrety mające położyć tamę postępom myśli husyckiej na Warmii.
>> Achr., s. 61.
1530 – W Królewcu odbył się synod krajowy. Brak informacji o sprawach, którym było poświęcone to ważne zgromadzenie.
>> WiM zarys, s. 203.
1531 – Na sejmik pruski w Malborku przybyli spóźnieni posłowie księcia Albrechta i przedłożyli po uroczystym powitaniu swój list kredencyjny i instrukcję otrzymaną od swojego mocodawcy.
>> Mał.DcP, s. 127.
1604 – We Fromborku zm. Jan Kretzmer (Cretzmer, Kreczmer), Kretchmer, Krezmer), kanonik i dziekan warm., sekretarz i kanclerz bpa warm. Marcina Kromera. Ur. w mieszczańskiej rodzinie w Pieniężnie. Kształcił się w Krakowie, odbył z bpem Stanisławem Hocjuszem podróż do Rzymu. W 1604 r. ufundował stypendium dla studenta rodem z Pieniężna. Autor dwóch ciekawych dokumentów w języku polskim, zawierających spis jezior i stawów w komornictwach biskupiej Warmii.
>> Or. SBWPKiZM, I, s. 153-154.
1612 – Komisarze królewscy dokonali w Królewcu uroczystego wprowadzenia elektora Jana Zygmunta w lenno pruskie.
>> Janisz.RPaPK, s. 191.
1617 – Komisarze króla polskiego Zygmunta III przekazali regentom pismo w sprawie doktora Krebsa, oskarżonego o napisanie paszkwilu, w którym sprzeciwia się królewskim responsom. Wspomniano także o potrzebie przeprowadzenia dochodzenia przeciwko innym, którzy występowali przeciwko wysłannikom króla.
>> Janisz.RPaPK, s. 225.
1711 – W kolegiacie dobromiejskiej odbyły się uroczystości pogrzebowe bpa warm. Andrzeja Chryzostoma Załuskiego. Nie stało się zadość woli zmarłego, który prosił, by ceremonie pogrzebowe były jak najskromniejsze. Świadczą o tym zachowane rachunki, mówiące, że wydatki pogrzebowe wyniosły sumę 1600 florenów, która jak na czas wojenny była rzekomo „sumą znaczną”.
>> KMW 1986, s. 147; KMW 1994, s. 203; Or. SBWPKiZM II, s. 219.
1734 – Kapituła i bp warm. Krzysztof Andrzej Jan Szembek wnieśli manifest protestacyjny przeciw konfederatom popierającym króla Stanisława Leszczyńskiego. Dokument ten stanowił pośredni dowód odcięcia się Warmii od obozu Leszczyńskiego, a głównie chodziło o uchronienie się przed dalszą grabieżą, gdyż wojska konfederackie grasujące na Warmii spowodowały straty sięgające kwoty 40 000 florenów.
>> KMW 1985, s. 43.
1736 – Król Stanisław Leszczyński zakończył swój pobyt na zamku w Węgorzewie (gościł tu od 28 marca). Był to drugi pobyt Leszczyńskiego w grodzie nad Węgorapą. Po raz pierwszy miało to miejsce w 1734 r.
>> Wak. Węg., s. 69; WiM 1961, nr 12, s. 8.
1766 – „Wielkie” zaćmienie słońca oglądano w Gdańsku.
>> Rocz.Gd. 1964, XXIII, s. 154.
1774 – Naczelne władze Prus Książęcych wydały reskrypt dotyczący instalowania piorunochronów w celu uniknięcia strat od pożarów wywołanych wyładowaniami elektrycznymi podczas burz. Szczególnie zalecano zakładania piorunochronów na wieżach kościelnych.
>> KMW 1967, s. 276.
1785 – F.G. Hartmann wystąpił o pozwolenie wydawania w Elblągu gazety w języku niemieckim, francuskim lub polskim. Spotkała go odmowa. Ograniczył się więc do wydawania lokalnego tygodnika „Elbingdche Zeitung…”.
>> Choj. Szkice, s. 64.
1834 – W Cegielni k. Sztumu ur. Jan Nepomucen Szadowski (zm. 10.08.1914 r. w Królewcu), ks. katol., obrońca mowy polskiej.
>> Or.SBWMiP, s. 302.
1851 – W Prusach wydano nowe prawo prasowe. Poważnie ograniczyło ono art. 7 konstytucji, który uniemożliwiał ingerencję władz administracyjnych i policyjnych we wszelkich publikacjach.
>> Wak.Przeb., s. 104.
1860 – Antoni Gąsiorowski z Pisza skarży się w „Prawdziwym Ewangeliku Polskim”, że jego wydawnictwa drukowane łacińską czcionką, dla katolików przeznaczone, księża ze Świętej Lipki traktują jako pisma kacerskie.
>> Choj.Szkice, s. 138-139.
1891 – W Hejdyku k. Pisza ur. Gustaw Optacy (zm. 16.09.1979 r. w Piszu), działacz mazurski, leśniczy, gawędziarz i pieśniarz. Działacz mazurskiego Związku Ludowego, mąż zaufania Zw. Polaków w Niemczech. W latach 1920-1933 prowadził polską bibliotekę w Karwiku. Szykanowany przez Niemców. W 1945 ewakuowany przed frontem, wrócił na Mazury i mieszkał w Wejsunach, gdzie był wójtem. Jako rencista zamieszkał w Piszu, gdzie dalej zbierał folklor mazurski (zbieractwem reliktów kultury ludowej zajmował się już w 1923 r.). Pisał także wiersze. Tylko niektóre doczekały się publikacji. Pamiętnik znajduje się w zbiorach OBN w Olsztynie.
>> Or.SBWMiP, s. 238; Pisz, s. 121-122.
1902 – W Straszewie k. Sztumu ur. Leon Połomski (jun.), zm. 6.12.1978 r. w Prabutach), działacz ruchu polskiego, rolnik. Po I wojnie światowej był łącznikiem polskiej Tajnej Organizacji Wojskowej Pomorza, czł. „Sokoła”. Dzięki poparciu Zw. Polaków w Niemczech kształcił się w kraju w szkole rolniczej i był potem zarządcą u Sierakowskich w Waplewie. Posyłał dzieci do polskich szkół. Działał w Zw. Polaków i w kółku rolniczym w Starym Targu. Aresztowany w 1939, zwolniony po 3 tygodniach, wywłaszczony i osiedlony w zdewastowanej leśniczówce. Po II wojnie świat. był wójtem w Starym Targu, od 1946 r. na kierowniczych stanowiskach w rolnictwie państwowym.
>> Or.SBWMiP, s. 260.
1919 – Towarzystwo Kresów Pomorskich zwróciło się do Ministerstwa Spraw Zewnętrznych w Warszawie, by spowodowało uwolnienie jeńców ewangelików przetrzymywanych we Francji, głównie tych, którzy posiadają polskie poczucie narodowe, gdyż byliby oni bardzo przydatni w polskiej pracy propagandowej na terenach plebiscytowych.
>> Staw.Pl., s. 40.
– Niemieckie Zgromadzenie Narodowe odrzuciło propozycje pokojowe przedstawione przez aliantów, uważając, że byłby to „odroczony wyrok śmierci dla Niemiec”.
>> Kron. XX, s. 248.
1920 – Na wiecu publicznym w Opaleńcu k. Szczytna, gdy Polacy zaprotestowali wobec wyzwisk, jakie padły z mównicy pod ich adresem, niemiecka Sicherheitswehr biła kolbami, a gdy Polacy zaczęli uciekać, wojsko goniło ich z pochylonymi naprzód bagnetami…
>> Dzieje, s. 138.
– Polski dodatek w języku niemieckim do „Gazety Olsztyńskiej” otrzymał nowy tytuł: „Beilage zur Information unserer deutschsprechende Mitbuerger” (tytuł poprzedni:”Beilage zu unserer deutschan Mitbuerger”).
>> Wak. GO, s. 208-209.
– Po rezygnacji Stanisława Zielińskiego sekretarzem generalnym mazurskiego Komitetu Plebiscytowego w Warszawie został Antoni Beaupré, wchodząc do ścisłego kierownictwa akcji plebiscytowej na Mazurach. Z ramienia rządu polskiego był także komisarzem plebiscytowym w Olsztynie.
>> Or.SBWMiP, s. 54, WiM 1987, nr 14, s. 5.
1924 – Ukazał się 1-szy nr dodatku do „Gazety Olsztyńskiej” pt. „Życie Młodzieży”, ukazywał się co dwa tygodnie. Redagował go Jan Kucharski, a później Jan Lubomirski.
>> Sz.ol., s. 274.
1928 – W wydawnictwie Pieniężnych po zagarnięciu szczycieńskiego „Mazurskiego Przyjaciela Ludu” przez tamtejszych renegatów, zaczęto drukować w Olsztynie „Mazura” wraz z dodatkiem „Twierdza Ewangelicka”.
>> Choj.Szkice, s. 181; Łuk. IV, s. 185.
1936 – Derce marszałka Józefa Piłsudskiego oraz trumna ze szczątkami jego matki Marii z Billewiczów zostały złożone na wileński cmentarz „na Rossie”.
>> Kron. XX, s. 500; Kolb. Kresy, s. 170.
1937 – W Krakowie zm. Antoni Beaupré (ur. 1.05.1860 r. w Krzemieńcu), publicysta, działacz społ. i niepodl. Studiował w Krakowie. Długoletni prezes syndykatu dziennikarzy krakowskich, stały delegat Polski i wiceprezes Międzynarodowej Federacji Dziennikarskiej (FIJ). W maju 1920 został sekretarzem general. Komitetu Mazurskiego w Warszawie. Z ramienia rządu polskiego był komisarzem plebiscytowym w Olsztynie. Podlegały mu: Komitet Mazurski, Rady Ludowe i Biuro Informacyjne w Olsztynie. Odbył podróż po Mazurach, której efektem był cykl reportaży w krakowskim „Czasie”. W okresie międzywojennym działacz Związku Obrony Kresów Zachodnich.
>> Or. SBWMiP, s. 54.
1942 – Komisarz Rzeszy Komisariatu Ostland przesłał podległym sobie zarządcom polecenie Rosenberga o dostarczeniu określonej liczby robotników przymusowych, którzy mieli być wywiezieni do zachodnich części Niemiec. Zarządzenie to dotyczyło Białorusi, Litwy, Estonii i Łotwy. Polecenie miało rygor bezwzględnej wykonalności. Był to już chyba jeden z pierwszych sygnałów, że z gospodarką Reichu zaczyna się dziać źle. Ci ludzie mieli produkować żywność dla armii walczącej na wschodzie, a równocześnie dawał się we znaki niedobór siły roboczej w przemyśle i rolnictwie Vaterlandu.
>> KMW 1987, s. 96.
1945 – W Olsztynie pierwsze transporty osadników. Przez miasto przeciągają kolumny jeńców i robotników przymusowych powracających do domów.
>> Dzieje, s. 167.
– Dokonano wyboru władz wojewódzkich Stronnictwa Ludowego. Dwie ulice w Olsztynie otrzymały nowe nazwy: jedna z głównych ulic została nazwana imieniem Józefa Stalina (obecna Dąbrowszczaków), natomiast ul. Michała Kajki do dziś świadczy o uznaniu pierwszych osadników dla mazurskiego poety.
>> Dzieje, s. 167; WiM 1963, nr 2, s. 1.
– Rozpoczął pracę Wydział Kultury i Sztuki przy Urzędzie Pełnomocnika Rządu na Okręg Mazurski. Zaczęto od zabezpieczania zabytków nieruchomych i ruchomych. Pierwszym kierownikiem tej placówki był Jan Grabowski, znany pedagog i sławny autor książek dla dzieci.
>> KMW 1968, s. 292; KMW 1974, s. 256; Or.SBWMiP, s. 119.