1345 – Litwini pod wodzą Olgierda i Kinstuta napadli na Kętrzyn. Zabijają mieszkańców i biorą w niewolę. Miasto spalili. „To spustoszenie trwało od południa aż do nocy”.
>> Kron. Wig, s. 79.
1410 – Król Władysław Jagiełło puścił wolno jeńców krzyżackich pojmanych pod Tucholą. Kazał ich jedynie spisać, wyznaczając termin, w którym mieli się zgłosić z okupem.
>> Jasł. Grunw., s. 210.
1424 – W Lidzbarku Warm. zm. Jan Abezier /Abeczyer/, bp warmiński w latach 1415–1424. Urodził się w Toruniu. Studiował w Pradze, gdzie w r. 1393 został bakałarzem sztuk wyzwolonych, a w 1400 magistrem. Był notariuszem publicznym, doktorat dekretów uzyskał w Wiedniu. W 1411 występuje jako audytor Roty w Rzymie, gdzie jest też sekretarzem papieża Marcina V.
S. Achremczyk podaje inną datę śmierci /11.2.1424/.
>> KMW 1989, s. 6–7.
1525 – Na staromiejskim rynku w Królewcu odbyła się egzekucja 8 uczestników chłopskiego powstania w Prusach Książęcych. Straceni zostali: szynkarz z Pobethen Marcin Wernicke; Krause, który przyniósł do Królewca pierwszy list buntowników; stracony został ponadto młody czeladnik, syn sołtysa z Brasdorf, oraz 5 chłopów.
>> Zi. Powstanie, s. 141.
1679 – We Fromborku zm. Giovanni Battista Jacobelli, kompozytor, śpiewak, kanonik warm. Urodził się we Włoszech, gdzie działał jako agent króla polskiego. Przed 1639 rokiem przybył do Warszawy i był tenorem w królewskiej kapeli, kapelanem królowej Cecylii Renaty. Posiadał tytuł sekretarza królewskiego. Kanonię warm. otrzymał w r. 1651. Opiekował się kosztownościami i archiwum kapituły, które zostały przewiezione do Gdańska w obawie przed zrabowaniem przez wojska szwedzkie. Wspólnie z innym kan. war. opracował sprawozdanie przeżytych zdarzeń. Dokument ten /rękopis/ znajdował się w Watykanie.
>> Or. SBWPKiZM I, s. 111.
1722 – W Świętej Lipce zm. Grzegorz Engell /Engel/, ur. w Królewcu 26.02.1678, jezuita, matematyk, architekt. Nowicjat odbył w Wilnie. Studiował filozofię w Połocku. Pracował jako pedagog w Reszlu, Pińsku, Słucku i Świętej Lipce, gdzie był superiorem konwiktu. Za jego czasu powstał wystrój tamtejszego kościoła, z jego inicjatywy powstały wspaniałe organy.
>> Or. SBWPKiZM I, s. 56.
1778 – Bp warm. Ignacy Krasicki udzielił księżom z Myszyńca pozwolenia na prowadzenie rekolekcji w diecezji warmińskiej, jest to niewątpliwy dowód, że w owym czasie, szczególnie w południowej Warmii, język polski był bardzo rozpowszechniony.
>> Sz. DW, s. 87.
1891 – W Królewcu zm. Karol Witt /ur. tamże 31.08.1815/, pedagog, redaktor, niemiecki działacz demokratyczny. Studiował w Królewcu. Nauczał m.in. w gimnazjach w Elblągu i Olsztynku. Zwolennik odrodzenia Polski, obrońca praw Mazurów do języka ojczystego. W Olsztynku redagował tygodnik niemiecko-polski „Osteroder–Dorfzeitung”, zmieniony wkrótce na „Neue Dorfzeitung” /część polska tego czasopisma nosiła tytuł „Gazeta Wiejska”/. Pozbawienie go stanowiska nauczyciela związane było najprawdopodobniej z jego przekonaniami społeczno-politycznymi. Dopiero w 1861 r. pozwolono mu nauczać w jednym z królewieckich gimnazjów. Wydał prace hist. filologiczne dotyczące starożytnej Grecji.
>> Or. SBWMiP, s. 330.
1892 – W Ełku zm. Karol Leonard Velthusen /ur. 31.12.1812 w Warszawie/, niemiecki prawnik i literat. Studiował we Wrocławiu i Berlinie. W Ełku był asesorem sądu okręgowego. Tłumaczył utwory literatury niemieckiej na język polski. Współpracował z „Gazetą Lecką” Marcina Gerssa, drukując w niej wiersze, korespondencje i przekłady. Był współredaktorem dwujęzycznego polsko-niemieckiego „Przyjaciel Ludu – Der Volksfreund”, który był organem liberalnego Klubu Konstytucyjnego w Ełku.
>> Or. SBWMiP, s. 319.
1902 – W majątku Perscheln k. Pruskiej Iławki ur. Botho von Berg /zm. 7.12.1983 w Neleck k. Fryburga/, pisarz niemiecki. Studiował rolnictwo w Królewcu i Heidelbergu. Pisał wiersze i opowiadania, których część ma związek z Prusami Wschodnimi.
>> Chł. Pr. Wsch., s. 16.
1905 – W Olsztynie zm. Seweryn Pieniężny /sen./, ur. 6.01.1864 w Poznaniu – redaktor i wydawca. Do Olsztyna przybył jako fachowiec, by pomóc Janowi Liszewskiemu w wydawaniu „Gazety Olsztyńskiej”. W lutym 1891 roku ożenił się z siostrą Liszewskiego Joanną i przejął wydawnictwo. Działał w komitetach wyborczych. Czynny w życiu oświatowym na Warmii. Założył Tow. Polsko-Katolickie „Zgoda” w Olsztynie. Znany był także poza Prusami Wschodnimi. W 1905 roku choroba zmusiła go do przekazania przedsiębiorstwa /redakcja, wydawnictwo książkowe, księgarnia/ bratu Władysławowi.
>> Or. SBWMiP, s. 251; WEP VIII, s. 534; Choj. Szkice, s. 179; Chł. SW, s. 1–172; Wak. Ol., s. 186; KMW 1987, s. 191.
1906 – Fragment kroniki szkolnej w Skarlinie k. Lubawy: „… wybuchł w tutejszej szkole strajk szkolny. Początkowo strajkowało 62 dzieci. Liczba strajkujących zmniejszała się powoli, tak że z początkiem roku 1907 już tylko 26 uczniów strajkowało. Strajkujące dzieci muszą za karę codziennie 1 godzinę, a w środy i soboty 2 godziny po nauce w szkole pozostawać. W tych godzinach aresztu uczy się je języka niemieckiego i matematyki. /…/ za każdą opuszczoną godzinę karną płaci się 1 markę kary”. Strajk objął cały powiat lubawski i Pomorze. Zdarzały się wypadki bicia dzieci strajkujących. Nie obyło się czasem bez i humorystycznych momentów: np. dzieciom nakazano pozdrawiać niemieckim „gruess Gott”, dzieci chętnie przystały na tę formę, lecz zwrot ten wymawiały: „gryź go”. /Dzieci z zasady nie uczestniczyły w lekcjach religii po niemiecku/.
>> Nowe M., s. 90–91.
1908 – Nadburmistrzem Olsztyna został Georg Zuelich, do tego dnia II burmistrz.
>> KMW 1992, s. 152.
1911 – W Zakrzewie k. Złotowa ur. Józef Tomke, nauczyciel, działacz harcerski. Ponad 3 lata kierował jednoklasową szkołą polską w Brąswałdzie. Prezydent rejencji w ramach retorsji pozbawił go prawa nauczania w Prusach Wschod. i musiał je opuścić. Otrzymał posadę w Świętej k. Złotowa, lecz uczył tylko 3 dni, gdyż znów pozbawiono go prawa nauczania, tym razem na terenie całej Trzeciej Rzeszy. Po wybuchu wojny aresztowany, zwolniony, jako obywatel niemiecki wcielony został do Wehrmachtu. Na froncie niemieckim dostał się do niewoli brytyjskiej. Do kraju wrócił w 1947 r. i pracował w oświacie. Na emeryturę przeszedł w r. 1972.
>> Fil. Wopt, s. 150–151.
1925 – Podczas pobytu w Królewcu Gustaw Stresemann, minister spraw zagranicznych Rzeszy, rewizjonista, wygłosił znamienne przemówienie: „Otwiera się przed nami droga do równouprawnienia, przynosząca nieskończenie wiele możliwości, w których żadna prowincja Rzeszy i państwa pruskiego nie jest bardziej zainteresowana, niż prowincja Prusy Wschodnie”. Mówiąc te słowa, minister Stresemann miał na myśli przede wszystkim zmianę granic wschodnich, tymczasem oczywiście wyłącznie drogą pokojową.
>> KMW 1967, s. 488.
1937 – Sąd prasowy w Królewcu skazał Seweryna Pieniężnego na 400 marek grzywny. Bezpośrednią przyczyną postawienia w stan oskarżenia wydawcy „Gazety Olsztyńskiej”, było wydrukowanie w piśmie „Mazur” /w tym czasie wydawany był „Mazur” u Pieniężnych/ relacji z pogrzebu znanego działacza polskiego Michała Zientary z Lelesek. Za naganną uznały władze niemieckie także korespondencję z Gietrzwałdu zatytułowaną „Raził ich napis polski”.
>> Wrzes. RP/WMiP, s. 350.
– Dr Władysław Gębik otrzymał dokument – koncesję na otwarcie polskiego gimnazjum w Kwidzynie. Z wydaniem zezwolenia Niemcy zwlekali bardzo długo. Szykanom nie było końca. W końcu pozytywna dla strony polskiej decyzja została wymuszona. W drodze retorsji zamknięte zostały na Pomorzu dwie niemieckie szkoły średnie w Bydgoszczy i Grudziądzu. Ministerstwo Wyznań i Oświecenia Publicznego dało mniejszości niemieckiej w Polsce odczuć, że jeżeli sprawa kwidzyńska zostanie załatwiona, to kuratorium pomorskie „rozważy sprawę ponownego otwarcia” niemieckich szkół. Dopiero w obliczu takiego nacisku nabrzmiały od wielu miesięcy problem Kwidzyna doczekał się rozwiązania.
>> KMW 1995, s. 379.
1939 – Gestapo aresztowało ks. Antoniego Ludwiczaka, proboszcza z Chełmic k. Inowrocławia. Ks. Ludwiczak był znanym działaczem oświatowym i narodowym w Wielkopolsce i na Pomorzu, prezesem Warm. Komitetu Plebiscytowego w Kwidzynie. Pobity przez bojówkę niemiecką w Biskupcu reszelskim. Po aresztowaniu w 1939 roku przetrzymywany w różnych więzieniach. Zesłany do obozu koncentr. w Stutthofie. Przebywał także w Sachsenhausen, Dachau i Hartheim, gdzie zginął w komorze gazowej.
>> Or. SBWMiP, s. 196–197.
– Aresztowano i osadzono w więzieniu inowrocławskim ks. Władysława Demskiego – działacza społ. i oświatowego. Pracował w polskich parafiach w Sząbruku, Barczewie, Biskupcu Resz. Podczas I wojny świat. służył w szpitalu wojskowym w Królewcu. Następnie działał na Powiślu. Czł. Związku Polaków w Prusach Wsch., zmuszony do opuszczenia Prus Wschod. Po aresztowaniu przez gestapo osadzony w Stutthofie, a nast. przewieziony do Sachsenhausen, gdzie został bestialsko zamordowany.
>> Or. SBWMiP, s. 85.
– Fragment przemówienia wygłoszonego w Malborku przez Ericha Kocha – gauleitera Prus Wschod. zamieszczonego w „Koenigsberger Allgemeine Zeitung”: „Prusy Wschodnie zawsze największą wagę przywiązywały do polskiego niebezpieczeństwa. Wielkim sukcesem Niemiec jest zniemczenie Polaków w powiecie sztumskim. Liczba uczniów w polskich szkołach ze 189 w 1933 roku spadła w roku 1939 do 92. /…/ Te liczby są wymowne…, ten kto traci młodzież, traci przyszłość”.
>> Burszt. Szl., s. 45.
1944 – W godzinach wieczornych 5 dywizja pancerna oraz część brygady grenadierów Hitlera rozpoczęły atak na radzieckie pozycje w rejonie na północny wschód od Gołdapi. Natarcie nastąpiło bez przygotowania artyleryjskiego, dzięki zaskoczeniu, Niemcom udało się uzyskać powodzenie. Posuwając się na południe, w ciężkich bojach, hitlerowcy zdobywali kilometr za kilometrem. Znajdujący się w radzieckich rękach Gołdap znalazł się w otoczeniu na zapleczu frontu.
>> WiM 1964, nr 11, s. 8, 21; WiM 1974, nr 11, s. 7.