16 sierpnia

1383 – Krzyżacy opanowali Troki, co odbyło się przez dobrowolne złożenie broni.
>> Wap. I, s. 42.

1409 – Wojska krzyżackie wkraczają na ziemie polskie, pustosząc Ziemię Dobrzyńską, Krajnę, pogranicze Mazowsza i Wielkopolski.
>> Ku. BpG, s. 35, 202.

1414 – Pierwszy dzień oblężenia Lidzbarka Warm. przez wojska polskie. Zajęcie bronionego przez Krzyżaków miasta z marszu nie powiodło się.
>> Ptak, Wojskowość, s. 196.

1450 – Wolni, polscy i pruscy, osiedleni w puszczy wokół Małgi, składali hołd nowo wybranemu w. mistrzowi Ludwigowi von Erlichshausenowi w miejscowości Małga. W tym samym dniu hołd złożyli także rada, ławnicy i pospólstwo miasta Nidzicy.
>> Toe., s. 152.

1502 – Na posiedzeniu kapituły warm. we Fromborku w obecności bpa Łukasza Watzenrode szedł spór o to, czy kanonicy powinni nosić mu pastorał podczas ceremonii. Członkowie kapituły przeciwstawiali się żądaniu bpa. W zagniewaniu bp powiedział, że „swoich siostrzeńców Mikołaja i Andrzeja zmusi do tego, żeby albo dźwigali pastorał, albo wynieśli się z kościoła”.
>> KMW 1966, s. 317.

1520 – Król Zygmunt Stary wysłał ostatnie wici do 3 województw Prus Królewskich, polecając się stawić z bronią 1 września 1520 roku w Elblągu. Dowódcą „pospolitaków” z Prus mianowano starostę malborskiego Stanisława Kościeleckiego.
>> Bis. WP, s. 277.

1530 – Bp warm. Maurycy Ferber część Żuław nazywanych Szkarpawa przekazał na stałe Gdańskowi. Był to szereg małych wysepek poprzedzielanych płytkimi wodami, obfitujący w ryby. Spór o ten teren trwał od wielu lat. W 1570 roku znów Szkarpawa wróciła do Gdańska przechodząc do domeny królewskiej. Zarządzał nią starosta tolkmicki.
>> Sz. DW, s. 27–28.

1564 – Z podróży do Francji wrócił do Królewca kupiec Antoni Maillet, który jeździł na dwór francuski by uzyskać przywilej od króla na sprzedaż wschodniopruskiego potażu. Księciu pruskiemu musiało zależeć na handlu tym artykułem, gdyż wspomniany Maillet przekazał od księcia Albrechta: dla króla Henryka IX – 4 konie, dla królowej Katarzyny Medycejskiej – 4 konie i powóz, a dla tytularnego króla Navarry Henryka d’Albert – 2 konie.
>> KMW 1995, s. 416–417.

1642 – W Mitawie zm. książę kurlandzki Fryderyk /ur. 25.11.1569/. Rządy sprawował razem z bratem Wilhelmem. W 1601 r. brał udział w obronie Inflant przed Szwedami, po opanowaniu kraju przez Szwedów przebywał w obozie Karola Radziwiłła. Wrócił do Kurlandii po zawieszeniu broni. Od r. 1617 rządził samodzielnie, król Zygmunt III Waza bowiem skazał Wilhelma na banicję. Samodzielność nie była pełna, gdyż decyzje były ograniczane przez komisarzy króla polskiego.
>> WEP IV, s. 39.

1706 – W Wilnie zm. Jan Henrichsohn /Henrichson/, ur. 24.5.1665 w Reszlu, jezuita, pedagog. Nauczał filozofii i retoryki w kolegium braniewskim. Był też pedagogiem i kaznodzieją w Wilnie. Autor rozprawki teologicznej.
>> Or. SBWPKiZM I, s. 94.

1712 – Władze pruskie uchwaliły nowy regulamin dla administracji państwowej, przy pomocy którego zamierzano ukrócić praktyki korupcyjne panoszące się w aparacie urzędniczym Prus Wschodnich.
>> KMW 1960, s. 272.

1713 – Na Białorusi ur. Ignacy Żaba /zm. 17.09.1780/, eksjezuita, teolog, rektor Akademii Wieleńskiej, rektor kolegium w Braniewie.
>> Or. SBWPKiZM II, s. 227.

1745 – Piorun trafił w nowo wybudowaną wieżę kościoła w Węgorzewie /oddano ją do użytku w 1743 roku/. Spaliła się cała wschodnia część budowli, stopiło się kilka organowych piszczałek. Świątynia węgorzewska nie miała szczęścia, w ciągu 80-ciu lat była trzykrotnie dewastowana przez pioruny.
>> Stud. Anger. 1999, IV, s. 32.

1766 – W Wilnie zm. Tomasz Kułakowski /ur. 11.12.1704/, jezuita, stolarz i rzeźbiarz. Działał głównie w Wilnie w pracowni stolarskiej przy kościele św. Kazimierza. Wykonywał ołtarze, meble i inne przedmioty drewniane na użytek świątyń i domów jezuickich.
>> Or. SBWPKiZM I, s. 165.

1786 – Po zniesieniu domeny szczycieńskiej miasto Szczytno zakupiło na własność karczmę rządową.
>> Toe., s. 270.

1811 – Teatr warszawski Wojciecha Bogusławskiego z powodzeniem występuje w Gdańsku, wystawiając m.in. „Roztargnionych” Kotzebuego oraz operę Portogalla „Żony przemienione”.
>> Rocz. Gd. 1932, VI, s. 247.

1855 – Pruskie Ministerstwo Handlu odmownie załatwiło prośbę superintendenta Gottfrieda Schulza, który zabiegał o bezpłatne przejazdy kolejami, zamierzał bowiem odwiedzać garnizony w całych Niemczech, by odprawiać polskie nabożeństwa dla Mazurów odbywających tam służbę wojskową.
>> KMW 1993, s. 423.

1856 – W Poznaniu ur. Bernard Milski /zm. 24.01.1926 tamże/, drukarz nakładca, dziennikarz, działacz społ.-oświat. i narodowy.
>> Or. SBWMiP, s. 217–218.

1870 – Demokraci w Szczytnie realizując postulat powszechności oświaty znieśli czesne szkolne. Dyskutowano również sprawę oddzielenia szkoły od Kościoła i laicyzację programów nauczania.
>> Szczyt., s. 255.

1904 – W Unieszewie k. Olsztyna ur. Jan Bauer /zm. 19.01.1940 w Sachsenhausen/, nauczyciel, działacz oświatowy. Pracował i działał na Kaszubach, na Ziemi Bytowskiej, w Kolonii, Dreźnie, Berlinie i na Warmii.
>> Or. SBWMiP, s. 52–53.

1919 – Z więzień zostali zwolnieni członkowie delegacji Mazurów, którzy udali się do Paryża, by przed organami konferencji pokojowej domagać się włączenia Mazur do Polski. Po przyjeździe zostali oskarżeni o zdradę stanu i skazani. Uwolnienie od kary nastąpiło po proteście rządu RP i dwukrotnej interwencji marszałka F. Focha.
>> Or. SBWMiP, s. 192.

1920 – Komisje alianckie przekazały władzę Niemcom i w ciągu 3 dni opuściły wschodniopruski obszar plebiscytowy.
>> Rocz. Ol. 1970, IX, s. 167.

– W Kisielicach k. Iławy ks. Jan Mazella zmuszony został pod groźbą pobicia spalić polski sztandar, który w dniu plebiscytu był wywieszony na domu. Palenie flagi odbyło się przy śpiewie „Deutschland, Deutschland ueber alles”. Podobne zajścia w tym samym dniu miały miejsce w Biskupcu k. Lubawy. Aptekarza Bolesława Wolskiego, który nie chciał wydać sztandaru, pobito i wtrącono na wiele miesięcy do więzienia.
>> Ił., s. 139.

1923 – Rozwiązano działający w Poznańskiem i na Pomorzu niemiecki Związek Niemczyzny dla Zachowania Praw Mniejszości. Przyczyną zakazu działalności było prowadzenie antypaństwowej działalności.
>> Kron. XX, s. 308.

1924 – Po odwiedzeniu Malborka i Olsztyna Bolesław Limanowski przybył do Ełku. Nestora socjalistów polskich żywo interesowały problemy polskiej ludności w Prusach Wschod., dlatego też w czasie swej podróży chętnie spotykał się tak z mazurami, jak i warmińskimi działaczami.
>> KMW 1991, s. 53.

1929 – Związek Polskich Towarzystw Szkolnych wystąpił do pruskiego rządu o wydanie zezwolenia na zorganizowanie zakładu kształcenia przedszkolanek. Według opinii władz pruskich otwarcie polskiego seminarium nie mieściło się w ustawie o mniejszości polskiej w Niemczech.
>> KMW 1996, s. 555.

1939 – Niemiecki nauczyciel szkoły w Łęgowie k. Iławy notuje w kronice: „do wsi docierają pierwsze wezwania mobilizacyjne. Nocą w stronę granicy przejeżdżają czołgi i wozy pancerne”.
W tym samym dniu rozpoczynają się na terenie Prus Wschod. aresztowania działaczy ruchu polskiego.
>> Ił., s. 160; KMW 1976, s. 66.

1943 – Bunt w getcie białostockim. Powstanie trwało 4 dni. Tylko nielicznym Żydom udało się zbiec. Wszyscy bojowcy zginęli.
>> Kron. XX, s. 608; Dol. WZ, s. 22–23.

1944 – Grupa Armii „Środek” otrzymała zadanie obrony Prus Wschodnich przed nacierającą Armią Czerwoną. Dowodził nią gen. płk Erhard Reinhardt.
>> Rocz. Ol. 1963, V, s. 175.

1945 – W Moskwie podpisano układ polsko-radziecki o wspólnej granicy. Uformowana ona została wzdłuż „linii Curzona” z nieznacznymi odchyleniami na korzyść Polski. Wody Zalewu Wiślanego stanowić miały obszar kondominium /wspólny zarząd/ polsko-radzieckiego. Postanowienie to nie było wykonywane. Próby zmian w tym względzie miały miejsce dopiero po 1989 roku, lecz pierwszy polski statek handlowy przez Cieśninę Bałgijską przepłynął dopiero w marcu 1998 roku.
>> KMW 1995, s. 274–275; KMW 1996, s. 201–202.

– Bp warm. Maksymilian Keller zrzekł się jurysdykcji kościelnej nad tą częścią diecezji warm., która znalazła się w granicach Polski i wyjechał do Niemiec.
>> Achr., s. 236; KMW 1996, s. 82.

– Na dworzec kolejowy w Giżycku wjechał pierwszy po wojnie pociąg pasażerski. Stało się to o godz. 1130.
>> Wak. Giż., s. 133; Wak. Cz., s. 55.

Kalendarz Historyczny został sporządzony przez Bronisława Sałudę