13 marca

1403 – Bp pomezański nadał dobra Butowo k. Kisielic Janowi, Bertoldowi i Jerzemu, synom swego brata Henryka Moehcha. Obowiązani oni byli pełnić służbę konno w lekkiej zbroi i płacić czynsz w wysokości 3 denarów chełmińskich i 1 funta wosku. Pierwsza wzmianka o Butowie pochodzi z lutego 1289 r.
>> Ił., s. 214.

1440 – W Kwidzynie zjazd przedstawicieli rycerstwa i miast pruskich. W obronie przed samowolą krzyżacką powołano konfederację, nazwaną później Związkiem Pruskim. Początkowo starano się jeszcze układać stosunki z zakonem na zasadach pokojowych.
>> KMW 1984, s. 452; KMW 1992, s. 230; WEP, XII, s. 772; Gór. PkwP, s. 175.

1479 – W. mistrz zwołał część stanów pruskich do Pasłęka, a część do Sępopola i zażądał podatków. Obydwa zgromadzenia przeciwstawiły się temu żądaniu.
>> KMW 1988, s. 238.

1497 – W Lidzbarku Warm. bp Łukasz Watzenrode i w. mistrz zawarli ugodę dotyczącą spadków po zmarłych plebanach oraz podziału ofiar składanych przez wiernych. Pozostałe sporne sprawy miały być rozpatrzone przez Rotę Rzymską.
>> KMW 1969, s. 425.

1520 – Mimo interwencji bpa pomezańskiego Hioba Dobenecka Polacy ostrzelali Kwidzyn z ciężkich dział. Strzelano kulami żelaznymi. Ich siła była tak duża, że przebijały trzy i cztery mury obwarowań /?!/.
>> Bis. WP, s. 150, 476.

1612 – Komisarze polscy zjawili się w Królewcu. Wynegocjowali zgodę stanów na budowę kościoła katolickiego oraz na wprowadzenie kalendarza gregoriańskiego. Gdy chodzi o kalendarz, to duchowieństwo luterańskie ogłosiło, że uczyniono to z szacunku dla króla polskiego, a nie dla papieża.
>> Janisz. RPaPK, s. 190.

1617 – W Pohościu k. Słucka ur. Jan Cedrowski, pamiętnikarz podczaszy nowogrodzki /zm. 29.01.1688 r./. Studiował w Królewcu i na Akademii Krakowskiej. Towarzyszył księciu Bogusławowi Radziwiłłowi w podróżach po Europie Zach. Do śmierci w służbie Bogusława Radziwiłła. Wielokrotnie posłował na sejmy i do trybunałów. Autor pamiętnika wydanego przez A. Przybosia w 1954 r.
>> Or. SBWPKiZM, II, s. 249.

1633 – Król Władysław IV za aprobatą sejmu przekazuje Prusy Książęce w lenno Jerzemu Wilhelmowi, z pewnym złagodzeniem obowiązków. Sejm koronacyjny pozwolił, by hołd był złożony za pośrednictwem posłów. Z tym jednak zastrzeżeniem, by fakt ten nie stanowił precedensu na przyszłość.
>> WiM zarys, s. 814; Czapl. Wład. IV, s. 132.

1719 – W Królewcu zawarta została umowa z nadwornym organmistrzem króla pruskiego Janem Josua Mosengelem. Organmistrz zobowiązał się wykonać dla Św. Lipki organy z manuałem wielkim o 12 regestrach i manuał mały o 10 regestrach. Jezuici świętolipscy za pracę mieli zapłacić 4 tysiące guldenów w ratach. Praca miała być wykonana do maja 1720 r. Jednak oddanie instrumentu do użytku opóźniło się, gdyż zamówienie rozszerzono o trzeci manuał i pedał. Roboty zakończono latem 1721 roku. Organy Św. Lipki w stanie w zasadzie niezmienionym przetrwały do dnia dzisiejszego.
>> KMW 1960, s. 352–353.

1768 – Bp Ignacy Krasicki wystąpił na posiedzeniu senatu w obronie konfederatów, domagając się dla nich „względów sprawiedliwych”. Wypowiedź bardzo nie podobała się części szlachty pruskiej.
>> Caz. Kbp, s. 106.

1848 – Po raz pierwszy w historii Prus Wschodnich robotnicy Królewca wystąpili jako zorganizowana grupa. Odbyła się manifestacja przed gmachem policji. Wznoszono antyrządowe okrzyki, demonstrantom marzyła się „rewolucja podobna do paryskiej”. Przyczyną zajść był m.in. brak pracy. Miał miejsce szturm na siedzibę Prezydium policji. Interweniowało wojsko. Aresztowano 42 osoby.
>> KMW 1965, s. 636.

1853 – W Szenfeldzie k. Chojnic ur. Antoni Wolszlegier, ks. katol., działacz społ.-narod., politycz. i oświat. Zm. w Chojnicach 5.01.1922 r.
>> Or. SBWMiP, II, s. 335–336.

1865 – Zm. Antoni Paschke, ks. katol., dr teologii, tłumacz. Ur. w Gdańsku 1806 r. Pracował na Warmii i Powiślu. W r. 1852 został docentem w Liceum Hosianum w Braniewie. Był znawcą języka polskiego. Tłumaczył z niemieckiego listy pasterskie bpa J.A. Geritza, współautor śpiewnika polskiego dla Warmii. Starał się bezskutecznie o profesurę języka polskiego w Liceum Hosianum w Braniewie.
>> Or. SBWMiP 1963, s. 215.

1882 – W Feliksowie k. Wąbrzeźna ur. Anna Piasecka, nauczycielka, działczka społ.-oświat. i polit. na Pomorzu. Zm. 9.08.1980 r. w Toruniu.
>> Or. SBWMiP, s. 248–249.

1886 – W Głużku k. Mławy ur. Władysław Skierkowski /zamordowany 20.08.1941 przez hitlerowców w działdowskim obozie/. Ks. katol., posługę duszpasterską sprawował w Myszyńcu, Krasnosielcu, Różanie i w Ciechanowie. Honorowy kanonik kolegiaty w Pułtusku. Uznany folklorysta regionu kurpiowskiego.
>> PSB XXVIII, z. 156, s. 151–153.

1891 – W Chełmnie ur. Tadeusz Odrowski, rolnik, działacz niepodl. i społ.-oświat. na Pomorzu. Zm. we Wrocławiu 20.09.1957 r.
>> Or. SBWMiP, s. 235–236.

1919 – W Jezioranach k. Biskupca zm. Bogumił /Gottlieb/ Labusz /Labusch/, senior, rolnik, przywódca ruchu społ.-polit. na Mazurach. Urodził się 24.08.1860 r. we wsi Rumy k. Dźwierzut. Czytać i pisać uczył się na starych kancjonałach polskich. Po odbyciu służby wojskowej gospodarzył w Hozembarku – dziś Labuszewo. Był przewodniczącym Mazurskiej Partii Ludowej. Inicjator jednej z pierwszych na Mazurach instytucji polskiej – Banku Ludowego w Szczytnie, Kółka Rolniczego, Towarzystwa Oświatowego. Współdziałał przy zakładaniu „Gazety Ludowej”. W 1918 r. delegat z Mazur na Sejm Dzielnicowy w Poznaniu.
>> Or. SBWMiP, s. 178; WEP, VI, s. 348; Przywódcy, s. 163–165; Szczyt, s. 320–321.

1920 – Wieczorem w Barczewie szowiniści niemieccy, wśród których przeważali wojskowi w mundurach, atakowali domy Polaków. M.in. wybito szyby w mieszkaniu Mulczyńskiego /w rynku/. Obrzucono kamieniami dom aptekarza Oszmalowskiego. Policja nie interweniowała. Tego samego dnia w Biskupcu bojówka niemiecka pobiła oficera Komisji Alianckiej.
>> GO, 1986, 3–4 maj, s. 4.

1935 – W Szczytnie powstała biblioteka polska.
>> Wrób. Bp, s. 97.

– Związek Polaków w Niemczech otrzymał negatywną odpowiedź od władz Rzeszy na swój memoriał o niestosowanie wobec Polaków ustawy o zagrodzie dziedzicznej.
>> Łuk. IV, s. 190.

1945 – Armia Radziecka wznowiła działania w tzw. „worku wschodniopruskim”. Marsz. A. Wasilewski zastosował metodę „walca parowego”: Uporczywego spychania przeciwnika na północ na całym froncie. Powodzenie uzyskiwano w morderczych walkach. W Malborku resztki wojsk niemieckich bronią się w ruinach zamku.
>> Rocz. Ol. V, 1963, s. 192; KMW 1986, s. 75; WiM 1972, nr 1, s. 5.

– Gauleiter Albert Forster dalej z maniackim uporem twierdzi, że „Gdańsk pozostanie niemiecki”. Dwa dni później kazał ogłosić, że zwycięży lub polegnie, lecz niezadługo potem uciekł na Bornholm.
>> Thorw. Wielka, s. 155.

Kalendarz Historyczny został sporządzony przez Bronisława Sałudę