1308 – Bp warm. Eberhard z Nysy wystawił dokument lokacyjny dla osady Lidzbark Warm. Leżała ona u ujścia Symsarny do Łyny. Na zasadźcę został wybrany mąż bratanicy bpa – Jan. Pochodził on ze wsi Kolonia k. Brzegu na Śląsku, skąd pochodziła większość osadników. Sołtys Jan otrzymał dla siebie i prawych następców w wieczyste posiadanie 140 łanów ziemi po obu stronach Łyny. Parafia otrzymała 6 łanów, na parcele budowlane przeznaczono 1 łan, a 20 łanów stanowiły wspólne pastwiska miejskie.
>> Sz. DW, s. 263.
1339 – Bp warm. Herman z Pragi objął pełnię władzy w diecezji warmińskiej. Do tego czasu przebywał najprawdopodobniej na dworze papieskim.
>> Achr., s. 33.
1340 – Bp warm. Herman z Pragi potwierdził dokument lokacyjny miasta Reszel. Pełne prawa miejskie uzyskał Reszel sto lat później, lokatorem był magister Elerus.
>> Sz. DW, s. 267.
1411 – Jan Abezier, późniejszy bp warm. po raz pierwszy odnotowany został w źródłach jako prepozyt kapituły warm. Już wówczas, jako przewodniczący kolegium kanoników, miał A. duże znaczenie na Warmii, co niewątpliwie miało też wpływ na osiągnięcie najwyższej w księstwie godności.
>> Achr. PBW, s. 55.
1520 – W. mistrz Albrecht w drugim piśmie do biskupa i rady miasta Lidzbarka tę datę wyznaczył na poddanie miasta. Bp Fabian Luzjański i rada przekazały odpowiedź w terminie, lecz obie były negatywne. Albrecht rozkazał ostrzelać z armat oporne miasto.
>> Bis. WP, s. 271–272.
1526 – Poprzedniego dnia oskarżeni o działanie na szkodę Korony obywatele Braniewa, z burmistrzem Grzegorzem Rabe na czele, pozorną skruchą wyjednali dla siebie łaskę. 18 sierpnia komisarze króla polskiego ogłosili statuty, które w sposób zasadniczy regulowały sprawy ustrojowe i religijne w mieście.
>> Zi. WkMK, s. 139–140.
1533 – Zm. Konstanty Ostrogski, książę, wojewoda trocki, hetman wielki litewski. „Żaden z naszych wodzów nie zrównał mu w liczbie odniesionych zwycięstw. W trzydziestu trzech potyczkach z różnymi nieprzyjaciołami Polski, dwa razy los mu tylko był przeciwny”.
>> Maryl. Wspom., s. 174.
1550 – W Braniewie zebrała się na zamku komisja, która miała za zadanie rozgraniczenie prawa połowu ryb na Zalewie Wiślanym dla domeny biskupiej i kapitulnej. Opierano się na zeznaniach świadków, które nie były zgodne, gdyż od lat rybacy nie przestrzegali ściśle granic, ustalonych najprawdopodobniej zwyczajowo.
>> Sz. DW, s. 33.
1569 – Kapituła warmińska przedłożyła nuncjuszowi kolejne pismo, dotyczące strat terytorialnych, jakich doznała Warmia od Krzyżaków. Spór ciągnął się od dwóch stuleci, a dotyczył zawłaszczeń w Puszczy Galindzkiej, w okolicach Reszla oraz mniejszych enklaw na granicy północno-wschodniej. Łącznie straty wynosiły ponad 6 tys. łanów.
>> Sz. DW, s. 25, 97.
– Biskup warmiński Stanisław Hozjusz zapisał swemu bratu wieś Rasząg, liczącą 60 łanów na prawie magdeburskim, zobowiązując obdarowanego do wystawiania jednej służby zbrojnej, jak długo ziemia ta będzie w posiadaniu rodziny. W przypadku sprzedaży nabywca był zobowiązany do wystawienia dwóch służb.
>> Sz. DW, s. 306.
1582 – W Gdańsku zm. Jan Leomann /Leoman/, ur. 1520 tamże, kanonik warm., kanclerz bpa Stanisława Hozjusza. Studiował w Wittenberdze. Zarządzał dobrami biskupstwa. W 1571 został kustoszem kapituły warm.
>> Or. SBWPKiZM II, s. 10–11.
1589 – Michał Preuck został wójtem biskupstwa warmińskiego. Pełnił tę funkcję do r. 1596.
>> Sz. DW, s. 59.
1594 – Statek, którym król Zygmunt III Waza wrócił ze Szwecji, przybił do portu w Wisłoujściu k. Gdańska.
>> Rocz. Gd. 1956/1957, XV/XVI, s. 158.
1615 – Kapituła warm. wystawiła dokument, na mocy którego 8 łanów we wsi Garzewko k. Olsztyna stało się własnością Wolfganga a Deben Lowicki. Dokument ten został potwierdzony przez tęż kapitułę 19.8.1711 r.
>> Sz. DW, s. 466–468.
1627 – Elektor Jerzy Wilhelm przebywał w Węgorzewie. Cel pobytu nieznany. Wiadomo jedynie, że w Węgorzewie był także w dniu 21 sierpnia tegoż roku.
>> Toe., s. 176.
1631 – Michał Działyński, bp sufragan warm., rozpatrywał w trybie apelacyjnym od wyroku burgrabiego barczewskiego spór finansowy pewnego małżeństwa. Abstrahując od przedmiotu sporu, warto zwrócić uwagę, że na Warmii funkcjonowała instancja odwoławcza w sądownictwie.
>> Sz. DW, s. 399–400.
1636 – Na posiedzeniu kapituły warm. czytany był list Stefana Sadowskiego, właściciela Świętej Lipki, w którym prosił on kapitułę, by zechciała wziąć świątynię i przyległe dobra w opiekę. Kapituła odpowiedziała pozytywnie na tę ofertę.
>> KMW 1995, s. 28.
1639 – Kapituła uroczystym aktem scedowała jezuitom całą posesję Świętej Lipki /kaplicę, wszystkie budynki i ziemię/. O specjalnym charakterze tego dokumentu świadczy to, że w nagłówku wymienieni są wszyscy kanonicy, podczas gdy na ogół wymieniano tylko prepozyta i pozostałych 3 prałatów.
>> KMW 1995, s. 35.
1645 – Kapituła warm. przyjęła Wawrzyńca Ludwika Demutha jako medyka na swego sekretarza. Kanonik D. jako stypendysta fundacji Jana Prucka studiował w Rzymie i Padwie, gdzie uzyskał doktorat medycyny.
>> Sz. DW, s. 359.
1650 – Janusz Radziwiłł hetman w. litewski, wojewoda wileński podpisał w Kiejdanach akt poddania się królowi szwedzkiemu.
>> WEP IX, s. 678.
1656 – Pismo elbląskie odwołało fałszywe doniesienia, jakoby podczas bitwy warszawskiej /koniec lipca/ poległ hetman polny Wincenty Gosiewski, a król Jan Kazimierz dostał się do niewoli. Wiadomości te rzekomo miał rozgłosić toruński czeladnik aptekarski. Gdy nieprawda wyszła na jaw, za karę winowajcę na ośle obwożono po mieście ze stosownym napisem na piersiach i plecach.
>> KMW 1985, s. 14.
– W Kiejdanach hetman Wincenty Gosiewski podpisał traktat ze Szwedami.
>> KMW 1995, s. 237.
1663 – Z protokołu posiedzenia kapituły warm. dowiadujemy się, że rozpatrywana była sprawa sędziego ziemskiego Mikołaja Szubskiego z komornictwa olsztyńskiego /patrz 18.8.1650/. Stwierdzono skrajną nędzę petenta i przydzielono mu, powołując się na jego wcześniejsze zasługi, „stypendium, a właściwie jałmużnę” w wysokości 6 korcy pszenicy, tyleż jęczmienia, 3 korce owsa, 1 korzec grochu rocznie.
>> Sz. DW, s. 397.
1685 – Kapituła warm. zwróciła uwagę burgrabiemu Olsztyna, aby podczas corocznego czytania wilkierza po wsiach miał przy sobie spisy chłopów i ich synów i sprawdzał, czy ktoś nie wywędrował bez uwolnienia. W rzeczonym dokumencie nic się nie mówi o kobietach, lecz najprawdopodobniej w owym czasie i one były już przypisane do ziemi.
>> Sz. DW, s. 247.
1693 – We Fromborku zm. Adam Sarnowski, kanonik warm., długoletni sekretarz króla Jana III Sobieskiego. Wystawiono mu epitafium w katedrze fromborskiej.
>> Or. SBWPKiZM II, s. 131.
1788 – W Dobie k. Węgorzewa ur. Fryderyk Wilimzig /zm. 15.2.1858 w Nidzicy/, kaznodzieja polsko-ewangel., redaktor.
>> Or. SBWMiP, s. 328–329.
1811 – Teatr Wojciecha Bogusławskiego wystawił w Gdańsku „Krakowiaków i górali” z muzyką Jana Stefaniego. Fragment ówczesnego sprawozdania: „Opera ta dla swej trafności w wystawieniu /…/ podobała się ogólnie, lubo różnej mowy widzom, i jakby od wszystkich zrozumiana, ciągle publiczność bawiła”.
>> Rocz. Gd. 1932, VI, s. 247.
1817 – Po czterech tygodniach oporu, podjęli pracę zbuntowani chłopi w rejonie Kłajpedy. Bunt chłopski w okolicy Olsztynka i Ostródy trwał krócej. Zajścia miały związek z niekorzystnymi warunkami uwłaszczenia. Dla spacyfikowania zbuntowanych władze pruskie użyły wojska.
>> Zapis. Hist. 1980, z. 1, s. 34.
1883 – W Warszawie ur. Zygfryd Oskar Loppe, ksiądz ewangel.-augsb., działacz społeczny. Kształcił się w Warszawie i Dorpacie. Był proboszczem w Suwałkach. Czynny w okresie plebiscytu. Przed II wojną światową posługę kapłańską sprawował w Wilnie. Więziony w Dachau. Zm. w Dortmundzie w 1947 r.
>> Or. SBWMiP 1963, s. 174.
1892 – W Bonn zm. Wawrzyniec Kellner /ur. Kaltenberg, Bawaria 29.1.1811/, radca szkolny w rejencji kwidzyńskiej. Obrońca języka polskiego. Uważał, że Polacy w Prusach są pełnoprawnymi obywatelami i ich dzieci powinny być nauczane w języku ojczystym. Aby prowadzić wizytacje w szkołach, uczył się języka polskiego. Jest autorem memoriału do władz. W dokumencie tym wykazał, jakie jest zapotrzebowanie na nauczycieli znających język polski. Żądał nauki języka polskiego w seminariach nauczycielskich.
>> Or. SBWMiP, s. 153.
1895 – Na Kujawach w miejscowości Krzywosądza ur. Ludwika Wiśniewska /zm. 29.7.1956 w Olsztynie/, nauczycielka, działaczka społeczna. Brała udział w konspiracji w Warszawie /BCh, SL „Roch”, łączniczka, kolporterka prasy na Wołyń/. Aresztowana w 1943, więziona w obozach koncentr. W Olsztynie osiedliła się w 1946 r.
>> Or. Twórcy, s. 193.
1901 – W Płocicy k. Bytowa ur. Franciszek Literski /zm. 15.6.1947 w Odrze k. Sulechowa/, działacz społ. i oświat. w Niemczech. W latach 1931–1935 kierował okręgiem Ziemi Malborskiej Związku Polaków w Niemczech. Działał także w Zw. Tow. Młodzieży na Powiślu. Więziony i pobity przez hitlerowców. W 1935 przeniesiony do Opola. W 1945 r. był pierwszym burmistrzem Sulechowa.
>> Or. SBWMiP, s. 194–195.
1920 – Armia Czerwona oblega Płock. Działdowo znajduje się jeszcze w rękach bolszewików.
>> Dav. Orzeł, s. 208.
– „Gazeta Gdańska” zamieściła protest gmin i folwarków z powiatu sztumskiego /22 miejscowości, 41 tys. mórg, 5500 mieszkańców/, w których Polacy przegłosowali Niemców. Polacy z tych wsi swą petycję skierowali do Rady Najwyższej w Paryżu, żądając przyłączenia do Polski.
>> Staw. Pl., s. 453–454.
1930 – W Mikołajkach Pom. otwarta została szkoła polska. Uczestniczył w jej organizacji i kierował nią Juliusz Hawner. W końcu 1930 roku uczęszczało do tej szkoły 11 dzieci.
>> Fil. Wopt, s. XXIX, s. 49–50; Łuk. IV, s. 186.
1939 – Hitlerowcy aresztowali Maksymiliana Bukowskiego, działacza polonijnego w Kwidzynie. Zesłano go do obozu koncentracyjnego Hohenbruch, skąd przewieziono go do Stutthofu, gdzie zmarł 24.6.1940 r.
>> Or. SBWMiP, s. 69.
– Gestapo uwięziło 12 działaczy polskich z Powiśla oraz kilku z Ziemi Złotowskiej.
Zarząd Wykonawczy Związku Polaków w Niemczech wysłał do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Rzeszy i Prus protest w sprawie fałszerstw dokonanych w trakcie przeprowadzanego spisu.
>> Łuk. IV, s. 196.
1944 – W podkętrzyńskiej kwaterze Adolf Hilter podejmuje decyzję o odebraniu dowództwa frontu zachodniego feldmarszałkowi Guentherowi von Kluge, którego podejrzewano o chęć pertraktowania z aliantami. Wezwany do powrotu feldmarszałek otruł się w trakcie podróży.
>> Speer Wspom., s. 472.
1945 – Przewodniczący Krajowej Rady Narodowej Bolesław Bierut reprezentował pogląd, że należy rozciągnąć działanie polskiego prawa na Okręg Mazurski. Był również zdania, że nic nie stoi na przeszkodzie, by zamiast „Urząd Pełnomocnika Rządu” używać nazwy Wojewódzki Urząd Pełnomocnika Rządu na Okręg Mazurski /następca płka Jakuba Prawina w grudniu 1945 r. otrzymał już nominację „wojewoda na Okręg Mazurski”/.
>> KMW 1964, s. 363–364.