Przedstawiamy fragmenty przygotowywanego do druku Kalendarza historycznego Polski Północnej ze szczególnym uwzględnieniem Warmii i Mazur od początków polskiej państwowości z rokiem 1945 włącznie.

1350 – Kustosz kapituły Jan i wójt biskupi Lupold von Erlen wystawili dokument, na mocy którego Jan z Rudzisk i Markward zostali zasadźcami wsi Krokowo, leżącej przy trakcie
z Dobrego Miasta do Jezioran.

1454 – Oblężony w Malborku w. mistrz wysłał do cechów i gmin miasta Królewca list, w którym wzywał zbuntowanych do powrotu pod jego władzę. Mimo, że przyrzekał pełną amnestię
i obiecywał łaskę i swobody, mieszczanie trwali w uporze, upatrując w polskim królu swego głównego opiekuna.

1455 – Na skutek akcji dyplomatycznej zakonu krzyżackiego przeciwko Związkowi Pruskiemu król duński Chrystian I wypowiedział Polsce i miastom pruskim wojnę. Był to akt czysto formalny, nie poparty żadną akcją zbrojną.

1516 – Papież Leon X otrzymał informację, że do soboru laterańskiego wpłynął szereg pism
w sprawie reformy kalendarza. Wśród opracowań nadesłanych przez uniwersytety i osoby prywatne znajdowało się również opracowanie Mikołaja Kopernika z diecezji warmińskiej.

1517 – Mikołaj Kopernik dokonał w Klebarku Małym następującego zapisu: „Piotr, pasterz
w Tomaszkowie, objął 2 łany opuszczone wskutek zbiegostwa Hansa. Otrzymał 2 krowy,
5 wieprzów, 1 konia. Przez obecne lata zadowoli się jedynie łąkami, podczas gdy rola zostanie przy dzierżawcach, a czynsz zapłaci po raz pierwszy w r. 1519. Poręczyli za niego tamtejszy sołtys Salomon i Matz na 6 lat”.

1520 – W obawie desantu polskiego władze Starego Miasta Królewca obsadzają brzegi Pregoły. Żołnierze ci pełnili służbę wyposażeni w statki rzeczne /jeden z tych statków stanowił własność wielkiego mistrza/. Akcja ta zabezpieczała także Sambię przed przeniknięciem oddziałów polskich na prawy brzeg rzeki. W ratuszu Starego Miasta, mimo oporu w. mistrza, odczytany został list dowódców polskich do mieszczan i gmin w Prusach Dolnych i na Sambii z żądaniami poddania się za cenę otrzymania glejtu bezpieczeństwa i potwierdzenia przywilejów. List zawierał równocześnie groźbę zniszczenia mienia i rodzin, jeśli ludność stawi opór i jeśli w. mistrz nie uda się do znajdującego się w Toruniu króla polskiego na rokowania.

1532 – We Fromborku Mikołaj Kopernik obserwuje planetę Wenus. Wiadomo, że wynik obserwacji tej planety nie został uwzględniony w „De revolutionibus”, stąd wniosek, że dzieło to było już wówczas ukończone.

1543 – Kapituła fromborska otaksowała na 30 grzywien wieżę wewnątrz murów, którą do śmierci przez niemal 40 lat użytkował dr Mikołaj Kopernik.

1629 – Żołnierze zaciężni w służbie polskiej, którym Rzeczpospolita od lat zalegała z wypłatą żołdu, stanęli pod murami Węgorzewa i zażądali kontrybucji. Mieszczanie rzucili się do broni, zaczęła się potyczka. Padły pierwsze ofiary. Szewc Purczycki zaczął robić piekielne larum na wywleczonej z lamusa trąbie. Napastnicy pomyśleli najwidoczniej, że nadchodzą wojska pruskie
z odsieczą, i wycofali się /M. Toeppen „Historia Mazur”, Olsztyn 1995, s. 171, podaje, że powyższy fakt miał miejsce 1.6.1630 r./.

1711 – W dniu tym spisano w Giżycku pozostałe przy życiu osoby. Okazało się, że dżuma oszczędziła 119 osób, a w poprzednim roku w mieście tym żyło ponad 900 mieszkańców. Jeżeli nawet założyć, że część giżycczan uciekła z miasta i zaszyła się w okolicznych lasach, to i tak żniwo zarazy miało wyjątkowo tragiczną wymowę.

1723 – Wszedł w życie pruski przepis o monopolu solnym. Mówił on, że jeżeli u kogoś zostanie znaleziony garniec obcej soli, to zostanie on skazany na 10 lat twierdzy, w przypadku recydywy zawiśnie na szubienicy.

1750 – W Działdowie zm. Samuel Tschepius /ur. tamże 20.3.1678/, kaznodzieja polsko-ewangel., tłumacz i wydawca. Pochodził z zasiedziałej na Mazurach rodziny polskich pastorów
i nauczycieli. Studiował w Królewcu. był autorem obszernego kancjonału, który miał kilka wydań, oraz innych nabożnych ksiąg, które również uzyskały na Mazurach wielką poczytność.

1807 – Do polskiego korpusu obserwacyjnego nad rz. Omulwią dowodzonego przez gen. Józefa Zajączka dotarł dawno oczekiwany transport żywności. Wywołało to wielkie ożywienie, gdyż wojsko głodowało.

1831 – W związku z pojawieniem się zarazy zarząd prowincji pruskiej zabronił religijnych pielgrzymek, procesji poza obrębem świątyń. Zobowiązano również księży, by z ambon ogłosili treść zarządzeń antycholerycznych, omawiających szczegółowo /54 paragrafy/, jak należy się zachować przed i w trakcie wystąpienia morowego powietrza.

1845 – W Ostródzie gościł król pruski Fryderyk Wilhelm IV, objeżdżał on Mazury, pragnąc zapoznać się z rozmiarami klęski głodu, jaki nawiedził tę krainę. Gustaw Gizewiusz ułożył po polsku poemat, który został władcy wręczony przez dziewczynę wiejską. Tego samego dnia król zatrzymał się w Ornowie, gdzie ów utwór również po polsku został odśpiewany przez chór.

1848 – Komitet Uwolnienia Polski wydał w Barczewie odezwę skierowaną „do wszystkich przyjaciół ludzkości”. W odezwie tej, podpisanej przez niemieckich obywateli tego miasta, wzywano do składania ofiar na rzecz powstańców polskich z Królestwa Polskiego przebywających w Bęsi k. Biskupstwa.

1863 – W Prusach zaczęło obowiązywać nowe prawo prasowe. Jak o tym wspomina Oskar Kolberg, miało ono negatywny wpływ na rozwój polskich gazet na obszarze Prus Wschod.

1870 – W Szczepankach k. Grudziądza ur. Antoni Paczkowski, działacz polski na Powiślu.
Od 1894 r. mieszkał w Gardei k. Kwidzyna, gdzie prowadził ożywioną działalność społecz.
Brał udział w plebiscycie, a w 10 rocznicę tego smutnego dla Polaków wydarzenia wybudował własnym sumptem pomnik upamiętniający tamte wydarzenia. Po 1939 r. ukrywał się pod Berlinem. Jego syn Konrad został zamordowany w obozie koncentracyjnym. Córka była więziona w Stutthofie i zmarła zaraz po zakończeniu II wojny światowej.

1875 – Na posiedzeniu Sekcji Etnologicznej Akademii Umiejętności w Krakowie Oskar Kolberg zgłosił projekt odbycia podróży naukowej „do ziem polskich pod berłem pruskim pozostających”. Plonem tej wyprawy wspomaganej finansowo przez AU jest 40 tom dzieł wszystkich O. Kolberga, który w opracowaniu Władysława Ogrodzińskiego ukazał się w r. 1966.

1891 – W Butrynach k. Olsztyna powstało Polsko-Katolickie Towarzystwo „Zgoda” pod wezwaniem św. Józefa. Prezesem honorowym został ks. Bernard Renkel, a jego najenergiczniejszymi współpracownikami byli krawiec Jan Stankiewicz i gospodarz, wójt Józef Cibora.

1923 – Od tej daty w oparciu o Konwencję Genewską o ochronie praw mniejszości narodowych zaczęto otwierać w państwie niemieckim szkoły powszechne z polskim językiem nauczania oraz zaczęto wprowadzać nauczanie języka polskiego w niemieckich szkołach ludowych.

1926 – Lufthansa uruchomiła lotniczą, regularną komunikację pasażerską na linii Olsztyn-Gdańsk. Samoloty startowały i lądowały na lotnisku w Dajtkach k. Olsztyna. Loty odbywały się tylko w sezonie letnim. Przedsięwzięcie okazało się deficytowe i zostało zlikwidowane jesienią 1928.

1928 – Prusy Wschod. otrzymały ze źródeł zagranicznych pożyczkę przede wszystkim na podtrzymanie i uzdrowienie rolnictwa. Planowano, że pożyczka ta miała wynosić 25 milionów dolarów, uzyskano zaś zaledwie kwotę 7,5 miliona dolarów.

1929 – W Zakrzewie odbył się pierwszy zlot sportowców polskich z Niemiec. Wzięły w nim udział drużyny piłkarskie z Powiśla, Śląska, Westfalii, Berlina i Pogranicza.

1931 – Otwarcie szkoły polskiej w Giławach na Warmii, jej kierownikiem został Tomasz Setny.

1932 – W Elblągu zm. Ryszard Herman Abramowski /ur. w Płowęsiu k. Brodnicy 31.12.1862/,
ks. ewangel., tłumacz, red. i wydawca polski. Studiował w Królewcu i Berlinie. Był kierownikiem szkoły w Wielbarku, kaznodzieją w Olsztynku, proboszczem w Działdowie, insp. misji w Berlinie, proboszczem w Miłkach k. Giżycka. Uważał się za Niemca, i do Polaków ustosunkowany był nieprzychylnie, lecz był znawcą języka polskiego i miłośnikiem polskiej literatury. Korespondował z Wojciechem Kętrzyńskim.

1933 – Ukazała się ustawa oddłużeniowa. Pewne korzyści dała ona także ludności polskiej
w Prusach Wschodnich. Dla przykładu postępowaniem oddłużeniowym objętych zostało 90% wierzytelności Banku Ludowego w Olsztynie.

1936 – W nocy /z soboty na niedzielę/ „nieznani sprawcy” bezczeszczą groby na cmentarzu żydowskim w Olsztynie przy ulicy Jeziornej /dziś ul. Zyndrama z Maszkowic/. Sprawców oczywiście nie wykryto. Szefem olsztyńskiej policji był wówczas zagorzały nazista Richter, który po anszlusie Austrii został awansowany i przeniesiony do Wiednia.

1939 – Rada Naczelna Zw. Polaków w Niemczech złożyła ministrowi spraw wewnętrznych Rzeszy memoriał, w którym domaga się, by poczyniono kroki, zabezpieczające dzieci polskie przed szykanami i prześladowaniami, na które są narażone w życiu codziennym.

1940 – Do obozu w Olsztynku ze stalagu I–A w Stablacku przetransportowano 31 417 polskich jeńców wojennych. Przemieszczenia tego dokonano najprawdopodobniej dlatego, że potrzebne były w obozie I–A Stablack miejsca dla jeńców francuskich. Łącznie w stalagu olsztyneckim przebywało jednorazowo około 40 tys. osób, których część nigdy nie wróciła do domów, znajdując miejsce wiecznego spoczynku na cmentarzu w pobliskiej Sudwie.

1945 – W Olsztynie rozpoczyna działalność Urząd Stanu Cywilnego, kierował nim Wacław Mońko. Administracja polska przejmuje władz

Bronisław Sałuda