1349 – Otrzymał dokument lokacyjny wieś Tomaszkowo nad Jeziorem Wulpińskim /Tomaszkowskim/. W jej skład włączone zostało 30 łanów gruntu, który otrzymali kilka lat wcześniej Prusowie, bracia Mileszen Wolfshain.
>> Sz. Ol., s. 31.
1411 – W. mistrz Henryk von Plauen zwołał zjazd stanów do Ostródy. Poddani wystąpili na tym zgromadzeniu przeciw zakonowi, żądając zaprzestania bezprawi i gwałtów. Krzyżakom udało się stłumić opozycję i wymusić na zebranych zwiększenie świadczeń podatkowych.
>> Gór. PkwP, s. 147; WiM, s. 156.
1454 – Krzyżacy zastawili Nową Marchię u Fryderyka II Hohenzollerna elektora brandenburskiego w zamian za pożyczkę 40 000 złotych reńskich. Za te pieniądze zwerbowali najemników i z końcem marca tegoż roku opanowali Chojnice, stanowiące ważny punkt na szlaku z Nowej Marchii do Malborka.
>> Now., s. 239.
– Polska wypowiedziała wojnę wielkiemu mistrzowi i zakonowi w Prusach /dokument antydatowany/.
>> WiM zarys, s. 168.
– Rycerstwo elbląskie i pomezańskie zrzeszone w Związku Pruskim zdobyło ważny na tym obszarze punkt warowny – Morąg.
>> WiM zarys, s. 170.
1554 – We Fromborku zm. Paweł Snopek, kan. dobrom. i fromb., humanista. Urodził się najprawd. w Jezioranach. Był kapelanem nadwornym bpa F. Luzjańskiego, podkomorzym i ekonomem biskupstwa. Wchodził w skład delegacji kapituły i bpa warm. na rokowania w Bartoszycach /ordynacja jednolita dla księstwa warmińskiego i Prus Książęcych/. Swą bogatą bibliotekę zapisał w testamencie kolegiacie dobrom.
>> Or. SBWPKiZM II, s. 154.
1570 – Biskup warmiński Marcin Kromer wydał ustawę tzw. Kirchgang o obowiązku uczęszczania wiernych do kościoła. Za opuszczenie mszy św. Groziły kary pieniężne egzekwowane przez urzędników świeckich w porozumieniu z miejscowym proboszczem.
>> Sz. DW, s. 107; KMW 1970, s. 609.
1666 – Elektor wydał zarządzenie (stosownie do uchwały landtagu), zakazujące w Prusach Książęcych głoszenia wyznania arian, odbywania wszelkich zgromadzeń aż do odwołania. Zakaz ten dotyczył starostw szestneńskiego i giżyckiego, a wcześniej podobne ograniczenie wydano dla starostwa ełckiego, ryńskiego i piskiego.
>> Toe., s. 288.
1684 – W Wilnie zm. Michał Mazowiecki /ur. 29.09.1618/, jez., pisarz, teolog. Prof. Akad. Wileńskiej i szkół warm. Wykładał teologię w Lucernie. W l. 1683–1684 piastował godność rektora Akad. Wileńskiej.
>> Or. SBWPKiZM II, s. 34.
1718 – W Brodnicy ur. Jan Krzysztof Schwartz /zm. 18.03.1794/, kazn. ewang., tłumacz, autor słownika niem.–polsk. Studiował w Królewcu.
>> Or. SBWPKiZM II, s. 142.
1719 – Król pruski Fryderyk Wilhelm I polecił archiprezbiterowi piskiemu Wilhelmowi Tyszce przejrzenie polskiego śpiewnika i usunięcie zeń „kilku podejrzanych i częściowo stojących w sprzeczności do wiary zwrotów”.
>> Toe., s. 292.
1727 – W Satrej Różance /prawdop./ zm. Samuel Suchodolec /Suchodolski, von Suchodoletz/ /ur. na Lubelszczyźnie w 1649 r./, kartograf, architekt, mierniczy, inż. wojskowy. Jako arianin emigrował ze stron rodzinnych. Przebywał w Kosinowie na Mazurach. Wstąpił na służbę elektora brandenburskiego jako inż. wojsk. Później przeszedł do służby cywilnej i otrzymał tytuł geometry elektora brand. w Prusach. Projektował obiekty w Poczdamie. Jako kartograf kontynuował prace J. Naronowicza /mapy powiatów oraz mapa wojskowa Prus/. Sporządził ok. 300 prac kartograficznych, opracował projekt kanału łączącego Śniardwy z Niegocinem i Pregołą. W uznaniu zasług otrzymał 16 włók w Starej Różance k. Kętrzyna. Potomkowie rodu Suchodolców mieszkali w Prusach Wschod. jeszcze w 1944 r.
>> Or. SBWPKiZM II, s. 167–168.
1738 – Ur. Krzysztof Żórawski /zm. 11.10.1808 r. w Warszawie/, prałat kilku kapituł, kan. warm.
>> Or. SBWPKiZM II, s. 229.
1814 – Ur. w Przysusze k. Opoczna Oskar Kolberg /zm. 3.06.1890 r. w Krakowie/, folklorysta, etnograf, kompozytor. Opracował w rękopisie tom dotyczący kultury muzycznej ludu zamieszkującego Pomorze Gdańskie i Mazury /wydany drukiem w 1966 r. – opr. W. Ogrodziński/.
>> Or. SBWMiP, s. 163.
1848 – W Giżycku powstał organizacja pod nazwą Centralne Stowarzyszenie do Rozpowszechniania Niemczyzny na Mazurach. Ojcem chrzestnym przedsięwzięcia był Marcin Giersz, kierownik szkoły w Sterławkach Wielkich. Stowarzyszenie nie znalazło poparcia ani wśród społeczeństwa, ani u czynników rządowych i z końcem października 1848 r. przestało istnieć.
>> Choj. WiM, s. 665; Wak. Giż., s. 65.
1863 – Z Londynu wypłynął statek „Ward Jackson”, jego dowódcą był płk. Teofil Łapiński. Celem ekspedycji było dotarcie „do Lipawy lub innego stosownego miejsca” i wyładowanie broni przeznaczonej dla powstania polskiego. Ładunek statku stanowił oddział powstańczy liczący 150 ludzi, a w ładowniach znajdowało się ponadto 1000 karabinów, 750 pałaszy, 200 lanc, duże ilości amunicji i prochu. Wyprawa miała niepomyślny przebieg. Uzbrojenie nie dotarło do celu, a podczas próby lądowania w rejonie Kłajpedy utonęło 24 uczestników tej ekspedycji.
>> Szos. PW, s. 235.
1887 – W Czarnej Wodzie na Pomorzu ur. Piotr Szturmowski, rolnik, działacz społeczny. Przodkowie pochodzili z Warmii, którą opuścili uchodząc przed zarazą. Od 1912 r. mieszkał w Pagódkach. Aktywny w Towarzystwie Ludowym. W latach 1922–1927 był posłem na sejm RP z ramienia PSL.
>> Or. SBWMiP, s. 282.
1889 – W Lamkowie k. Barczewa ur. Wiktor Brosz, syn rolnika, działacz plebiscytowy, antyfaszysta. Po 1945 r. był sołtysem i wójtem w Lamkowie, czł. Kom. Pow. i Wojew. PZPR. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim OOP. Zm. w Lamkowie 10.01.1967 r.
>> Or. SBWMiP, s. 65.
1894 – W Tomaszkowie k. Olsztyna ur. Jan Pieczewski, poeta ludowy. Pochodził z rodziny chłopskiej, która po plebiscycie zmuszona była opuścić Warmię. Był samoukiem. Skończył kurs rzemieślniczy zorg. przez W. Pieniężnego. Po I wojnie światowej pracował jako rządca u zamożnych gospodarzy w Sząbruku i Gietrzwałdzie. W 1944 wcielony do Wehrmachtu, przebywał w okolicach Królewca /budowa umocnień/. Zginął w nieznanych okolicznościach w końcu 1944 lub na początku 1945 r. Wiersze publikował od 1916 roku w „Gazecie Olsztyńskiej”. Zachowały się nieliczne utwory związane z wydarzeniami wojennymi (m.in. w Ośrodku Badań Naukowych w Olsztynie).
>> Or. SBWMiP, s. 240–250.
1901 – W Rudziskach k. Biskupca ur. Bernard Szulc, nauczyciel, działacz społ.–oświat. Ukończył niemiec. semin. nauczycielskie oraz kurs dla nauczycieli polskich w Grudziądzu. Czynny w okresie plebiscytu /kilkakrotnie pobity przez niemieckie bojówki/. Po plebiscycie opuścił Prusy Wschodnie. Więziony przez hitlerowców. Wcielony do Wehrmachtu, przedostał się i wstąpił do WP na zachodzie. W 1946 r. wrócił na Warmię. Był kierownikiem szkoły w Wipsowie k. Barczewa, gdzie prowadził wszechstronną działalność społ.-kult. Laureat nagrody PWRN w Olsztynie. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim OOP.
>> Or. SBWMiP, s. 307; Or. Twórcy, s. 168.
1902 – W Zakrzewie k. Złotowa ur. Piotr Maciej Jasiek /zm. tamże 28.04.1974 r./, nauczyciel, folklorysta.
>> Or. SBWMiP, s. 142; Fil. Wopt, s. 62.
1910 – W Dębowcu Wielkim k. Nidzicy ur. Walter Późny, nauczyciel, dziennikarz, działacz społ. i polit. Stypendysta Pols. Związku Zachodniego i Światowego Związku Polaków. Sem. Naucz. kończył w Działdowie, Wyższą Szkołę Dziennikarską w Warszawie. Łącznik między centralą Światowego Związku Polaków w Warszawie a polskimi ośrodkami w państwach europejskich. Współpracował z polskimi pismami w Niemczech. W połowie 1939 roku schronił się w Polsce. Kampanię wrześniową odbył w szeregach WP. W 1940 roku aresztowany i osadzony na Pawiaku, skąd wyszedł dzięki pomocy polskiego podziemia, w którym odtąd działał jako Władysław Woźniak. Po 1945 roku był starostą szczycieńskim, a w l. 1964–1972 wice przewodn. PWRN w Olsztynie, piastując równocześnie ważne funkcje we władzach ZSL. Obecnie na emeryturze.
>> Or. SBWMiP, s. 263–264; Or. Twórcy, s. 139–140; KMW 1996, s. 634.
1923 – W Królewcu zm. Fryderyk Otto Hermann Gerss /używał jedynie imienia Otto/, ks. ewang., redaktor i pisarz mazurski. Ur. 8.09.1830 r. w Popiołach k. Węgorzewa. Proboszcz w Szczytnie i Mrągowie od 1885 superintendent diec. mrągowskiej. Mimo, że kontynuował działalność pisarsko-wydawniczą swego stryja Marcina, nastawiony raczej antypolsko. Niemniej jednak położył pewne zasługi dla utrzymania na Mazurach polskiego języka. Tłumaczył na język polski religijne wydawnictwa, kontynuował wydawanie „Kalendarza Królewsko-Pruskiego”, redagował w jęz. polskim pismo „Pruski Przyjaciel Ludu”, w którym zwalczał szczycieńskiego „Mazura” redagowanego przez K. Jaroszyka.
>> Or. SBWMiP, s. 109.
1932 – Jan Hedrych nauczyciel szkoły polskiej w Chaberkowie k. Olsztyna pozbawiony został przez prezydenta rejencji prawa nauczania w Prusach Wschodnich.
>> Fil. Wopt, s. 47.
1936 – Polska szkoła w Starym Targu /Powiśle/ przeżyła wizytację niemieckiego inspektora. Postawił on nauczycielowi tej placówki Franciszkowi Jujce zarzut przekroczenia programu nauczania z przedmiotu historia Polski, co stwierdził na podstawie odpowiedzi uczniów. W konsekwencji rejencja kwidzyńska pozbawiła nauczyciela prawa nauczania.
>> Fil. Wopt, s. 67–68.
1940 – W obozie koncentracyjnym Hohenbruch dokonano mordu na Sewerynie Pieniężnym, Leonie Włodarczyku, Janie Mazie. Egzekucji dokonano poza terenem obozu po wcześniejszym zmaltretowaniu więźniów. Podczas ekshumacji w 1946 r. stwierdzono u Włodarczyka złamanie ręki. Po kilku dniach po zasypaniu mogiły zwłoki odkopano, by zdjąć obrączki. Osoby wyznaczone na grabarzy poinformowały, że w momencie zasypywania grobu S. Pieniężny jeszcze żył.
>> KMW 1976, s. 72.
1944 – Premier rządu brytyjskiego powiadomił parlament, że na konferencji w Teheranie /list. 1943 r./ uzgodniono ze Stalinem rekompensatę dla Polski kosztem Niemiec na zachodzie i północy /część Prus Wschodnich/.
>> KMW 1988, s. 424, 426.
1945 – Marszałek Aleksander Wasilewski po objęciu dowództwa nad 3 Frontem Białoruskim i 1 Frontem Bałtyckim zarządził, by podległe mu wojska zakończyły przygotowania do decydującego uderzenia na Niemców zamkniętych w dwóch odizolowanych kotłach na terenie Prus Wschodnich.
>> Wasil. Dzieło, s. 565.