1261 – Krzyżacy inflandzcy ponieśli klęskę w walce ze Żmudzinami. Bitwa miała miejsce pod Lielvarde /Lenewarden/.
>> KMW 1980, s. 313.
1521 – Biskup warmiński Fabian Luzjański wystosował do obrońców oblężonego przez Krzyżaków Olsztyna pismo, w którym dodaje im otuchy. Obroną kierował Mikołaj Kopernik. Napastnicy uznali zamek olsztyński za trudny do zdobycia i po kilku dniach zaniechali oblężenia.
>> Nap. Z przesz., s. 31–33.
1522 – Wielki mistrz Albrecht ogłosił patent wprowadzający nowe wysokie cła. Była to próba zmuszenia do posłuszeństwa miasta Królewca, które odmówiło finansowania wydatków na wojnę z Polską. Cła podcinały handel zagraniczny Królewca. Obcy kupcy nie byli teraz zainteresowani odwiedzaniem miasta nad Pregołą.
>> KMW 1988, s. 241–242.
– Tegoż dnia wielki mistrz Albrecht, by przypodobać się rzemieślnikom i niższym warstwom mieszczan królewieckich, zniósł wbrew radzie miasta zakazy dotyczące ubioru. Zarządzenie dotyczące tej sprawy zostało bez wiedzy rady przybite na drzwiach kościoła. Odtąd „każdy ma prawo stosownie do swoich możliwości ubierać się” – głosił edykt. Wcześniej nie było wolno rzemieślnikom, ich żonom i dzieciom nosić jedwabnych strojów oraz futer i beretów z kun. A za nieprzestrzeganie tego przepisu groziła kara 100 guldenów.
>> Zi. Powstanie, s. 79–80.
1554 – Związek Pruski wymówił posłuszeństwo Zakonowi Krzyżackiemu.
>> Pauk. WiM, s. 80–81; Nowe M., s. 44.
1620 – Wielki pożar w Olsztynie. Spłonął m.in. ratusz. Poza zamkiem, kościołem Św. Jakuba i Górną Bramą ocalało zaledwie kilkanaście budynków.
>> Wak. Ol., s. 394–395.
1735 – W Dubiecku k. Sanoka ur. Ignacy Krasicki, poeta, prozaik, książę bp warm., arcybp gnieźnieński /zm. 14.3.1801 w Berlinie/. Pochodził z zubożałej rodziny magnackiej. Po śmierci Augusta III był sekretarzem interrexa, prymasa W. Łubieńskiego. Po elekcji Stanisława Augusta Poniatowskiego został jego kapelanem i bliskim współpracownikiem. W 1766 odbył się ingres I. Krasickiego do katedry fromborskiej jako bpa warmińskiego. Przeciwstawiał się zaborczym dążeniom Prus wobec Warmii. Arcybpem gnieźnieńskim został po trzecim rozbiorze Polski i przeniósł się do Skierniewic. Mimo późniejszej dość ścisłej współpracy z trzema kolejnymi władcami Prus, panuje dość zgodne przekonanie, że dobrze przysłużył się polskości na Warmii.
>> Or. SBWPKiZM I, s. 150–153; Caz. Kbp, s. 467.
1738 – W Szczytnie zebrała się komisja, w jej skład wchodzili również komisarze królewscy, w celu oceny, czy liczba szkół wiejskich zgadza się z zarządzeniem króla pruskiego. Stwierdzono, że szkół jest więcej, niż wymagała władza, co było zasługą Christiana Fishera zarządcy i pisarza urzędowego szczycieńskiego komornictwa.
>> Toe., s. 300.
1799 – W Łęgowie k. Gdańska zm. Franciszek Mueller /imię zakonne Urban/, organista, kompozytor. Urodził się w Starej Pasłęce k. Braniewa. Kształcił się w braniewskich szkołach jezuickich. Wstąpił w Oliwie do zakonu cystersów. Studia teologiczne i filozoficzne odbył w Pradze /?/. W latach 1774–1779 był przeorem oliwskim, a od roku 1780 do śmierci proboszczem w Łęgowie. Utalentowany muzycznie. Jego utwory posiadają cechy zarówno muzyki barokowej, jak i klasycznej. Jeszcze do niedawna jego twórczość była nieznana.
>> SBWPKiZM, II, s. 48.
1807 – Napoleon po noclegu w Pasymiu rankiem wjechał przez most św. Jana do Olsztyna. Istnieje przekaz, że z dachu domu nr 8 przy Rynku rzekomo celował strzelbą do cesarza niejaki Rydzewski. Zamach udaremnili inni mieszczanie obawiając się zemsty Francuzów. Kilka godzin później Bonaparte kierował z wieży kościoła w Gutkowie potyczką z Rosjanami pod Jonkowem.
>> Wak. Ol., s. 150–151; Wak. Ol., s. 149, 151; Orł. Il. Przew, s. 149, 153, 218; So. Po obu, 1974, s. 6; Sz. Ol., s. 150.
1807 – Napoleon w Gutkowie k/Olsztyna. Z wieży kościoła obserwował teren planowanej bitwy. Do bitwy nie doszło gdyż rosyjskie wojska wycofały się.
>> Jas. Między PaP s. 637
1823 – W Kownie ur. Józef Demontowicz, działacz powstańczy, agent Rządu Narodowego /1863/. W l. 1860–1861 organizował w Kownie kółka „czerwonych”. Od marca 1862 pełnomocnik Centralnego Komitetu Narodowego na Prusy Zach. oraz w Poznańskiem. W grudniu tegoż roku odbył podróż do Liege i Berlina w celu zakupu broni /organizował przerzuty przez Gdańsk i Królewiec/. Organizował wyprawę morską z Londynu na Żmudź. Po jej niefortunnym zakończeniu schronił się w Sztokholmie, gdzie od sierpnia 1864 roku był komisarzem Rządu Narodowego na Szwecję, Norwegię i Danię, zajmując się w dalszym ciągu zakupem i transportem broni dla powstania. Zmarł tamże w 1876 r.
>> Or. SBWMiP, s. 84.
1846 – W Ełku zm. Fryderyk Tymoteusz Krieger. W r. 1834 zaprotestował przeciw rugowaniu języka polskiego ze szkół rejencji gąbińskiej. Był postrachem nauczycieli germanizatorów, których podczas wizytacji zmuszał do prowadzenia lekcji religii po polsku. Od r. 1820 do śmierci piastował urząd proboszcza i superintendenta w ewangelickim Ełku.
>> Or. SBWMiP, s. 173.
1849 – Ukazał się pierwszy numer pisma w języku polskim p.t. „Tygodnik Leczky” /Lec – obecnie Giżycko/.
>> Choj. Szkice, s. 200–201.
1863 – Oddział powstańców polskich zaatakował straż graniczną w Chorzelach. Rosjanie schronili się w pruskich Rozogach. Działania te miały najprawdopodobniej związek z przygotowaniami do przejęcia broni nielegalnie transportowanej z Królewca /w przemycie uzbrojenia brał m.in. udział Wojciech Kętrzyński/.
>> KMW 1960, s. 6, 9, 10; KMW 1984, s. 252.
1866 – W Kałęczynie k. Szczytna ur. Charlotta Ludorf, śpiewaczka ludowa. Wychowana w duchu poszanowania tradycji polskich, popularyzowała żywe słowo polskie przed II wojną światową. Po r. 1945 współpracowała z etnografami. Liczne jej pieśni zostały zapisane i wydane w zbiorach dra W. Gębika i M. Okęckiej-Bromkowej. Odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi. Zm. w 1961 r.
>> Or. Twórcy, s. 106.
1871 – We Lwowie ur. Eugeniusz Romer, geograf /zm. w Warszawie 28.1.1954/, działacz społ.-narodowy, prof. we Lwowie i Krakowie. Już w 1907 r. uzasadniał postulat granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej. W okresie międzywojennym działał w Światowym Związku Polaków za Granicą, współpracował ze Związkiem Polaków w Niemczech, a wcześniej uczestniczył w pracach związanych z plebiscytami na Śląsku, na Warmii i Mazurach. W 1938 roku władze rejencji olsztyńskiej zakazały używania w szkołach polskich map Romera, gdyż podawały one nazwy miejscowości Prus Wschodnich w polskim brzmieniu.
>> Or. SBWMiP, s. 271–272.
1909 – W Gietrzwałdzie zm. Augustyn Weichsel, ks. katol., obrońca mowy polskiej. Urodził się /1830/ w niemieckiej rodzinie na Warmii /Pieniężno/. Ukończył seminarium duch. w Braniewie. Posługę kapłańską pełnił w Klebarku, Lamkowie i Barczewie. Od 1865 do 1869 r. był proboszczem w Klonie, a od 1869 r., do śmierci piastował funkcję proboszcza gietrzwałdzkiego. Władze oskarżały go o brak pruskiego patriotyzmu, mimo że nie angażował się, a nawet był przeciwny polskiemu ruchowi politycznemu. Znał dobrze język polski, utrzymywał kontakty z polskimi działaczami. Opiekował się polskimi pielgrzymami. Wielekroć stawał przed sądem za propagowanie sprzyjającego polskości gietrzwałdzkiego kultu maryjnego.
>> Or. SBWMiP, s. 324; Jas. Śn, s. 117, 133, 135, 229, 230, 238,284.
1920 – Niemcy rozpoczęli ewakuację swych wojsk z kwidzyńskiego okręgu plebiscytowego.
>> Staw. Pl, s. 508.
1923 – Rada Ligi Narodów dokonała podziału pasa neutralnego między Polską a Litwą.
>> Kron. XX, s. 302.
1931 – Powołano w Działdowie Związek Mazurów. Prezesem został Adolf Szymanski, a sekretarzem Karol Małłek.
>> Chł. Pierwszy, s. 185.
1933 – Rozpoczęła działalność biblioteka polska w Nowej Kaletce.
>> KMW 1969, s. 604.
1936 – W Olsztynie ur. Henryk Mączkowski /zm. 7.01.1973 tamże/. W latach 1952–1956 kształcił się w Liceum Sztuk Plastycznych w Zamościu. Ukończył PWSSP w Gdańsku. Obok kilkudziesięciu prac olejnych interesował się także plakatem /nagradzany na ogólnopolskich konkursach/. Był członkiem zarządu ZPAP w Olsztynie.
>> Or. Twórcy, s. 112.
1940 – Gestapo aresztowało Kurta Alfreda Obitza. Ur. w Brzozowie k. Węgorzewa w rodzinie chłopskiej. Studiował na Uniwersytecie Królewieckim i Akademii Weterynaryjnej w Berlinie, gdzie się doktoryzował. Redagował pismo „Czech”. Działalność w Związku Mazurów była powodem usunięcia go z Akademii Weterynaryjnej. Nie mogąc znaleźć pracy w Niemczech, wyjechał do Polski. Wybuch wojny zastaje go w Instytucie Gospodarstwa Wiejskiego w Puławach. Zmaltretowany podczas śledztwa, został zesłany do obozu zagłady w Dachau. Obóz przeżył, jednak wyczerpany organizm mimo troskliwej opieki odmówił posłuszeństwa. Zmarł w jednym z bawarskich sanatoriów 8.08.1945 r.
>> Or. SBWMiP, s. 234; Szczyt., s. 325–327.
– Rozpoczęła się akcja konfiskaty majątku obywateli niemieckich narodowości żydowskiej. Wysiedlanie ludności żydowskiej z Prus Wschodnich rozpoczęto od powiatu ostródzkiego. Punktem dowodzenia był sąd grodzki i więzienie w Rynie.
>> KMW 1971, s. 112.
1945 – Zaczęło funkcjonować Biuro Pełnomocnika Rządu RP na Prusy Wschodnie, które później zostało przekształcone w Delegaturę Pełnomocnika Rządu na Okręg Mazurski. Organizatorem tych instytucji był wojewoda białostocki Jerzy Sztachelski.
>> Rocz. Ol., 1972, X, s. 323–350; KMW 1964, s. 356.
– Trwają walki o Elbląg, zdobyty został Sępopol.
>> WiM, s. 662; Sob. Om-m, s. 314.