1455 – Srokowo znów przeszło pod władzę zakonu i uzyskało przebaczenie. Mimo, że miasto było spalone, zostało zmuszone do prac przy odbudowie zamku w pobliskich Barcianach.
>> Gór. Barciany, s. 13.
1458 – Krzyżacy w sile 900 zbrojnych napadli na Sępopol. Mieszczanie podjęli walkę. Od kamieni zrzucanych z murów 80 zakonnych poniosło rany. Walki toczyły się również na moście na Łynie, który zawalił się pod ciężarem walczących. 200 żołnierzy zakonnych utonęło. Pod dowódcą krzyżackim ubito konia. Napastnicy uciekli w pośpiechu. Mieszczanie i polska załoga zdobyli obóz i ciężkie wyposażenie Krzyżaków.
>> Hryc. Bart., s. 122–123.
1468 – Król Kazimierz Jagiellończyk przybywa do Gdańska i odprawia 24 sierpnia sejmik pruski w Dworze Artusa.
>> Rocz. Gd. 1956/1957, XV/XVI, s. 143.
1520 – W. mistrz Albrecht rozpoczyna operację zaczepną, kierując swoje oddziały w kierunku Warmii, o czym donosi hetmanowi Mikołajowi Firlejowi biskup warmiński Fabian Luzjański.
>> Bis. WP, s. 267–268.
– Król Zygmunt I Stary zdecydowanie ostro i odmownie odpowiedział w. mistrzowi Albrechtowi na jego propozycję dotyczącą wymiany jeńców. Król stwierdził, że nie chce handlować ludźmi, że będzie postępować według swojej woli i łaskawości, którą już poznali poddani zakonu. Podobny w treści list skierował król także do dowódców zakonnych.
>> Bis. WP, s. 284–285.
1548 – Zm. J. Hoffen von, gdańszczanin, profesor Akademii Krakowskiej. „Liczne poselstwa do Anglii, Danii, Francji i innych mocarstw odbył. Pisał wiele poematów.”
>> Maryl. Wspom., s. 168.
1613 – W Świebodzinie k. Głogowa ur. Krzysztof Kaldenbach /zm. w Tybindze 17.6.1698/, poeta, miłośnik języka i kultury polskiej. Studiował we Frankfurcie n. Odrą i w Królewcu. Pracował w szkołach królewieckich. Pisał po polsku, niemiecku i po łacinie.
>> KMW 1965, s. 187–188; KMW 1992, s. 259; Or. SBWPKiZM I, s. 115.
1620 – W swej podróży po Mazurach elektor Jerzy Wilhelm zawitał do Szczytna. Następnego dnia był w Wielbarku, skąd po tygodniu udał się do myśliwskiego zameczku w Krutyni.
>> Toe., s. 175.
1628 – Elektor Jerzy Wilhelm bawił w zameczku myśliwskim w Krytuni.
>> Toe., s. 176.
1636 – Na sejmiku warmińskim w Lidzbarku ponowiono uchwałę, że ekstradycji nie podlega chłop, który przez 15 lat przebywał poza gospodarstwem pana, oraz ten, który w miejscu swego nielegalnego pobytu wszedł w związki małżeńskie z kobietą posesjonatką.
>> Sz. DW, s. 247.
1657 – W Grodzisku Małym k. Węgorzewa ur. Henryk Wilhelm Groeben /zm. w Łankiejmach k. Kętrzyna/, oficer piech. koronnej króla Jana III Sobieskiego.
>> Or. SBWPKiZM I, s. 76.
1780 – Król pruski specjalnym reskryptem przyznał zwolnione miejsce w senacie uniwersytetu królewieckiego „tak bardzo zasługującemu na wszelkie polepszenie profesorowi logiki i matematyki Immanuelowi Kantowi” z rocznym dochodem w wysokości 27 talarów, 75 groszy i 10 fenigów. Okazało się, że podwyższonego uposażenia uczelnia nie mogła wypłacać z braku funduszy.
>> KMW 1995, s. 135–136.
1795 – Były bp warm. Ignacy Krasicki odbył uroczysty wjazd do zamku arcybiskupów gnieźnieńskich w Łowiczu. Ignacy Krasicki nie był prymasem Polski, gdyż urząd ten przestał istnieć z chwilą rozbiorów. Tym niemniej kilka razy podpisał dokumenty jako prymas.
>> Caz. Kbp, s. 448.
1800 – Andrzej Stanisław von Hatten został przez papieża mianowany biskupem tytularnym Diany i sufraganem warmińskim.
>> Achr., s. 204.
1803 – W Oliwie zm. Jan Karol Hohenzollern /ur. 25.71732 we Fryburgu Bryzgowijskim/, bp chełm. i warm. Początkowo służył w wojsku francuskim w stopniu pułkownika. Mając 40 lat rozpoczął studia teologiczne. Święcenia przyjął w 1777 r. i szybko osiągnął wysokie godności kościelne, w czym niewątpliwie pomógł mu fakt, ze był spokrewniony z rodziną panującą w Prusach. Był pierwszym bpem niemieckim na Warmii. Losem diecezji mało się interesował. Stale przebywał w Oliwie, prowadząc wystawne życie dworskie w towarzystwie oficerów i magnatów pruskich.
>> Or. SBWPKiZM I, s. 105–106.
1831 – Komisja pod kierownictwem komisarza rejencji Wegnera z udziałem radcy med. dra Albersa i lekarza pułkowego dra Lindena, po zbadaniu stanu zdrowia żołnierzy polskich internowanych w Prusach stwierdziła, że żaden Polak w obozie Packmohnen k. Tylży od początku pobytu nie chorował i nie choruje na cholerę.
>> KMW 1968, s. 553.
1850 – W Żerkowie k. Jarocina ur. Albert Adamkiewicz /zm. 31.10.1921/, neurolog, profesor patologii. Studiował w Królewcu, Wrocławiu i Wuerzburgu. Wykładał na uniwersytetach w Królewcu i Krakowie.
>> Or. SBWMiP, s. 41.
1863 – „Ostpreussische Zeitung” pisała: Przybywające koleją skrzynie kontroluje w Ejdkunach swoim wprawnym okiem żandarm Peter. W piątek przybyła pociągiem wielka skrzynia, adresowana do „gubernatora Moskwy” z zadeklarowaną zawartością jako fortepian, co spowodowało szczególne zainteresowanie żandarma. Po bliższym zbadaniu okazało się, że skrzynia zawiera francuskie karabiny z bagnetami. Skrzynię skonfiskowano. Inna przesyłka przez tegoż żandarma uznana za podejrzaną opatrzona była nalepką „porcelana”, zawierała także karabiny z bagnetami.
>> Szos. PW, s. 267.
1876 – W Pelplinie zm. Antoni Pomieczyński /ur. 15.1.1797 w Swarzewie k. Pucka/, kan. chełm., działacz społeczny i polityczny. Studiował w Warszawie. Posługę duszpasterską świadczył w Pelplinie, Gniewie, Lignowach k. Kwidzyna. Współorganizator Ligi Polskiej, Pomocy Naukowej i Ligi Kobiet. W wyniku jego starań władze pruskie wprowadziły język polski do gimnazjów w Chełmnie i Chojnicach.
>> Or. SBWMiP, 1963, s. 229.
1882 – W Szynwałdzie k. Grudziądza ur. Roman Grabowski /zamordowany najprawdopodobniej w Komornikach k. Działdowa w 1940 r./, muzyk, pedagog. Absolwent szkoły organistowskiej w Pelplinie. Studiował w konserwatorium w Poznaniu. Odbył kurs muzyki kościelnej w Ratyzbonie. Był organistą m.in. w Lubawie. Do końca życia zajmował się strojeniem instrumentów organowych. Od 1921 roku zrezygnował z funkcji organisty, a zatrudnił się jako nauczyciel muzyki i śpiewu w semin. nauczycielskim w Lubawie. Dużo czasu poświęcał zespołom muzycznym /chóry, orkiestra/. Po 1934 roku przeniósł się do Działdowa, gdzie pracował w szkolnictwie powszechnym, prowadził chór przykościelny, działał społecznie.
>> KMW 1986, s. 4–8.
1884 – W Maleczewie k. Ełku ur. Fritz Reck-Malleczewen /zm. 16.2.1945 w szpitalu obozowym obozu w Dachau/, pisarz mazurski, lekarz. Studiował w Królewcu, Innsbrucku, Rostocku i Jenie. Obok praktyki lekarskiej trudnił się także dziennikarstwem. W 1944 roku zlekceważył apele i nie wstąpił do Volkssturmu, za co ukarany został więzieniem. Za szkodliwe wypowiedzi aresztowany powtórnie i zesłany do obozu koncentracyjnego, gdzie zmarł.
>> WiM 1989, nr 2, s. 8.
1892 – W Lesznie k. Kutna ur. Władysław Anders /zm. 12.5.1970 w Londynie/, generał, organizator armii polskiej w ZSRR, zasłużony wyprowadzeniem jej na Bliski Wschód i w walkach WP na Zachodzie. Z regionem Polski północnej związany, gdyż jako d-ca Brygady Kawalerii walczył w rejonie Lidzbarka Welskiego i był ranny odłamkiem bomby lotniczej w czasie odwrotu.
>> Polit. 1989, nr 22, s. 14.
1904 – W Warszawie ur. Jadwiga Lindner, nauczycielka, autorka książek z zakresu metodyki nauczania, działacz kulturalno-oświatowa. Prowadziła wszechstronną działalność wśród młodzieży i nauczycieli, popularyzowała problematykę regionalną, zajmowała się repolonizacją. Autorka poradników poświęconych nauczaniu języka polskiego dla nauczycieli.
>> Or. Twórcy, s. 102–103.
1905 – W Muenster ur. Kurt Gerstein /zamord. 25.7.1945 w Paryżu/, SS-owiec uznany przez Żydów za „sprawiedliwego w Sodomie”. Świadomie wstąpił do Waffen SS, służył w służbie sanitarnej tej formacji i systematycznie przesyłał ewangelickiemu ruchowi oporu raporty o zbrodniach, których był naocznym świadkiem. M.in. znane są jego szczegółowe opisy z gazowania w Bełżcu Żydów ze Lwowa. W 1945 roku jako jeniec Francuzów został zamordowany przez współwięźniów SS. Początkowo mniemano, że popełnił samobójstwo. Dopiero po jakimś czasie okazało się, że zbrodnię popełnili SS-owcy, którzy w jakiś sposób poznali prawdę o bohaterstwie K. Gersteina.
>> WiM 1989, nr 17, s. 12.
1915 – W Kielcach ur. Jan Stefan Paliński, lekarz. Studiował na Uniwersytecie Warszawskim. Już 1 czerwca 1945 objął w Olsztynie stanowisko lekarza Państwowego Urzędu Repatriacyjnego.
>> Rocz. Med. 1997, s. 121.
1919 – Zaczęła obowiązywać konstytucja Republiki Weimarskiej. Jej 13 artykuł stwierdzał: Obcojęzyczne części ludności Rzeszy nie mogą być drogą ustawodawczą lub administracyjną ograniczane w swobodnym narodowym rozwoju, w szczególności w używaniu języka ojczystego przy nauczaniu, w administracji i sądownictwie”. Była to niestety tylko teoria. Władze niemieckie nie traktowały bowiem tych norm jako wiążące.
>> Wrzes. Rp/WMiP, s. 44.
– Uchwalona została ustawa o kolonizacji w Niemczech. Dotyczyła ona w poważnej części Prus Wschodnich, w których miała uniemożliwić umacnianiu się żywiołu polskiego. Zakładano, że we wschodniopruskiej prowincji będzie tworzonych corocznie 2000–2500 nowych gospodarstw, przy czym osadników miano rekrutować spośród Niemców, którzy byliby zmuszeni do opuszczenia ziem b. zaboru pruskiego.
>> KMW 1966, s. 262; KMW 1978, s. 507.
1920 – W Cekcyni rozpoczął się kurs dla działaczy młodzieżowych zza kordonu, który miał przygotowywać instruktorów dla ruchu harcerskiego w Niemczech. Kurs nie spełnił pokładanych nadziei, gdyż władze niemieckie z zasady odmawiały pozwoleń na przekroczenie granicy. Np. 30-osobowa grupa Jana Rozwadowskiego ze Sztumu została zatrzymana i powróciła do domów.
>> KMW 1973, s. 370.
– Plebiscytowa komisja aliancka przestała urzędować, przekazała swą władzę administracji niemieckiej w Prusach Wschodnich. Nacjonalistyczni bojówkarze teraz już całkiem bezkarnie zaczęli mścić się na pozbawionych jakiejkolwiek ochrony aktywistach polskich. Pierwszy transport żołnierzy włoskich odjechał z terenu plebiscytowego.
>> Boe., s. 69; Wrzes. Rp/WMiP, s. 50.
1930 – W Skajbotach k. Olsztyna powstała szkoła polska. Początkowo zgłosiło się dwoje uczniów. Potem liczba ta wzrosła do 7.
>> Boe., s. 108; Fil. Wopt, s. XXIX, 52.
1935 – O godz. 2 w nocy szowiniści niemieccy napadli na dom Jana Boehnke z Wilim w powiecie reszelskim. „Winą” tego rolnika był fakt przeniesienia swych dzieci ze szkoły niemieckiej do szkoły polskiej w Brąswałdzie. Sprawców napadu oczywiście nie wykryto.
>> Gęb. Burz., s. 26.
1945 – W Olsztynie ukazał się pierwszy numer pisma zatytułowanego „Wiadomości Mazurskie”. Dwustronicowa gazeta drukowana była na papierze pakowym, jego lekturę utrudniał fakt, że brakowało czcionek polskiego alfabetu /ą, ę, ś, ć, ź, ó, ł, ż/. W grudniu na dwa tygodnie wydawanie „Wiadomości Mazurskich” przerwano. Wznowione 15 grudnia 1945 roku posiadały już 4 strony i wszystkie polskie czcionki. Wydawanie gazety zawieszono 30.04.1947 r. redaktorem naczelnym „Wiadomości” był Włodzimierz Mroczkowski, kronikę miejską prowadził Jan Jankowski. Inne źródła podają, że „Wiadomości Mazurskie” zaczęły wychodzić 1.8.1945 r.
>> WiM 1965, nr 6, s. 16.
– W Otwocku zm. Stefan Jaracz /ur. 24.12.1883 w Żukowicach Starych k. Tarnowa/, znany aktor dramatyczny, patron teatru w Olsztynie.
>> WEP V, s. 223.