1282 – Bp warm. Henryk Fleming z dziekanem Henrykiem Sonnenbergiem i całą kapitułą fromborską przebywają w Elblągu, gdzie wystawione zostały jakieś ważne dokumenty. Być może jeden z tych dokumentów miał związek z problemem początków przywiązania ludności wiejskiej do ziemi.
>> Achr., s. 21; Zi. Powstanie, s. 41.
1399 – Klęska wojsk litewskich i polskich nad rzeką Workslą. W tym samym dniu odbyły się w Krakowie uroczyste egzekwie poświęcone zmarłej podczas połogu królowej Jadwidze. Oba te wydarzenia mają ze sobą dość ścisły związek, gdyż królowa Jadwiga odradzała wojnę z Krzyżakami i przewidziała jaj niekorzystny przebieg.
>> Stab. Królowa, s. 165.
1410 – Wojska polsko-litewsko-ruskie po zdobyciu dnia poprzedniego Dąbrówna odpoczywają, by wieczorem, po przebyciu ok. 10 km, znaleźć się w rejonie jeziora Łubień. Pogoda była burzowa i niebywale wietrzna. Wiatr uniemożliwił rozbicie namiotu, w którym król miał wysłuchać mszy św.
>> Ku. BpG, s. 120–121, 205.
1422 – Strona polska wypowiedziała wojnę Krzyżakom. Zebrane pod Czerwińskiem wojska polskie uderzyły na Ziemię Chełmińską. Batalia doprowadziła do pokoju nad jeziorem Melno.
>> Gór. PkwP, s. 160; Z dziejów, s. 53–54.
1453 – Zjazd Związku Pruskiego w Lisewie, na którym Jakusz ze Świętego złożył sprawozdanie z misji w Piotrkowie, gdzie dokonał się pomyślny zwrot w polityce Polski wobec Prus. Zebrani w Lisewie podjęli decyzję o odbyciu zjazdu zbrojnego w Grudziądzu /10.8.1453/.
>> Gór. PkwP, s. 213.
1455 – Zbuntowana Knipawa /część miasta Królewca/ poddała się Krzyżakom, zwątpiwszy w odsiecz króla polskiego. Wcześniej mieszkańcy Knipawy zostali obłożeni klątwą. Krzyżacki kapelan zwalniał od klątwy za opłatą. Mieszczanie dopominali się zniesienia opłat.
>> Gór. PkwP, s. 231.
1500 – klęska wojsk litewskich nad rz. Wiedroszą.
>> Pap. Aleks., s. 5.
1520 – Załoga oblężonego przez Polaków Braniewa dokonała wycieczki. Wypad 200 knechtów został uwieńczony sukcesem, opanowano świeżo usypany szaniec, zabito 120 żołnierzy polskich /w tym dwóch rotmistrzów/, Polacy utracili 5 armat i 13 proporców.
>> Bis. WP, s. 259.
– W Toruniu król polski przyjął posłów w. mistrza. Odprawiono ich bardzo ostro. Strona polska nie zechciała zmienić swego stanowiska nawet za cenę oddania przez zakon Braniewa wraz z uzbrojeniem jeszcze przed zawieszeniem działań wojennych.
>> Bis. WP, s. 289.
1567 – Wydano ordynację zabraniającą Żydom pobytu w Prusach Książęcych, a tym, którzy aktualnie tu przebywali, dano 4 tygodnie na zlikwidowanie swoich interesów i wyjazd.
>> KMW 1995, s. 4.
1577 – Król polski Stefan Batory zwija oblężenie Gdańska. Gdańszczanie przeszkadzają odchodzącym. Trwają roboty, których celem jest przekopanie Mierzei Wiślanej w rejonie Elbląga, co stanowi zagrożenie monopolu Gdańska. Nic więc dziwnego, że gdańszczanie zwalczają to przedsięwzięcie.
>> Besa. SB, s. 196–197; Kron. MB, III, s. 1420 –1422.
1635 – Król Władysław IV czele około 2000 żołnierzy przybył do Królewca, gdzie przyjął przysięgę wierności. Król polski był goszczony przez tydzień, mieszkając na zamku.
>> Rad. Pam, I, s. 460–461; Król., s. 41.
1639 – Władysław IV w Nidzie. Cel oficjalny: Łowy w Puszczy Piskiej Króla polskiego podejmował książę na Prusiech, lennik Korony polskiej, elektor brandenburski Jerzy Wilhelm von Hohenzollern.
>> Mart. Nk, s. 182.
1651 – Andrzej Glaznocki został wybrany przez kapitułę kanonikiem warm.
>> Or. SBWPKiZM I, s. 67.
1701 – Bp warm. Andrzej Chryzostom Załuski stwierdza w dokumencie noszącym tę datę, że 3 łany w Prositach /komora Jeziorany/, które były wolne z powodu wojny, „zmieniły naturę” i przeszły do kategorii łanów opuszczonych.
>> Sz. DW, s. 189.
1714 – Bp warm. Teodor Potocki dokonał renowacji spalonego dokumentu na rzecz właściciela dóbr Studzianek w komorze Barczewo.
>> Sz. DW, s. 189.
1831 – Władze pruskie wydały konwencję, na podstawie której internowani w Prusach powstańcy polscy mieli otrzymywać żołd zależnie od stopnia wojskowego: generał – 2 talary, oficer wyższy 1 talara i 5 groszy srebrnych, oficer niższy 25 groszy srebrnych, podoficer i żołnierz – 3 grosze srebrne i 6 fenigów /dziennie/. To była jednak teoria. Wszyscy bowiem otrzymywali wyłącznie żywność.
>> Szos. PW, s. 52.
1833 – Przebywający w Elblągu pod nadzorem policji powstaniec i emisariusz Szymon Konarski został przewieziony do Gdańska, skąd miał odpłynąć do Antwerpii.
>> KMW 1977, s. 332–333.
1873 – Naczelny prezydent prowincji Prusy Karol Wilhelm Horn wydał zarządzenie, w którym zawarte było postanowienie, że językiem nauczania w szkołach będzie niemiecki, przy czym nauczycielom zabraniano posługiwania się językiem polskim.
>> Chł. SP, s. 11.
1886 – W Poznaniu zm. Ignacy Łyskowski /ur. 12.9.1820 w Mieleszewach k. Brodnicy/, działacz narod., oświat. i gospodarczy na Pomorzu. Studiował we Fryburgu i Wrocławiu. Autor wielu książek gospodarskich dla ludu. Wieloletni poseł do sejmu pruskiego i parlamentu Rzeszy, gdzie występował wielokrotnie w obronie praw Polaków. Interesował się także sprawami ruchu polskiego w Prusach Wschod. książki i broszury I. Łyskowskiego znane były na Warmii i Mazurach dzięki księgarskiej działalności Andrzeja Samulowskiego z Gietrzwałdu.
>> Or. SBWMiP, s. 202–203; WEP VI, s. 736.
1889 – W Warszawie ur. Teodora Modzelewska /zm. 19.9.1969 w Gdańsku/, tkaczka i znawczyni sztuki ludowej. Po 1946 r. osiedliła się w Olsztynie, zajmowała się tkactwem i strojem ludowym Warmii i Mazur.
>> Or. Twórcy, s. 114–115.
1910 – W Krakowie obchody 500 rocznicy zwycięstwa grunwaldzkiego. Na tę uroczystość Maria Konopnicka napisała „Rotę”, do której melodię skomponował Feliks Nowowiejski. Ignacy Paderewski ufundował pomnik z postacią Władysława Jagiełły dłuta Antoniego Wiwulskiego.
>> Kron. XX, s. 123.
– W Olsztynie strajk robotników budowlanych.
>> Wak. Ol., s. 398.
1916 – W Stanclewie k. Reszla ur. Róża Koegnigsmann-Pacholska, wychowawczyni przedszkoli, działaczka warm. Działała w Zw. Polaków w Niemczech, prowadziła bibliotekę, pracowała w harcerstwie, prowadziła przedszkole w Nowej Kaletce. Wraz z rodzicami przesiedlona do Królewca, pozostając pod nadzorem gestapo. Po 1945 pracowała w szkolnictwie w olsztyńskiem, a następnie zamieszkała w Poznaniu.
>> Fil. Wopt, s. 79.
1919 – Dla celów antypolskiej kampanii plebiscytowej powstał Masuren– und Ermlaenderbund z Maxem Worgitzkim na czele.
>> Wak. Ol., s. 315; Staw. Pl., s. 596; KMW 1990, s. 47.
1920 – Armia Czerwona zajęła Wilno. W rejencji olsztyńskiej sprawdzanie wyników ostatecznych głosowania plebiscytowego odbyło się bez udziału przedstawicieli polskich, którzy nie przyszli, obawiając się o swoje bezpieczeństwo.
>> Kron. XX, s. 265; Staw. Pl., s. 430; Dar. Orzeł, s. 147; Krzyw. Długie, I, s. 323.
– W Olsztynie ur. Maria Stramkowska, od 1938 r. działała w Zw. Polaków w Niemczech. Za pomoc udzielaną jeńcom polskim skazana na rok więzienia. Odznaczona Krzyżem Kawalerskim OOP.
>> Or. SBWMiP, s. 299.
1923 – Związek Polskich Towarzystw Szkolnych w Niemczech przedłożył memoriał pruskiemu ministerstwu nauki, sztuki i oświecenia. Zawierał on postulaty dotyczące przyszłości polskiego szkolnictwa.
>> Łuk. IV, s. 181.
1925 – W Warszawie, w sejmie, na zebraniu zwołanym przez parlamentarzystów, Jan Baczewski z Warmii wystąpił z odczytem o położeniu ludności polskiej w Niemczech.
>> Łuk. IV, s. 183.
1933 – NSDAP /Narodowo Socjalistyczna Niemiecka Partia Robotników/ stała się jedyną legalną partią w Niemczech.
>> Kron. XX, s. 468.
– Ustawa o ustroju Niemieckiego Kościoła Ewangelickiego. Chodziło o „wykluczenie wszystkich duchownych i zakonników z udziału w życiu partii politycznych”.
>> KMW 1971, s. 96–97.
– Zakaz działalności KPD /Komunistyczna Partia Niemiec/. Likwidacji uległy także organy prasowe zakazanych partii.
>> KMW 1982, s. 253.
1944 – Armia Czerwona przekroczyła Niemen, przebijając się tym samym do Prus Wschodnich.
>> Thorw. Wielka, s. 10.
1945 – W Olsztynie zostały uruchomione wodociągi. W tym czasie czynne już były wodociągi w Kętrzynie, Ostródzie, Pasłęku i Reszlu. Poważne zaawansowanie prac notowano w Biskupcu, Bartoszycach i Giżycku.
>> KMW 1981, s. 49.
– Radzieckie NKWD w czasie trwania „obławy” aresztowało we wsi Jaziewo na Suwalszczyźnie 16 mężczyzn. Zabrano ich z zebrania gromadzkiego. Po latach, w 1956 roku, córka zagarniętego bezprawnie Klemensa Świerzbińskiego – Krystyna, pisała w imieniu całej wsi: „Zwracamy się do kierownictwa partii i rządu PRL, aby w miarę swoich możliwości wyjaśniła nam sprawę aresztowanych z naszej wsi mężczyzn przez władze radzieckie. Nadmieniamy, że po aresztowaniu i po wywiezieniu w nieznanym kierunku wiadomość o nich jak kamień w głębinach oceanu zaginęła. Z gorącym biciem naszych serc prosimy delegację PRL, która prawdopodobnie uda się do rządu ZSRR w Moskwie w sprawie repatriacji obywateli polskich do kraju, niech również znajdzie chwilkę czasu i zasięgnie u władz radzieckich konkretnych danych o naszych ojcach, mężach i synach”.
Odpowiedzi nie było. Dziesięć lat później Krystyna znów pisze, tym razem do Władysława Gomułki i „Fali 56”. Interweniowała i u posłów – również bez skutku.
>> Gaz. Wybor. 9–10 wrzesień 1995, s. 12 /A. Maciejowska „Poszukiwania w toku”/.