3 stycznia

1268 – Książe południowej części Pomorza Mściwoj II zawarł pokój z Krzyżakami. Gwarantem umowy był władca Czech, który działał w porozumieniu z papieżem Innocentym IV.

>> KMW 1982, s. 154; WEP VII, s. 520.

1519 – Mikołaj Kopernik, jako administrator dóbr Kapituły Warmińskiej, sporządził akt, mocą którego w Pistkach koło Olsztyna „Peter z Kaborna objął 2 łany zwolnione przez karczmarza, bez wolnizny. Poręczył za niego tenże karczmarz Stenzel na 5 lat”.

>> Kap.Luk, s. 33.

1573 – Wykorzystując bezkrólewie i pobyt bpa Stanisława Hozjusza w Rzymie, usunięto z Elbląga misję jezuitów, rezydującą w kościele Św. Mikołaja.

>> KMW 1994, s/ 403.

1577 – Starosta węgorzewski wydał nowy akt lokacyjny dla wsi Wilkowo. Szalejąca w tych okolicach dżuma (1572-1573) wyludniła osadę, domostwa opustoszały, pola zarosły. Nowy zasadźca Michał syn Krzysztofa, komornika z Prynowa, nabył 3 włóki sołeckie za 145 grzywien. Nowym osiedleńcom przyznano 8 lat wolnizny. Obszar wsi określono na 30 włók.

>> Węg., s. 164

1660 – Królowa Ludwika Maria razem z królem Janem Kazimierzem odwiedzili pracownię gdańskiego uczonego J. Heweliusza.

>> Targ.Ucz.d., s. 16; WEP VIII, s. 648.

1668 – Stany warmińskie na sejmiku odprawionym w Lidzbarku zobowiązały posłów na sejm koronny, by żądali pod groźbą zerwania obrad poszanowania prawa indygenatu przy obsadzaniu stanowisk w Prusach.

>> Sz.Dw, s. 106.

1687 – W Toruniu zmarł Krzysztof Hartknoch,  profesor Gimnazjum Toruńskiego, wybitny historyk Prus i Polski, autor rozpraw historycznych objaśniających pruską współczesność; pisał je po łacinie. Urodził się w 1644 r. w Jabłonce koło Pasymia.

>> Or.SBWPKiZM I, s. 84;  Kruk Sz., s. 154

1730 – Zmarł Ludwik Konstanty Pociej, podkomorzy brzesko-litewski, wielki podskarbi litewski, kasztelan wileński, wojewoda wileński. Jako poseł występował w obronie Kazimierza Łyszczyńskiego herbu Korczak, oskarżonego o ateizm i skazanego na śmierć. Był to dowód dużej odwagi cywilnej (poza Pociejem jeszcze tylko Giełgud, poseł i senator piaseczyński próbowali się przeciwstawić ogółowi sejmujących). W Polskim Słowniku Biograficznym fakt heroicznej postawy L.K. Pocieja nie został odnotowany. W trakcie procesu wymienieni posłowie kilkakrotnie spotkali się z groźbami, że po skazaniu Łyszczyńskiego powinni zostać oskarżeni o ateizm.

>> Now. KŁ, s. 32, 43-44.

1748 – W Węgorzewie zm. Jerzy Andrzej Helwing (ur. 14.12.1666 tamże), przyrodnik. Zajmował się głównie botaniką Prus Wschodnich. Próbował aklimatyzować rośliny innych stref geograficznych. Kolekcjonował ptasie jaja, bursztyn, skamieliny. Założył w Węgorzewie muzeum przyrodnicze. Utrzymywał kontakty z uczonymi europejskimi.

>> Wak. Cz., s. 36; Or.SBPKiZM I, s. 91-92.

1783 – Bp Ignacy Krasicki w swoim pamiętniku pisał pod tą datą: „aby sprawić Jego Przewielebności przyjemność (ironiczny dystans księcia biskupa wobec swojej osoby – BS), wystawiono we własnym jego teatrze (d a w n a p i e k a r n i a) sztukę amatorską”. Kto wie, czy nie mamy tu do czynienia z początkami życia teatralnego na Warmii?

>> Rocz. Ol., 1963 V, s. 330.

1841 – Zm. śmiercią tragiczną biskup warmiński Andrzej Stanisław von Hatten (ur. 31.8.1763 w Limitach k. Ornety).

>> Achr., s, 206; Or.SBWPKiZM, s. 86-87.

1850 – Zaczął wychodzić w Piszu niemiecki tygodnik demokratyczny “Der Waechter in Masuren”. Redagował pismo nauczyciel C.R. Conradi ze wsi Niedźwiedzie, drukował A.A. Gąsiorowski. Gazeta była efemerydą, wyszły tylko 4 numery, ostatni z datą 24.1.1850.

>> Rocz. Ol. 1959 II, s. 56; Choj. Szkice, s. 122.

1854 – W Inowrocławiu ur. Antoni Fiuta, działacz polski na Warmii, kupiec, mieszkał w Gietrzwałdzie. Reprezentował Warmię w Sejmie Dzielnicowym (Poznań 1918).

>> Or.SBWMiP, s. 101.

1888 – Sąd w Olsztynie zarządził konfiskatę książek: 1) F. Bażyński „Historia szewca Jana Kilińskiego…”, 2) Z. Krasiński „Przedświt”, 3) „Życiorys X. Mieczysława Ledóchowskiego, kardynała i arcybiskupa gnieźnieńskiego i poznańskiego”.

>> KMW 1967, s. 363, 364.

1903 – Rejencja królewiecka przyznaje fundusze na rozdawnictwo bezpłatne elementarzy niemieckich. Jest to przeciwdziałanie akcji podjętej przez księży Barczewskiego i Bilitewskiego, którzy na Warmii rozpowszechniali podręczniki do nauki języka polskiego.
>> KMW 1960, s. 332.

1920 – Wojska Polskie dowodzone przez Edwarda Rydza-Śmigłego przypuściły szturm przez zamarzniętą Dźwinę na czerwony garnizon Dyneburga (zdobyto i przekazano Łotyszom miasto 5.1.1920).

>> Dar. Orzeł, s. 74; Kron. XX, s. 258.

1937 – Raport komórki Gestapo, że w bibliotece Związku Polaków w Szczytnie nie udało się znaleźć książki M. Wańkowicza „Na tropach Smętka”.

>> So. Cp, s. 208.

Kalendarz Historyczny został sporządzony przez Bronisława Sałudę