5 sierpnia

1222 – Pierwszy biskup pruski Chrystian na mocy dokumentu wystawionego przez księcia mazowieckiego Konrada otrzymał rozległe dobra /około 100 wsi i majątków z 11 grodami/.
>> WiM zarys, s. 90.

1262 – „Mazowszanie w pewnej posiadłości Długosiodło walczyli w starciu z Prusami. A Prusowie odniósłszy zwycięstwo radośnie wrócili do swego kraju”.
>> Kron. Wkp, s. 275.

1363 – Krwawe zajścia w Gdańsku. Ich przyczyną miało być jawne nawoływanie się ludności polskiej hasłem „Kraków”. Miało to miejsce podczas dorocznego jarmarku. Konflikt skończył się śmiercią wielu Polaków. Źródła dotyczące tych wypadków są niewystarczające, by można było dokładnie ustalić przyczynę konfliktu. Wiadomo jednak z całą pewnością, że w owym czasie liczba ludności polskiej w Gdańsku musiała być znaczna.
>> Rocz. Gd. 1932, VI, s. 137.

1520 – Władca Moskwy, odpowiadając na apel w. mistrza Albrechta, zawiadomił, że wypłata dalszych kwot subwencji nastąpi tylko wówczas, gdy zgodnie z zawartymi układami Albrecht będzie prowadził rzeczywistą wojnę z Polską.
>> Bis. WP, s. 301.

1579 – W Capranica k. Rzymu zm. Stanisław Hozjusz /ur. w Krakowie 5.5.1504., bp warm., kardynał, humanista i polityk, pisarz, teolog, sekretarz królewski, czołowy przywódca kontrreformacji w Europie.
>> Or. SBWPKiZM I, s. 108–110; WEP IV, s. 755; Achr. PBW, s. 105–112; Obł. HDW, s. 107–108.

1617 – Komisarze króla polskiego uroczystym aktem ogłaszają w Królewcu wiarę katolicką i luterską za równoprawne „w Księstwie Pruskim, kiedy wszystkie inne odcienia religijne, nie wyjmując wyznawanego przez dom panujący kalwinizmu, miały uchodzić za niedopuszczone do wolnej praktyki, zakazane sekty”.
>> Jaroch., s. 312.

1705 – Administrator Jan Jerzy Kunigk pod nieobecność bpa warm. Andrzeja Chryzostoma Załuskiego przyjął rezygnację burmistrza lidzbarskiego, 70-letniego Bonawentury Heinigka, zezwalając zgodnie ze zwyczajem zachować mu „honory i wolności burmistrzowskie”. Mianował równocześnie na to stanowisko, bez zasięgania zgody radnych, Kacpra Deninerelle.
>> Sz. DW, s. 283.

1757 – Wojska rosyjskie opuściły Olecko, udając się w kierunku Gołdapi, gdzie 6 sierpnia 1757 rozłożyli się obozem. Kozacy odchodząc zniszczyli całkowicie dwie wsie w pobliżu Olecka /chodzi o wieś Monety i dobra szlacheckie Daniele/.
>> Toe., s. 311.

1772 – W Petersburgu podpisano traktaty dotyczące rozbioru Polski. Sygnatariuszami tego dokumentu były Rosja, Prusy i Austria.
>> Gin. Cudz., II, s. 497, p. 18.

1859 – W Piszu zaczął regularnie wychodzić jako tygodnik „Prawdziwy Ewangelik Polski”. Drukowany był u Antoniego Gąsiorowskiego w Piszu. Redaktorem oficjalnie był pastor F. Moeller, lecz jego rola ograniczała się raczej do czuwania nad religijną stroną pisma, a większość artykułów wychodziła spod pióra Gąsiorowskiego. Wyszło ogółem 49 numerów, ostatni nosił datę 22.6.1860, objętość całego rocznika wyniosła 196 stron.
>> Choj. Szkice, s. 129.

1863 – W związku z powstaniem w Polsce władze Prus Wschod. dalej zaostrzały przepisy dotyczące handlu bronią. Ukazało się właśnie zarządzenie rejencji królewieckiej zabraniające wywozu kos do Królestwa Kongresowego i Rosji. Kosy, jak widać, zostały zaliczone do materiałów wojennych. Sława polskich kosynierów najwidoczniej znana była w Europie.
>> Szos. PW, s. 241.

1884 – W Straszewie k. Sztumu ur. Władysław Demski /zm. 26.5.1940 w Sachsenhausen/, ks. katol., działacz społ. i oświat., pedagog. Aresztowany w listopadzie 1939 r., bestialsko zamordowany w obozie koncentracyjnym.
>> Or. SBWMiP, s. 85.

1895 – W Kijowcu k. Białej Podlaskiej ur. Stanisław Głuski /zm. 21.09.1972 w Warszawie/, prawnik, dyplomata. M.in. kierował Konsulatem Generalnym RP w Królewcu i radcą Komisariatu Generalnego RP w Gdańsku, gdzie był wiceprezesem Rady Nacz. Zw. Polaków w Wolnym Mieście.
>> Or. SBWMiP, s. 114–115.

1899 – W Gutkowie k. Olsztyna ur. Marta Szajek, z d. Pieczewska. Aktywna podczas plebiscytu, działaczka w Towarzystwie Kobiet Polskich w Olsztynie i Komisji Opieki nad Dzieckiem Polskim w Prusach Wschod. Więźniarka Ravensbrueck. Po wojnie przebywała w Anglii.
>> Or. SBWMiP, s. 303.

1902 – We wsi Łuka k. Szczytna ur. August Szarkowski /Scharkowski/, działacz mazurski. Działał w Zjednoczeniu Mazurskim, z którego ramienia kandydował w 1924 r. do sejmu pruskiego i parlamentu niemieckiego. W l. 1920–1933 prowadził w Lipowcu Małym bibliotekę polską. Członek Rady Nadzorczej mazursk. Banku Ludowego w Szczytnie, a od 1935 r. był prezesem mazurskiego okręgu Zw. Polaków w Niemczech.
>> Or. SBWMiP, s. 304.

1903 – W Warszawie ur. Jan Kuropatwiński, działacz społ. Trójmiasta, dziennikarz, marynista. Zm. w Gdyni 23.08.1957 r.
>> Rocz. Gd. 1956–1957, XV–XVI, s. 567–571; Chł. Lud., s. 131.

1907 – W Omsku na Syberii ur. Janina Wengris /zm. w Olsztynie 13.11.1978/, prof. WSR i ART w Olsztynie, entymolog. Studiowała w Krakowie, Wilnie i Toruniu. Zasłużona dla regionu warmińsko-mazurskiego /ochrona przyrody, badania nad ptakami, popularyzacja ornitologii w środowisku studenckim/.
>> KMW 1987, s. 75.

1911 – W Radoszkowicach na Wileńszczyźnie ur. Grzegorz Niemcewicz, lekarz ftyzjatra. Studiował na uniwersytecie wileńskim. Jako jeden z pierwszych stanął do pracy w Okręgu Mazurskim /już 25 września 1945 został lekarzem powiatowym w Lidzbarku Warm./.
>> Rocz. med., s. 114.

1932 – W Olsztynie miały miejsce rozruchy, których przyczyną był brak mieszkań. Zarząd miejski został zmuszony do oddania na mieszkania baraków w dzielnicy przemysłowej. Była to kropla w morzu potrzeb. W owym roku w Olsztynie było zarejestrowanych 1504 głów rodzin poszukujących mieszkań, zaspokojono potrzeby 281 rodzin. Na dzień 31.12.1932 r. w dalszym ciągu brakowało 857 mieszkań jednopokojowych, 300 dwupokojowych i 27 o większej liczbie pokoi.
>> Sz. Ol., s. 231.

1934 – W Warszawie trwa II zjazd działaczy polonijnych. Kulminacyjnym akcentem były uroczyste zaślubiny „Rodła” z Wisłą.
>> KMW 1984, s. 473; Fil. Wopt, s. 108; Tyg. Powsz. 1984, 12 sierp., s. 1–2; Łuk. IV, s. 190.

1938 – W „Monitorze Polskim” ogłoszone zostało zarządzenie prezydenta RP Ignacego Mościckiego o odznaczeniu Wojciecha Mondrego Medalem Niepodległości. W. Mondry ur. w Botowie na Warmii, ks. katol., był prześladowany przez władze pruskie i hierarchię kościelną za propolską działalność.
>> KMW 1994, s. 312; Or. SBWMiP, s. 219.

1939 – Przybyła z Królewca do Gimnazjum Polskiego w Kwidzynie komisja oświadczyła, że profesorowie tego zakładu są internowani. Mogą się poruszać tylko po mieście, natomiast poza jego granice nie wolno im się wydalać.
>> WiM 1987, nr 20, s. 16.

1944 – Niemcy szczycą się zamknięciem odbudowy mostu przez Wisłę w Grudziądzu.
>> WiM zarys, s. 634.

– Rumuński naczelnik państwa rumuńskiego marszałek Antonescu u Adolfa Hitlera w Gierłoży pod Kętrzynem. Nic jeszcze nie wskazuje, że już tylko dwa tygodnie wymówią posłuszeństwo III Rzeszy.
>> Thorw. Wielka, s. 12.

1945 – Radzieckie władze wojskowe przekazały administracji polskiej pełnię władzy we Fromborku.
>> Łuk. O nową, s. 49.

– Na konferencji w Poczdamie alianci przypieczętowali wcześniejsze decyzje z Teheranu i Jałty o podziale Prus Wschodnich między Polskę a Związek Radziecki.
>> KMW 1985, s. 334.

Kalendarz Historyczny został sporządzony przez Bronisława Sałudę