24 stycznia

1541 – Bp Jan Dantyszek w liście z Olsztyna do Kapituły Warmińskiej dziękuje za serdeczne ugoszczenie i hojne podejmowanie go na olsztyńskim zamku przez ówczesnego administratora. Książe bp w Olsztynie znalazł się wtedy dla rozrywki, zwiedzając okolice wchodzące w skład olsztyńskiego komornictwa.

>> Wak.Ol., s. 70, 394.

1623 – W Królewcu zm. Barłomiej Wilhelmi, pedagog, pisarz neołac. Grekę, łacinę i hebrajski studiował na uniwersytecie w Wittemberdze. Był nauczycielem i konrektorem gimn. toruńskiego, a następnie rektorem szkoły miejskiej w Kwidzynie. Od 1612 pracował w Królewcu, na tamtejszym uniwersytecie. Był dobrym komentatorem klasyków, uprawiał też własną twórczość poetycką w języku łacińskim.

>> Or.SBWPKiZM II, s. 209.

1635 – W Pasłęku rozpoczęły się obrady dotyczące traktatu pokojowego polsko-szwedzkiego. Rokowania zostały przerwane 15 lutego. Strona szwedzka zarzuciła królowi polskiemu, że bezprawnie używa tytułu króla Szwecji i traktuje posłów szwedzkich jak podwładnych swego królestwa.

>> Og.Dz. I, s. LV; Czapl. Wład. IV, s. 187.

1641 – W Królewcu zm. Andrzej von Kreytzen (Creytz, Kreytz), ur. 10.8.1579 w Domnowie k. Frydlądu; działacz propolskiej opozycji antybrandenburskiej. Studia prawnicze odbył w Królewcu. Był starostą w Węgorzewie i Rybakach. Marszałek i ochmistrz Prus Książęcych. Odegrał ważną rolę w rokowaniach polsko-szwedzkich (Prabuty, Altmark, Sztumska Wieś).

>> Or.SBWPKiZM i, s. 155.

1660 – Po czterech latach komisyjnych dochodzeń korzystną decyzją zakończony został spór między mieszczanami Iławy, a jej właścicielem von Kreytzenem, który traktował miasto jak pańszczyźniany folwark.

>> Rocz.Ol. 1972 X, s. 236-241. 243-249.

1805 – We Fromborku zm. Karol August Poppelmann, kan. i dziekan warm. Ur. w Warszawie, ojciec był architektem, dworzaninem króla Augusta II Sasa. Na Warmii od 1765 r. Pełnił różne funkcje w imieniu kapituły. Podczas nieobecności bpa Krasickiego zarządzał diec. Tłumaczył na francuski wiersze bpa I. Krasickiego. Zorganizował w Braniewie szpital św. Ducha (1790). Wielokrotnie wyjeżdżał na dwór królewski do Warszawy i Berlina. Towarzyszył I. Krasickiemu w podróżach do Łowicza i Skierniewic.

>> Or.SBWPKiZM II, s. 88.

1850 – Ukazał się ostatni numer pisma „Waechter in Masuren”.

>> Choj.Szkice, s. 122.

1862 – Rząd Narodowy ustanowił Leona Martwella (właściwe nazwisko Leon Heilpern) swym emisariuszem na całe Pomorze. L. Martwell już w 1862 r. występował w Królewcu jako Ossowski (posługiwał się także nazwiskiem Koszutski i Truszyński), współdziałając w organizowaniu transportów broni dla przyszłego polskiego powstania. Aresztowany w Brodnicy, więziony w Poznaniu i Berlinie. Skazany na 18 miesięcy więzienia. W latach 1865-1867 współpracował z Wojciechem Kętrzyńskim.

>> Or.SBWMiP, s. 211.

1879 – Mieszkańcy wsi Łobuchy na Warmii wystosowali petycję, prosząc o katolickiego nauczyciela. Żądanie uzasadniali tym, że skoro przedstawiciele władz szkolnych wszystkich szczebli są wyznania ewangelickiego, to pedagog uczący ich dzieci powinien być katolikiem.

>> Jas.Ś., s. 233.

1920 – W Olsztynie odbył się sejmik ludu warmińskiego, zgromadził on 117 delegatów reprezentujących 5 tysięcy członków skupionych w 10 towarzystwach. Referat „O dotychczasowej pracy oświatowej na polskiej Warmii” wygłosił Seweryn Pieniężny.

>> GO 3-5 maj 1986, s. 4.

1922 – W Olsztynie zebrali się na instruktażowej konferencji mężowie zaufania Związku Polaków w Prusach Wschodnich. Omawiano między innymi sprawę wprowadzenia lekcji języka polskiego w szkołach niemieckich w miejscowościach z dużą liczbą młodzieży polskiej.

>> Wrzes.Rp/WMiP, s. 99.

1926 – W Poznaniu zm. Bernard Milski (ur. 16.8.1856 w Poznaniu), wydawca, dziennikarz, działacz społeczno-oświatowy. Wydawał i częściowo redagował założoną przez siebie „Gazetę Gdańską”. Wydawał druki polskie. Zakładał i działał w polskich stowarzyszeniach. Brał czynny udział w polskich komitetach wyborczych na Prusy Zach., Warmię, Mazury; znany był na Kaszubach i Powiślu. W Gdańsku władze niemieckie wytoczyły mu 12 procesów, skazując na wysokie grzywny, czym starano się doprowadzić go do ruiny finansowej. Po przeniesieniu się do Poznania (wydawał tam „Gońca Wielkopolskiego”) dalej utrzymywał żywe kontakty z Mazurami.

>> Or.SBWMiP, s. 217.

1937 – W kościołach Warmii odczytany został list bpa M. Kallera, który krytykował stosunek władz hitlerowskich do Kościoła katolickiego w Prusach Wschodnich. Dokument ten został wydrukowany i jako pismo ulotne był rozdawany przed kościołami. Akcja podjęta przez biskupa warmińskiego spowodowała represje wobec księży.

>> Wrzes.Rp/WMiP, s. 354.

1940 – W obozie koncentracyjnym Hohenbruch rozstrzelano Leona Włodarczaka (ur. 22.4.1911 w Rappen – Westfalia). Organizował i prowadził szkolenia dla młodzieży warmińskiej, wykładał na kursach dla polskich nauczycieli. Aktywista Związku Polaków w Niemczech, instruktor i opiekun Wschodniopruskiego ZHP. Aresztowany we wrześniu 1939 r. Pośmiertnie odznaczony Krzyżem Grunwaldu.

>> Or.SBWMiP, s. 331.

– W obozie koncentracyjnym Stutthof zginął Augustyn Czyżewski (ur. 26.12.1882 w Janowie k. Kwidzyna), działacz narodowy z Powiśla. Działał w Tow. Czytelni Ludowych. Członek Rady Ludowej i Komitetu Plebiscytowego w Kwidzynie, był jednym z inicjatorów niedoszłego do skutku powstania ludności polskiej na Powiślu (1918 r.). M.in. dzięki jego działalności rodzinna wieś Janowo k. Kwidzyna w 1920 r. została przyznana Polsce. Uczestniczył w komisji wytyczającej granicę między Prusami Wschodnimi a Polską. W listopadzie 1939 r. aresztowany, bestialsko katowany w więzieniu w Gniewie, a następnie osadzony w Stutthofie.

>> Or.SBWMiP, s. 82.

1945 – Wojska 3 Frontu Białoruskiego uchwyciły przyczółki na zachodnim brzegu Dejmy i Łyny zagrażając Kaliningradowi. Zdobyto Miłakowo, Prabuty, Susz, Giżycko, Węgorzewo i Ełk. W rejonie Olsztyna trwają walki na północ od rzeki Wadąg. Wysadzone zostały w powietrze bunkry kwatery głównej Hitlera w Gierłoży k. Kętrzyna.

>> Sob.Om-m, s. 241, 293; Łuk. O nowa, s. 24; Jantar, W.sz., s. 28.

Kalendarz Historyczny został sporządzony przez Bronisława Sałudę